Fálkinn - 30.06.1944, Síða 11

FÁL'KINN
11
OTTÓ TULIMIUS
75 ÁRA
Ottó Tulinius
Sjötiu oj< fimm ára varð 20. jj. m.
Ottó Tulinius útgerðarm. á Akureyri,
fœddur á Eskifirði 20. juní 1869.
Hann er sonur Carls D. Tuliniusar,
er var kaupmaður þar, og konu hans
Guðrúnar Þorsteinsdóttur prests í
Eydölum, Erlendssonar. Var Ottó
yngstur fjögra bræðra og nú einn
þeirra bræðra á lífi. Hinir voru
Þórarinn, stórkaupmaður í Kaup-
mannahöfn, Carl kaupmaður og
franskur konsúll á Fáskrúðsfirði og
Axel V. Tulinius sýslumaður, alt
nafnkunnir menn. Eina dóltur áttu
Tuliniusarhjónin á Eskifirði, Öglu,
en hún giftist dönskum bankastjóra.
Frá fermingaraldri til 18 ára
aldurs starfaði Ottó Tulinius við
verslun föður síns á Eskifirði, en
fór þá til Kaupmannphafnar og
dvaldi þar i þrjú ár. Var hann
mestan þann tíma á skrifstofu G.
Noaclis, er þá var stærsti smjör-
útflytjandi í Danmörku. Var liús-
bóndinn jjar strangur og reglusam-
ur, en mjög rjeltlátur, og telur
Tulinius sig liafa haft mjög gott af
verunni þar. En þessi ár, sem hann
dvaldi i Kaupmannahöfn, gekk hann
jafnframt á kvöldskóla verslunar-
ihanna.
Eftir þessa þriggja ára dvöl í
Danmörku, sneri hann lieim til
Eskifjarðar, og starfaði þá aftur
við verslun föður síns. Hafði hann
þá meðal annars umsjón með síld-
veiðinni og verkun síldarinnar, en
þá var mikil landnótaveiði, og lá
Tulinius þá í veri sínu á Reyðarfirði
ineð nótabrúksmönnuin frá 1. sept.
til nýárs hvert ár, en það var þá
síldveiðitíminn. Var þá sildin söltuð
fyrir Norðurlanda- eða þýskan mark-
að, en líka var luin flutt ný til
Englands í ís. Vandist hann þvi
snemma • síldveiðinni og verkun
sildar, og hefir áhugi hans fyrir
síldveiðinni æ haldist síðan.
Haustið 1894 fór hann enn til
Kaupmannahafnar, og mun hugsun
hans hafa verið að fara þaðan til
Reykjavíkur, og setjn þar upp versl-
un, cn honum buðust þá kaup á
versluninni á Papós. Var það gömui
verslun, og eina verslunin í Austur-
Skaftafellssýslu. Það var árið 1895
að hann keypti Papós-verslun, og
Frú Valgerður Tulinius
sama ár giftist liann Valgerði Möller,
dóttur Friðriks. Möller á Eskifirði
(siðar póstmeistara á Akureyri).
Tulinius sá fljótt hve óhentugt
var fyrir sýslubúa að sækja verslun-
ina á annan enda sýslunnar. Hann
flutti þvi verslunina árið 1897 til
Hornaljarðar, og valdi henni stað-
inn Höfn, var þar þá engin bygð,
ekki eitt hús. Nú er komin þar
mikil bygð, og eiga þar nú heima
um 270 manns.
Tulinius hafði fyrsta árið sem
hann rak verslunina á Papós pantað
vörur eins og gert hafði verið árið
áður, og þar á meðal allmikið af
víni. En þó að hann væri enginn
bindindismaður, hvorki þá eða síð-
ar, þá sá hann að vínflutningurinn
var almenningi til ills eins, og hætti
að flytja inn vín. Hefir því engin
vinsala verið i Austur-Skafafells-
sýslu síðan 1896.
Árið 1901 keypti Tulinius Jónas-
sens-verslun á Akureyri og fluttist
þangað. Rak liann fyrst verslunina
á Hornafirði jafnframt, en seldi liana
þó brátt. Verslunarhúsin eru nú
eign Kaupfjelags Austur-Skaftafells-
sýslu.
