Fálkinn - 21.04.1944, Blaðsíða 6

G
F'ÁLKINN
TheDdór flpnasDn:
Óperur, sem lifa
- LITLfl SflBflfl -
Mikael Zosehenko:
ÁST
var orðið áliðið þegar veizl-
an endaði. Vasia Garlikov stóð fyrir
framan ungfrú Mashenka, kófsveillur
og injög þreyttur og sagði biðjandi:
— Sjáðu nú til, hjartað initt, (lok-
aðu nú við örlitla stund. Bíddu nú
eftir fyrsta morgunyagninum. Getur
þú ekki sest seni allra snöggvast,
svo sem hálftíma? Bara þangað lil
að fyrsti morgunvagninn rennur af
stað? Okkur er báðum svo heitt og
við erum hullsveitt. Og í svona
frosti getur maður fengið svo slæmt
kvef og lireinlega dáið.
— Nei, sagði Mashenka og fór
í skóhlífarnar. — Og jeg get sagt
þjer það, að jeg hefi ekkert álit
á svoleiðis herrum, sem eklci geta
fylgt dönni heim þó að það sje kalt.
— Kn jeg er bókstaflcga renn-
andi sveittur, endurtók Vasia grát-
klökkur.
—- Farðu þá i yfirfrakkann.
Aumingja Vasia Garlikov fór í
þykka yfirfrakkan sinn og fóv með
Mashenku út á götuna og tók liana
þar undir arminn sem sannur Jierra.
Það var kalt. Og það var tungl-
skin. Snjórinn marraði undir fót-
um þéirra.
— En hvað þú getur verið ó-
þolinmóð, sagði Vásia uni leið og
liann horfði á Mashenku með að-
dáun i brosinu. — Með engri nema
Jijer hefði jeg farið undir svona
kringumstæðum. Svo sannartega
sem guð er yfir mjer. Jeg fer með
þjer af því að jeg elska þig — og
cinungis vegna þess.
IJað skríkti í Mashenku.
• — Þú hlærð að mjer núna og Jæt-
ur skina i Jitlu tennurnar, en jeg
elska þig og dáist að þjer í fyJlsta
sannleika, Maria Vassilevna. Ef þjer
til dæmis þólcnast að leggjast þvers-
um á sporbrautina og liggja þar
þangað til fyrsti vagninn kemúr,
þá mundi jeg gera það, svei mjer
þá alla daga.
Hættu þessu, sagði Mashenka.
— I>jer væri nær að Hta í kring
um þig á nátiúrnna. Hve hún er
dásaiiileg í tunglsJjósinu. Hve borg-
in er fögur i kvöld! Hvílik fegurð!
.Iá, mjög svo sjerkennileg feg-
urð, samsinnti Vasia og góndi með
nokkuri undrun á skeJótta liúsgafl-
ana. .Já, þú hefir rjett fyrir þjer,
þetta er dásamlega fallegt. Hvað
fegurð viðvíkur, María Vassilevna.
jiá verkar hún á mann með sier-
stökum krafti jiegar maður ber blíð-
ar tilfinningar í brjósti. . . . Jeg veil
að margir þeirra sem fást við vís-
indi svo og meðlimir Kommunista-
flokksins þekkja ekki þá tilfinningu
sem kallast ást. En jeg Jiekki JTana,
María Vassilevna. Jeg gæti borið
blíðar tilfinningar til þín lil dauða-
dags, já, •fórnað lifi mínu vegna
þeirra. Eins og guð er yfir injer.
Ef þú segðir mjer til dæmis að berja
höfðinu við vegginn þarna, þá mundi
jeg gera j>að. Þú getur bara reynl
það!
— Haltu áfram, sagði Mashenka.
Hún skemti sjer hið besta.
— Jeg geri það ef l)ú skipar mjer
það. .4 jeg að gera það?
Þau voru nú komin að siki, sem
lá í gegn um borgina.
—- Jeg geri það; hjelt Vasia áfram.
- Ef ])ú skipar mjer það þa
fleygi jeg mjer í sikið. .læja, Maria
Vassilevna, þú trúir mjer ekki, en
jeg skal sanna þjer. . . .
Vasia Garlikov studdi höndum á
handriðið og jmttist ætla að kasta
sjer yfir.
— Ó — hrópaði Mashenka,
Vasia! Hvað á þetta að þýða!
Skyndilega birtist skuggaleg vera
fram undan húshorni og stansaði
við Ijóskersstaur.
Hvaða helvítis hávaði er þetta?
spurði sá skuggalegi rólegri röddu
um leið og hann gaf nánari gætur
að parinu.
