Fálkinn - 08.04.1944, Blaðsíða 14

14
F Á L K 1 N N
HrúðkaupiÖ aö Hepgstaö. Fremst O'l vinstri Pjetur Gantúr.
I’jctur Gautur.
Frh. af bls. 3.
mynd, sem þaulvön listakona eins
of> frú Gerd Grieg hugsar sjer ltann.
Siunir okkar liafa minnimáttar-
. kennd en aðrir eru „sig selv nok"
eða meira en það. Þeir fyrneíndu
rntmu hafa sagt sem svo, að það væri
hrjálæði — vegna leikendafæðar
— að fára að fást við eitt dýrasta
verk mannlegs anda. Aðrir treysta
sjálfum sjer — pg íslendingum —
í allt. Rjettast væyi að fara bil
heggja. Við eigum að vísu ekki mik-
ið af þaulvönum leikendum, og
stundum vill skorta á góða leik-
stjórn. Hjer skal eigi hrugðið út
a*f vana og farið að gagnrýna ein-
staka leikendur. En víst er um það,
að aðallilutverkið og það næst-
stærsta, Pjetur og Ása, fengu mjög
góða meðferð, sem enginn viður-
kenndur listamaður þarf að skamm-
ast sín fyrir. Önnur hlutverk eru
flest smá en þau veigamestu eink-
ar vel af hendi ieyst, svo sem „sú
grænklædda“, Smiðurinn og l)ofr-
inn.
Samleikurinn ber votl um ítar-
lega þjálfun og leikstjórnin um
djú'pan skilning og mikla lmg-
kvæmni. Það mega beinlínis heita
galdrar, livernig tekist hefir að
koma leiknum fyrir á sviðinu, og
manni verður ósjálfrátt að hugsa
til þess, hvernig hann mundi njóta
sín á sviðinu við Ilverfisgötu.
Þetta veit að Ibsen. En það sem
veit að Edvard Grieg var eigi siður
i Jagi en liitt og kanske fremra.
Hinir töfrandi tónar, sem mesta
tónskáld Norðurlanda samdi við
frægasta verk frægasta leikrita-
höfundar Norðurlanda, fengu þá
meðferð, sem jjeim sæmdi hjá
hljómsveit Tónlistarfjelagsins undir
liandleiðslu hins ágæta stjórnanda
hennar, dr. Victors Urbanschitcb.
Tónlistina úr „Per Gynt“, eða flest
úr lienni, þekkja fleiri íslendingar
en leikinn. En þeir niunu vera
margir, sem eigi hafa heyrt og
sjeð Ilvorttveggja saman, það er
vonandi að sem flestir noti tækifær-
ið til að gera það, þvi að það er
göfgandi.
Umbúnaður leiksins er allur hinn
vandaðasti. Lárus íngólfsson mál-
aði tjöldin og teiknaði búningana,
Hallgrímur Backmann sá um Ijósa-
tilbrigðin, en það er mjög vanda-
sannir þáttur í þessum leik, og Ásta
Normann æfði dansana, sem setja
svo mikinn svip á brúðkaupið á
Heggstað og atriðið í lielli Dofrans.
— Leiknum var tekið með mikl-
um fögnuði og aðalleikendur og
frú Grieg og dr. Urbanschitch fengu
mikið af blómum. Sendiherra Norð-
manna færði frú Grieg i leikslok
blómvönd frá norsku stjórninni í
London og þakkir heniiar fyrir hið
ágæta starf frúarinnar fyrir kynn-
ingu norskrar mennigar á ísiandi.
Bókafregn
Árnesingafjelagið i Reykjavík lief-
ir nú byrjað útgáfu Árnesingasögu
sinnar með því að gefa út fyrsta
bindið af þeini sex,- sem áætluð
eru, og hefst ritið á rjettum enda,
því að í þessu fyrsta bindi er nátt-
úrulýsing hjeraðsins með jarðsögu
eftir Guðmund Kjartansson, jarð-
fræðing frá Hruna, en lienni fylgir
svo stutt yfirlit yfir „Gróður i Ár-
nessýslu“ eftir Steindór Steindórs-
son menntaskólakennara á Akur-
eyri. í öðru bindi er ráðgert að
birtist landfræðileg lýsing á lijer-
aðinu, eða það, sem að byggingu
jiess veit, en í hinum fjórum bind-
unum saga jiess. En allt ritið i
heild nefnist Árnesingasaga.