Eftir að Tulinius fluttist til Akur-
eyrar, fór ,liann að gera út skip á
þorksveiði og stunda síldveiði með
landnótum. En síldveiði með rek-
netum fór hann að stunda strax á
öðru ári eftir að hann fluttist norð-
ur. Og eftir að Falck i Stavangri
byrjaði herpinótaveiði við ísland,
en sú veiði var óþekkt nema í
Ameriku, fór Tulinius að nota hjer
herpinót, og hefir alltaf síðan rekið
liá veiði ásamt reknetaveiði. Hefir
hann altaf lagt stund á að verka
síldina vel, enda hefir síld frá hon-
um orð á sjer fyrir gæði, einkum í
Danmörku, Svíjijóð og Póllandi, en
þetta eru þau löndin, er mest kaupa
af islenskri síld.
Til þess að eiga hægara um sölu
á íslenskum afurðum flutti Tulinius
lil Kaupmannahafnar árið 1921 og
áttu þau lijón heima þar til 1929,
að þau fluttu aftur til Akureyrar.
En árin sem Tulinius dvaldi erlendis
rak liann mikla útgerð bæði með
skipum er hann átti sjálfur og leigu-
skipuin. og síldarverkun, heima á
íslandi, jafnframt því að hann seldi
íslenskar afurðir fyrir aðra, eink-
um síld og lýsi.
Tulinius átti sæti i bæjarstjórn
Akureyrar í mörg ár, og var forseti
hennar öll síðustu árin áður en
liann flutti til Kaupmannahafnar.
Hann var líka í mörg ár, formaður
í Verslunarmannafjelagi Akureyrar.
Hann er riddari af sænsku Vasa-
orðunni.
Siinon Dalaskáld er fæddur 2.
júlí 1844 og á því aldarafmæli næsl-
komandi sunnudag. Og þó að sú væri
tiðin að hvert smámennið og flónið
hygðist geta slegið sig til riddara
með þvi að varpa rýrð á Símon og
kveðskap hans, þá er hún nú liðin,
og þetta getur enginn framar. Það
fer altaf svona: sannleikurinn sigrar
að lokum. En sannleikurinn um
Símon Dalaskáld er allmjög á annan
veg en þessir menn vildu vera láta.
Sá sem ávalt sagði hann, var Matthías-
Jochumsson, er ekki horfði á hlutina
af sjónarhóli hversdagsmannsins. —
Að vísu verður því aldrei neitað
að mjög mikið af kveðskap Símonar
hefir lítið skáldskapargildi, en ,,hag-
mælskan er dæmalaus“, eins og Skúli
Bergþórsson sagði, og það er senni-
lcgt að hann hafi líka kveðið mest
allra íslendinga að fornu og nýju,
og er þá ekki lítið sagt. Matthías
telur hann á meðal þeirra, „sem
að kauplaust kjark og móð kváðu
móður sinni“. Minning þeirra manna,
sem það gerðu, ó skilið að lifa, og
minning Símonar mun lengi lifa.
Á hausti komanda gefur h.l'.
Leiftur út endurminningar jiriggja
þjóðkunnra merkismanna um Símon
Dalaskáld. Verður honum þar miklu
betur lýst en áður hefir verið gerl,
og æfisaga hans all-rækilega sögð.
En liún er söguleg þó að æfin væri
fábreytt að ytri viðburðum. Sama
forlag hefir látið gera úrval úr
öllum prentuðu ljóðasöfnum Símonar
og rímum. Hefir einn af fremstu
menntamönnum þjóðarinnar unnið
það verk og mun bókin, sem verður
all-stór, merkileg þykja, jaótt mis-
jafnt sje efni hennar. Svo varð að
vera ef hún átti að gefa rjetta mynd
af hinu nafntogaða alþýðuskáldi.