Mashenka rak upp skelfingarop
og þrysti sjer upp að grindunum.
Maðurinn gekk að þeim og tók
i handlegginn á Vasia Garlikov.
•— Úr frakkanum með þig bjálf-
inn þinn, sagði hann grimmur á
svip. — Og vertu snar. Heyrirðu
j)að. Ef þú skrækir þá gef jeg þjer
einn á trýnið. Þá þarft l)ú ekki meir.
Skilurðu? Úr frakkanum!
Gó. . . . ga. . . . ga. . . . sagði Vasia.
Hann ætlaði að segja cfóði.
— Góði maður, hvað á jietta að
j)ýða?
— Fljótur nú!
Maðurinn tók i kragahornið á
frakkanum. Vasia hnepti honuin
frá sjer skjálfandi höndum og fór
úr honum.
Úr skónum með þig! skipaði
niaðurinn. — Jeg get nolað þá
líka.
— Go.... ga.... ga.. slainaði
Vasia í móðguðum tón. cmfGirðiua
Vasia. — Góði maður... það er
alveg hörku frost.
— Komdu þjer að jiví!
— En hvað með stúkuna? spurði
Vasia í nióðguðum tón. — Hún er
í loðfeldi með skóhlifar, og jni hef-
ir ekki snert liana. En jeg á að fara
úr skónuni niínum!
Maðurin leit rólega á Mashenku
og sagði:
— Ef jeg afklæddi hana þá yrði
jeg að bera dótið af henni i böggli
— öruggt ráð til þess ao Játa t l.a
sig. Jeg veit livað jeg er að gera.
Flýttu þjer nú!
Mashenka v»r sem negUl við
jörðina og glápti á manninn. Vasia
Garlikov settist i snjóinn og byrjaói
að reima frá sjer stígvjetununi.
- Hún hefir loðfeld og skóhlifar,
hjelt liann áfram að nöldra. —
Hví skyJdi jeg borga fyrii bæði.
Maðurinn smevgði sjer i yíir-
frakkann, tróð stigvielunum i vasana
og sagði:
— Nú situr þú grafkyr lijer og þú
skalt ekki voga j)jer svo mikið sem
að tísta. Ef þú gerir það þá verður
j)að jiitt siðasta. Og liættu þessu
tannaglaniri. Skilurðu! Einnig þjer
fagra frú....
Hann hnepti að sjer frakkanuni
IFU5
EFNISÁGRII*:
Óþera i .'i þáltam, eftir italska tón-
skáldiö Mascugni (f. 18(>3). Texti
eftir ít. rithöf. Luigi llicia.
Frumsýnt á Coslanzi
Theatre í lióni 22.
11.'98. í bfegttri
útgáfu á La
Scala i
1899
Þessi ópera Mascagnis hefir ekki
náð vinsælduin á borð við ,,Cavall-
eria Rusticana", en er þó bæði meira
verk og meira í það spunnið, af hálfu
tónskáldsins, en það er ærið al-
vöru þrungið, og siðasti þátturinn
óhugsanlegur frá hendi rithöfund-
arins, en jjar er snilli Mascagnis
m est.
Leikurinn gerist i Japan <>g gæti
liafa gerst i dag.
I fyrsta jiætli sitja j)au Iris og
btindur faðir hennar í föjgrum
garði. Álengdar heyrist söngur. Er
j)að lofsöngur til sólarinnar, upphaf
alls sem Jifsanda dregur. Iris hlýðir
hugfangin á þennan söng og tekur
síðan undir, en gamli maðurinn er
að hlusta á hjal lítillar stúlku, sem
sem er að leika sjer að brúðunni
sinni. Keniur nú í garðinn Osaka,
sem var orðlagður kvennabosi, og
girnist mjög' ungu stúlkuna. Hann
niútar Kyoto til |>ess að ná Iris á
sitt vald. Hún er tæld til þess að
yfirgefa stallsystur sínar, þar sem
j)ær eru að þvo lín á árbakká,
(önnur sýning í sama þætti), með
j)ví, að heiini er boðið áð sjá brúðu-
leik, sem Kyoto hefir efnt til,
og síðan gripin höndum af mönn-
um Kyotos, en hann skilur eftir
nokkra l'járupphæð handa föður
Iris, til J)ess að svo geti litið úl,
sem þetta sje lögmæt verslun. —
Gleðistúlkur eru flakkandi kringum
Iris á meðan á brottnáminu stend-
ur, en föður hennar, hinum blinda
öldungi eru gefnar sterkar sann-
og hvarf án j)ess að enda setning-
una.