Með jarðsögu Guðmundác Kjart-
ánssonar er vel af stað farið. Það
er engan veginn vandalaust að semja
svona rit svo vel fari. Fræðimaður-
inn verður að gera lesanda, ■ sem
í flestum tilfellum kann lítil skil
á jarðfræði, Ijóst hvernig landið
hefir byggst frá örófi alda, en hann
má ekki nota sömu aðferðfna og
notuð mundi, ef hann skrifaði fyr-
ir jarðfróða menn, og eigi getur
hann heldur notað jiá aðferð, sem
liann mundi gera, ef liann væri
að semja kennslubók. Þá er og á
það að lita, að málið er fátækt af
jarðfræðiorðum, og verður höfund-
urinn því að mynda mörg nýyrði.
Að minu viti liefir allt þetta tek-
ist mæta vel. Guðinundur er eigi
aðeins dugandi visindamaður og
vel kunnnr jarðfræði hjeraðsins,
sem hann skrifar um, heldur er
honuin mjög Ijett um ljósa fram-
setningu og er orðhagur og ritar
einkar fallegt mál. Þessvegna get-
ur þesai jaráilýsing lians orðið
öðrum til fyrirmyndar, sem hjeraðs-
jarðsögu rita.
Hann gefur lesandanum fyrsl í
vegarnesti almennt yfirlit yfir jarð-
sögu landsins og afstæði hennar til
sögu linattarins, svo að liann átti
sig á hvar liann er staddur, þegar
sköpun jieirra jarðlaga, sem Ár-
nessýsla hefir að geyma, hefst. —
Svo leiðir hann lesandann á á-
kveðna staði í lijeraðinu og sýnir
þeim jarðlög og bergteguiidir, seg-
ir þeim hvecnig þær hafi inyndast
og hversvegna jiær hafi einmitt
orðið eins og jiær eru. Vera kann
að ýnisuni kunni að þykja efnið
strembið i fyrstu, enda er jiað ekki
til jiess ætlað að gleypa jiað hrátt.
Ritið verður að lesa hægt og með
umhugsun og athugun. En sje l>að
gert þá verður það ráðning á bók
náttúrunnar sjálfrar, og skýrir fyr-
ir lesandanum gátur, sem honum
þólti svo torráðnar, að liann lagði
aldrei upp, að reyna að glíma við
jiær.
Þáttur Steindórs Steindórssonar
er stutlur og ljettur aflestrar, enda
er jiað hvorttveggja, að það er
auðveldara almennum lesanda að
gera sjer hugmynd um gróðurinn
á yfirborði jarðar, en fjölda um-
turnaðra berglaga og svo liitt, að
hjer er ekki farið eins itarlega
út í efnið.
Ef framhald Árnesingasögu verð-
ur likt byrjuninni miin þjóðin og
þá sjerstaklega Árnesingar, eignast
stórmerkilegt ritsafn, sem mun hafa
gildi um aldir. Það hefir þvi miður
verið svo, er ýmsir hafa efnt til
hjeraðssögu, að þar hefir gleymst
að gera áætlanir um vcrkið áður
en Jiað var hafið, svo að úr hefir
orðið livorki fugl njc fiskur. —
Hefir of miklu fje verið eytt í þetta.
Mjer er eigi kunnugt um, livort
það er ritstjóri Árnesingasögu, —
Guðni Jónsson magister, eða cin-
hverjir aðrir, sem skipulagt hafa
þetta rítsafn, en hvort lieldur er
jiá virðist l>að geta orðið þeim,
sem á eftir koma, til fyrirmyndar.
Og útgáfan sjálf er liin vandaðasta.
