Fálkinn - 03.03.1944, Blaðsíða 6

ö
- LITLfi SfíBfín -
Gömul ástarsaga
AJexandro StradelJa fæddist árið
1045, annaðhvort í Neapel eða í
Feneyjum. Þessir bæir rífast um þann
lieiður livor sje fæðingarstaður þessa
tónsnillings. Sama liefir gerst um
önnur mikilmenni t. d. Homer og
Cervantes. Um þá var sagt i sjö borg-
mn að þeir hefðu fæðst þar.
Stradella var ungur, þegar hann
fjekk það álit að vera talinn mesta
tónskáld og hljóðfæraleikari Ítalíu
Engin Ijek hetur en hann á fiðlu,
liörpu og orgel. Hann var einnig
■ nafntogaður söngvari. Þetta eru dóm-
ar frægra tónlistarsagnfræðinga, svo
sem Burney Wanley o. fl. Rockstro
segir að liinn mikli Hándel liafi
notað liugmyndir og Jagliluta frá
Stradella. Einkum frá hinum lítt
jjektari tónsmíðum hans.
Um þritugt var Stradella i Fen-
eyjum. Þar var hann álitinn mesti
meistari borgarinnar i öJJu er að
tónlist laut.
Þar var hann nefndur Appolo
liljómlistar og sönglistar.
Stradella var fagur og tígulegur
maður.
í Feneyjum bjó á þessum tíma
aðalsmaður að nafni Contarini. Hann
hann vann að þvi að Feneyjar yfir-
stigi allar ítalskar borgir á sviði
tónlistar og gerðist verndari og
leiðtogi þeirrar starfssemi. Áhugi
þess manns fyrir tónlist hefir lík-
lega að nokkru leyti, átt rót sína
að rekja til þess, að ástmey hans,
hin fagra Ortensia hafði góða sópr-
an rödd og var skáldlega sinnuð.
Contarini ákvað að fá bestu kennara
er fáanlegir væru til að kenna Ort-
ensíu. — Stradella varð vitanlega
fyrir valinu.
Það er almennt viðurkennt að
ekkert sameini betur lijörtun en
hljómlist og söngur. Contarini tók
þetta elcki með i reikninginn. —
Er þau Stradella og Ortensía sáust
l'yrst horfðust þau lengi í augu. Var
|iað ást við fyrstu sýn? — Það vita
menn ekki. En hitt er áreiðanlegí
að þau urðu al'ar ástfangin hvort i
öðru. Og kvöld eitt þegar máninn
sendi hið bleika silfurskin yfir Ad-
ríahafið, og söngur „gondol“ræðar-
anna hljómaði veikt í kvöldkyrð-
inni flýðu þau Ortensia og Stradella
l'rá hinum stranga Contarini.
Þau fóru til Rómaborgar.
Contarini ákvað þegar að hefna
sín grimmilega á Stradella. Hann
keypti í því augnamiði tvo misindis-
rnenn, fyrir 100 pistolur (1500 kr.)
til jiess að myrða Stradella. Helm-
ing upphæðarinnar greiddi Contarini
fyrirfram.
Stradella sat við orgelið í Lateran-
kirkjunni í Róm og Ijek hið nýja
oratorium sitt, — er hann nefndi
Giovanni Battista (Jóliannes skirari)
en siðar var þa'ð nefnt kirkjuaria
Stradella. Morðingjarnir læddust inn
i kirkjuna og fólust bak við súlu
e'ða stóð, og drógu rýtinga sína úr
slíðrum. — Þeir hlusta á hljóðfæra
sláttinn og sönginn, því Stradella
söng einnig. Var það þessi guðdóm-
F Á L K 1 N N
legi söngvari og hljóðfæraleikari,
sem þeir áttu að myrða?
Þeir stungu hnífunum i vasana.
Þeir gátu ekki drepið jiennan unga
mann er söng og ijek himneska
sælu á jörð vora. Þeir gengu til Stra-
della og sögðu honum hvert erindi
þeirra liafði verið, og baðu liann
að forða sjer undan hefnd Contarini.
Stradella flýði strax ineð sína
elsku'ðu Ortensíu til Turin. Þar fjekk
hann vernd hertogans af Savoien.
Ortensíu var komið í klaustur í
bráð, til liess að hún losnaði undan
ofsóknum Contarini. En í Turin fjekx
Stradella hirðsöngvaraembætti. Turin
var á þessum timum góður griða-
staður. Þar var haldið uppi ströng-
um aga. Hraustir varðmenn og marg
ir hjeldu vörð utan við horgarmúr-
ana. Það virtist því ómögulegt að
morðingjar kæmust inn í borgina.