Vasia sat í snjónum eins og tusku-
hrúga, máttlaus af hræðslu. Hann
góndi á fæturna á sjer í hvitu bórn-
ullarsokkunum eins og hann tryði
jiessu varla.
— Þetta liefi jeg allt fyrir þig,
sagði hann að siðustu og Jeit haturs-
fullum augum. — Allt vegna ]>ess
að jeg var að fylgja þjer heim. Og
nú verð jeg að blæða fyrir það
með öllu sem jeg á, þokkalegt!
IJegar fótatak ræningjans var dáið
úf í fjarlægð, for Vasia Garlikov
að lireyfa sig í snjónum. Og allt í
einu æpli hann upp:
— Hjálp! Hjálp! Grípið þjófinii.
Hann lientist á fætur og tók til
að hlaupa eins og stökkhestur, og
kippti undir sig fót'inum jiegar
þeir komu við hjarnið Masehenka
stóð eftir við grhidurnar.
anir fyrir þvi, að Iris hafi farið
af fúsum vilja til pútnahúss Kyotos.
Gamli maðurinn neyðist til að trúa
l)essu. Verður liann yfirkomin al'
harmi og íormælir dóttur sinni. Iin
siðan gerist hann sjálfur förumaður.
Annar þáttur . gerist í vændis-
kvennaliúsi (yoshiwara). Iris er
soíandi, en nokkrar gleðistúlkur eru
að leika á hljóðfæri sin (lúl) og
syngja raunalegt lag. Osaka kernur
inn og semur við Kyoto um Iris.
Ivyoto heimtar háa upphæð, og
eftir nokkuð |)jark gengur Osaka
að skilyrðum Kyoto, vegna þess,
eins og liann kemst að orði, að
„Iris er skepna með sál.“ Þegar
fris vaknar, bregður henni í brún,
því að nú eí' hún stödd í dásamlega
l'ögrum og skrautlegum húsakynn-
um, — að vitum liénnar ber unaðs-
legan ilm, og jiarna kveður við
yndislegur söngur og hljóðfæra-
sláttur. Og þegar Osaka gerist á-
leitin við liana, hefir hún enga
hugmynd uni, hver tilgangur lians
er, heldur fagnar honum sem „syni
ljóssins“. Kyoto verður argur úl
af jiví, live fádæma stúlkan er sak-
laus, lcallar á j)jón og skipar honuni
að fara með hana á brott. Jalnframt
leggur hann svo fyrir, að gleði-
stúlkurnar (geisha) klæði 'Iris í
gagnsæjar flikur eða slæður, og
þannig búin er hún leidd út í sýn-
ingarglugga, sem veit að fjölfarinni
götu, og er ])annig lil sýnis jieim
sem framhjá ganga.
Nú vaknar meðaumkvun hjá Osaka
|)ótt óþokki sje, og vill hann leysa
íris úr þessari svívirðu. Segir hann
Kyoto, að hann skuli greiða hvað
sem hann setji upp fyrir Iris.
En nieðan þesSir samningar eru gerð-
ir um 'hana að lienni áheyrandi,
en hún hefir ekki hugmynd um
þýðingu jieirra. Og um |>að bil,
sétn j)eir Kyoto og Osaka eru að
verða á eitt sáttir, ber liinn blinda
föður Iris j)ar að, sem mannfjöldi
hefir safnast að sýningarglugganum.
Dóttir hans verður ofsaglöð l)egar
hún sjer hann og kallar til hans,
en blindi maðiurinn kastar aur til
hennar og eys yfir hana formæl-
ingunum. Iris„ „sem ekki hefir lykil-
inn að öllu þessu,“ eins og komist er
að orði í textanum, hnigur niður,
yfirkomin af örvinglun, en tekur
síðan viðbragð og fleygir sjer frani
úr glugganum, þetta er nokkuð fall
og er álitið að hún hafi beðið bana
af fallinu.
í J)i’iðja Jiætti gefur að líta stór-
an sorphaug í útjaðri borgarinnar.
Skransalar eru að gramsa i liaug-
unum og finna „lík“ Iris, í slæðu-
búningnum. Karlarnir verða örvita
.af/ skelfingu og flýja á brott æpandi.
En Tris er enn ekki látin. Henni
l'inst hún lieyra raddir í fjarska,
er niuldra setningar, sem hún man
óljóst eftir, að hún hefir heyrt áður,
en ekki skilið. Hún jiekkir rödd
Osaka, en lianii er að segja lienni,
að 'hún sje að „falla“ eins og blómið,
sem gefur frá sjer ilminn aðeins
Frh. á bts. 11 '