Kunnir
kuikmyndalEikarar
5. CLARK GABLE.
Hinn margdáði leikari Clark Gablc
komst alls ekki sofandi að sælu
frægðarinnar lieldur sannast á hon-
um hið fornkveðna, að „enginn
verður óbarinn biskup“. — Hann
fæddist 1. febrúar 1901 i smábæn-
um Cadiz í Ohio, misti móður sina
barnungur og fluttist þá til afa
síns og ömmu, sem bjuggu búi sínu
i Pennsylvaníu. Faðir hans kvænt-
ist aftur þegar drengurinn var 5
ára, og' þrem árum síðar fluttist
hann til lians og stjúpu sinnar i
Hopedale í Oliio. Að loknu mennta-
skólanámi jiar gekk liann á liáskóla
i Akron og fór að nema læknis-
fræði. jafnframt jivi sem liann vann
i gúmmíverksmiðju.
Eitt kvöldið hafði hann komist
inn i leikhús að tjaldabaki og jiá
varð honum ljóst, að hann vildi ekki
verða læknir lieldur leikari. Vik-
um samán var hann að snuðra
kringuin leikhúsið jiangað til að
liann áræddi að gefa sig fram og
biðja leikstjórann um atvinnu.. —-
Gekk það eftir. En nokkru
síðar dó stjúpmóðir lians og varð
hann jiá að flytja með föður sínum
lil Oklahoma og Jeita atvinnu hjá
oliufjelagi þar. Vann hann. fyrir 12
dollurum á viku, en kunni illa við
sig. Loks gekk liann í umferðaleik-
fjelag eitt, sem ferðaðist um vestan-
verð miðfylkin. Þ'egar því sleil
l'jekk liann atvinnu hjá verkfræðing
um, sem liöfðu tekið að sjer að
mæla skóga í Oregon.
Ilann vann áfram að sama slarfi
uin hríð, þangað til að hanri gat
komist að starfi sem honuin líkaði
betur. Síðar vann hann hjá símafje-
lagi í eitt ár, og hafði nú loks eign-
ast svo mikla peninga, að liann gat
komist til Los Angeles.
í Hollywood fjekk hann suapa-
vinnu, svo sem liermannahlutverk i
„Romeó og Júlía“ hjá umferðaleik-
fjelagi, en síðar hlutverk í „Whal
Price of Glory“. Var lionum veitt
athygli þar, svo að hann fjekk hlut-
verk í „The Copperhead“ með Lionel
Barrymore, en síðan , „Lady Frede-
ric“ og „Frú X“. Var hann nú kom-
inn fast að jirítugu en jiá fyrst
.hófst kvikmyndastarfsemi hans.
Nú livarf Iiann frá leik í 37 vik-
ur, en komst jivinæst til New York.
Þar fjekk hann hlutverk í leiknum
„Machenal“ og síðar fleiri Jeikjum.
En jiá var gert boð eflir honum
vestur að Kyrrahafi og þar vann
hann sinn fyrsta sigur í leiknum
„The Last Mile“. Þar sá Barrymore
hann á ný og minntist jiess að
hann liefði leikið með sjer fyrrum
og kom lionuni að hjá Metro Gold-
wyn Mayer.
Eftir jiað rak hver sigurinn ann-
an. Clark Gable hefir nú leikið
fleiri stórhlutverk en flestir aðrir
og er viðurkenndur cinn besti kvik-
myndaleikari Amerílai. Eigi var Jeik
lians i ,,Á hverfanda hveli“ hvað
sist veitt athygli, eða í „Tdiots De-
light“.
Gable er (i fel og 1 þuml. (ensk)
á bæð, nálægt 190 pund, jarpliærður
og gráeygður. Hann er nú i Banda-
ríkjahernum.
Hversvegna fóruð þjer úr síð-
ustu vistinni yðar?
— Vegna þess að jeg braut stóran
postulínsvasa.
— Var það eina ástæðan?
— Ja—á -------ne—ei, það er að
segja: frúin fjekk stóra kúlu á enn-
ið um leið og jeg braut liann.