En Contarini var ekki af baki
dottinn. Hann ritaði vini sínum -—
franska sendiherranum í Turin, og
hað liann að greiða götu nokkura
klæðskera, er liann mundi senda til
borgarinnar í erindagjörðum sem
voru i lians þágu. Hann bað sendi-
herrann um húsnæði fyrir skraddar-
ana meðan jjeir dveldu í borginni.
Þessn játaði sendiherrann. Og á
þennan hátt áttu skraddararnir. að
vera lausir við afskifti yfirvald-
anna af för þeirra og dvöl í Turin.
Sendiherrabústaðurinn var óliáður
eftirliti — friðhelgur.
Svo gerðist jiað kvöld nokkurt í
myrkri að þrír grímuklæddir menn
rjeðust á Stradella og stungu liann
með rýtingum. Álitu þeir hann dauð-
an og flýðu i hús sendiherrans. En
Stradella höfðu jieir ekki drepið.
Hann lá lengi í sárum. Að lokum varð
hann lieill heilsu. Þá flýði liann
með Ortensiu lil Genova. Þar dvöldu
þau í fimm ár. Þau unnust svo heitt
að fádæmi er talið. Óx ást þeirra
jiví meir ,sem þau voru lengur sam-
an. En líf þeirra var eins og byggju
þau á eldfjalli, er þá og j)egar mundi
gjósa. — Og 1681 tókst morðingjum
Contarini að drepa Stradella og Ort-
ensíu i Genova.
Jóhaiui Scheving þýddi.
ThEDdúr Arnason:
Operur, sem lifa
Fallstaíí
Efniságrip:
Ópera í þremur þáttum, (eða
lýriskur gamanleikur) — eftir
Verdi (1813-1903). Uppistaðan
í tekstamun er sjónleikur Shake-
speares: „The Merry Wives of
Windsor," en var stilfærður fyr-
ir Verdi af ítalska rithöfund-
indinum Arrigo Boito. Frum-
sýning í Skala-leikhúsinu i
Milano 9. febráar 1893.
Verdi var áttræður jjegar hann
samdi þessa siðustu óperu sína og
á maður bágt með að trúa l)ví, svo
full er hún af iðandi fjöri og fyndni,
— og frumleg að auk. Og þessi
ópera er með allt öðru yfirbragði
en hinar fyrri, svo að varla er hægt
að skynja, að liún sje eftir sama
höfund og j)ær. Hinar fyrri óperur
Verdis voru all)ýðlegar og auðskild-
ar, í venjulegu ítölsku formi. En í
Falstaff skellir Verdi skolleyrunum
við öllum hefðbundnum venjum, —
það er eins og hann vilji sýna það
áður en hann hætti að yrkja, hvað
i honum bjó, —'að hann var miklu
frumlegri og fjölliæfari en menn
ætluðu, og fullfær um að fara ó-
ruddar slóðir. Þessvegna var Fal-
staff ekki tekið með slikum fögn-
uði og öðrum óperum lians t. d.
Aida, — fyrst í stað, þó að Verdi
mætti raunar vel við una viðtök-
unnar sem óperan fjekk á Ítalíu, —
og hún var fljótlega tekin til leiks-
á flestum hinna stærri óperuleik-
húsa heimsins. En músikin var flókn-
ari og frumlegri en í liinum fyrri
óperum, og þarf meiri tónlistar-
þroska til að skilja hana en þær.
En nú eru tónsmíðarnar og hljóm-
sveitar-búningur þeirra viðurkennt
meistaraverk.
Fyrsti þáttur gerist á veitinga-
stofu í Garter, og gerist þar fált
Jíðinda, sem liægt er að rekja, en
þátturinn er eins og undirbúning-
ur undir það, sem síðar gerist. —
En þetta gerist lielst: Falstaff lendir
í orðasennu við frakkneskan lækni,
Dr. Cajus, — en þjónar Falstaff
tveir, Bardolpli og Pistol höfðu rænt
læknirin ölvaðan. Þegar þessari orða-
sennu er lokið, ætlar Falstaff að
senda þessa þjóna með tvö ástar-
brjef, og er annað stilað til Mrs.
Alice Ford, en hitt til Mrs. Meg
Page. En þjónarnir bregðast við
hortugir, og segjast ekki vilja legg-
ja sig í að fara slíka sendiferð, eða
að vera milligöngumenn i ástarmál-
um. Falstaff segir þeim þá að fara
lil fjandans, og felur. Robin vika-
dreng að lcoma brjefunum til skila.
í öðrum þætti hittast frúrnar,
sem Falstaff hafði sent brjefin. —
Sýna þær þau hvor annari og ákveða
síðan að hefna sín á „hinu feita
flóni,“ eins og þær nefna Falstaff.