Og þó er jeg illa svikinn ef ekki er
enn til sú ræklarsemi hjá þjóðinni
að hún taki þakksamlega við báðum
þessum bókum. Vonandi verða þær
líka til þess, að ýmsir fleiri taki
sjer nú fram um að færa í letur
það sem þeir kunna af óprentuðum
kveðskap Simonar, og þakklætis-
verl væri það, ef þeir sem muna
hann, vildu slcrá endurminningar
sinar um hann. Hjá hverjum, sem
það gerir, kemur ávalt fram nokkuð
nýtt, því engir tveir menn sjá neitt
af algerlega sama sjónarhóli. Þannig
eru minningaþættir þeirra þriggja
manna, sem jeg vjek að hjer að
framan, mjög ólikur hver öðrum,
og þó allir bersýnilega skráðir af
mikilli samviskusemi og sjálfsagt
allir í höfuðatriðum rjettir, enda
rekast frásagnir þeirra hvergi á.
Óprentaðar eru í mínum vörslum
endurminningar annara, og kemur
þar enn hið sama í Ijós. Vel sje
hverjum þeim, sem hjer vill leggja
hönd á plóginn, svo að eyðurnar
Mörgu mætti hjer bæta við það,
sem að framan er sagt, en þó skal
hjer staðar numið. En geta verður
þess, að öllum, sem kynnst hafa
Ottó Tulinius, ber saman um, að
hann sje óvenju drenglundaður
maður.
X.
verði að lokum sem fæstar. Errginn
skyldi setja það fyrir sig, að það sje
smátt, sem hann hafi af mörkum að
leggja. Það er einmitt af eintómu
smælki, sem heildin myndast.
Símon Dalaskáld mun ætíð minnis-
stæður hverjum þeim, er við hann
komst i kynni, því að engum var
hann líkur öðrum en sjálfum sier.
Hann var satt að segja svo ólikur
öðrum mönnum, að aldrei verður
dreginn upp sú mynd af honum
að hann standi þeim mönnum ljós-
lifandi fyrir hugskotssjónum, sem
ekki þekktu liann - ekki fremur en
slíkt er mögulegt uin Bólu-Hjálmar.
Og þeir, sem ekki þektu Símon,
munu aldrei geta trúað ]>ví nema
til hálfs, hve hraðkvæður hann var.
„Stuðlafótum flaug liann á fljótar
en aðrir tala“, segir Matthías i hin-
um merkilegu erfiljóðum, er hann
kvað eftir Simon, og lalar alveg
ýkjulaust. „Ekki var hún lengi að
koma þessi“, sagði hann stundum
þegar vísan kom alveg eins og eld-
ing, og svo hver af annari. Hann
hefir ekkert þurft að hugsa sig um
þegar hann kvað vísuna alkunnu
(en oft afbökuðu). „Sonur Hjálmars
ef jeg er“. Og sagt er mjer, að fyrir
þvi sjeu óyggjandi sönnur, að þessa
visu hafi hann ekki getað kveðið fyr
en jafnótt og hann mælti hana fram,
og var hann þó allt annað en sein-
mæltur:
Sira vitur Hálfdán hjó
hrestur gestum Sestur;
Breiða- situr bólstað sá
bestur mestur prestur.
Vísan er sjálf ekki merkileg, en
liitl er stórmerkilegt að geta kveðið
svo dýra vísu viðstöðulaust án
nokkurrar umhugsunar.
En þó að mikið af kveðskap
Simonar sje litilsiglt þá eru þær
líka ærið margar vísurnar hans,
sem eru lista-vel gerðar (auk þess
sem til eru heij snilldarkvæði eftir
hann) og sumár hreinustu perlur.
Jeg liefi tun-mína daga engan heyrt
ræða um skáldskap af næmari skiln-
ingi en sira Magnús Helgason, eða
vitað annan honum fremri að smekk-
visi; en svo sagði hann, að aldrei
kæmi sjer svo í hug þessi visa Símon-
ar um Magnús Jónsson i Bróðræði
að hann ekki dáðist að henni:
Magnús synda kannar kaf,
karl ólyndisglaður;
nærri blindur ágirnd af,
orðinn grindhoraður.
Magnús var ó efri árum orðinn
voteygur og sjóndapur, og ákaflega
holdskarpur, og þó að hann væri að
allra dómi mesti merkismaður þá
Frh. á bls. tk.
Símon Dalaskáld