Og nú liafa þjónar hans, þeir
Bartolph og Pislol, sagt eiginmanni
Mrs. Ford frá fyrirætlun húsbónda
síns, en hann sver þess dýran eið
að vernda konu sína og hafa gætur
á Falstaff.
Nú koma nýjar persónur til sög-
unnar, Fenton og Anna dóttir Mrs.
Ford og i þessum þætti sjá þau sjer
færi að láta vel hvort að öðru,
en annars er það ætlan föður Önnu
að hún giftist Cajusi lækni, sem er
auðugur maður. En sjálf vill hún
heldur Fenton þótt fátækur sje.
Aftur hittast hinar kátu konur og
er nú ætlun þeirra að ginna Falstaff
i gildru. Mrs. Quickley er send út af
örkinni þeirra erinda, að bjóða Fal-
staff lieim til Mrs. Ford, — maður
hennar sje ekki lieima. — Þakkar
Falstaff boðið og kemst nú allur á
loft.
Nú heimsækir Mr. Ford Falstaff
undir fölsku nafni og hefir ineð
nokkrar flöskur af gömlu Cyprusar-
víni, sem hann býður Falstaff upp
á að drekka með sjer, og þiggur
Falstaff það fúslega. Mr. Ford, sem
nefnir sig Born, dregur nú upp
pyngju fulla af gullpeningum, sem
hann vill afhenla Falstaff í því skyni
að hann komi sjer í mjúkinn hjá
Mrs. Ford. En Born kveðst liafa
gert árangurslausar tilraunir tii þess.
En Falstaff segir honum þá hróðug
ur frá þvi„ að þessi frú liafi ein-
mitt boðið sjer til stefnumóts, —
og þar með skilur hann við liinn
dulbúna Mr. Ford, sem verður nú
miður sín af afbrýðissemi.
í næstu sýningu er svo Falstaff
í heimsókninni hjá Mrs. Ford. Þessa
heimsókn hafa hinar kátu konur
undirbúið og er sýning þessi ærið
skopleg. Og þegar Falstaff heldur
að allt sje að falla í ljúfa löð þeirra
á milli, kemur Mrs. Meg og óriýtir alt
fyrir honum, því að hún segir að
eiginmaður Mrs Ford sje að koma
heim.
Falstaff er nú i mesta flýti troðið
ofan í þvottakörfu, en Ford kem-
ur með nokkra kunningja sína og
leita þeir hans árangurslaust. Kon-
urnar fjórar sitja á körfunni og
gera að gamni sinu, enda er nú
ástæða til þess að þær sjeu kátar,
því að hrekkurinn hefir blessast
prýðilega. En Falstaff tiggur við
köfnun í körfunni, stynur hann þung
an og grátbiður þær a’ð sleppa sjer
úr prisundinni. En þær skella skoll-
eyrum við öllum lians bænum, —
velta körfunni út á svalir og hylta
henni fram af þeim og niður i
siki, sem þar er fyrir neðan, —
skellihlæjandi.
í þriðja þætti tekst Quickley að
lirekja Falstaff öðru sinni. Ilún býð
ur honum aftur til stefnumóts í
skemtigarðinum, um miðnætti næsta
kvöld, og ráðleggur liún honum að
vera dulbúinn sem Heline „hinn
svarti veiðimaður.“ Hún segir liinum
konunum frá þessari glettni, sem þær
eru meira en fúsar til að taka þátl
í, til þess að liirta istrubelginn fyri.-
heimsku hans.
Ford hefir lieitið Cajusi lækni
því, að þetta sama kvöld skuli hanr.
láta gefa þau saman, Önnu og liann,
og segir lionum að koma í munka-
kufli, í skemmtigarðinn, en Anna
muni vera hvítklædd. En Mrs. Ford
hefir legið á hleri, og heyrt þessa
ráðagerð og eyðileggur liana. Hún
útvegar Fenton svartan munkakufl,
en Anna býr sig i gerfi álfadrotning-
arinnar Titaniu. Þegar Falstaff kem-
ur til stcfnumótsins, er þegar ráð
ist að honum úr öllum áttum. Eru
það álfkonur, flugur og allskonar
skorkvikindi, sem kvelja hann þang-
að til að hann æpir upp og hiðst
vægðar.
Cajus kemur í gráum kufli og
svipast um eftir brúði sinni. Loks
birtist hávaxinn hvítldædd kona,
(Bardolph), sem fellur fúslega í
faðm honum. Hinu megin á leik-
sviðinu koma þau svo fram, Anna
og Fenton.
Mr. Ford hefir sjeð fyrir því, að
prestur er þarna við hendina, sem
gefur saman bæði þessi „pör“ —
Frh. á bls. 11.