Fálkinn - 11.08.1944, Blaðsíða 6

6
F A L K I N N
- LiTLR sfiBnn -
Keluin Lindeman:
„JÓTSKA RIMMAN“
T\/f EEL gróssjeri hafði ótt þvi
^ láni að fagna að eiga trygg-
an œskuvin, hann Thomsen for-
stjóra. Þeir höfðu háðir verið mikl-
ir bókavinir — en í fimtán ár
höfðu þeir ekki heilsast, því að nú
voru þeir óvinir. Forsjónin hafði
hagað því svo, að þeir hlutu að
verða óvinir. Þeir liittust á hverju
uppboði — og yfirbuðu hvor ann-
an. Þeir voru báðir ginkeyptir fyr-
ir Holbergsútgáfum. Og þeir bitust
um sömu bækurnar.
En einn góðan veðurdag fjekk
Meel gróssjeri brjef.
„Kæri vinurl“ skrifaði Thomsen
forstjóri, — „í fimtán ár höfum við
ekki heilsast. Viltu ekki koma og
borða hjá mjer á miðvikudaginu,
'jeg á dálítið sjaldgæft, sem að jeg
held að þú gleðjist yfir mín vegna:
Mjer liefir tekist að komast yfir í
Svíþjóð eina eintakið, sein til er af
„Jótsku rimmunni" eftir Holberg.
Heldurðu að jiú samgleðjist mjer
ekki. Bóksali i Stockholm, sem heit-
ir Jönsson, komst yfir það í sveita-
lestrarfjelagi og var svo hugulsam-
ur að skrifa mjer. Komdu kl. 7 —
samkvæmisklæddur. Þinn einlægur.“
Nú skyldi maður ætla, að Meel
grósssjeri hefði orðið fokreiður
fornvini sinum. Jótska, rimman!
Svei attan! En liann settist við skrif-
borðið og þakkaði fyrir boðið.
NÁLÆGT tuttugu manns hafði
verið boðið í veislu Thomsens.
bóksalar og bókaverðir. Yfir kaff-
inu stóð upp Dövling undir-oríkis-
bókavörður, gamall og gráhærður
öðlingur, og þakkaði forstjóranum
fyrir, að hafa boðið gestunum til
þess að sýna þeim hók eftir hið
fræga skáld þjóðarinnar, sem þeir
allir vissu að hefði verið til, en sem
enginn maður hefði lesið i tvö
hundruð ár. Gestunum þætti það
eigi aðeins merkisviðburður að for-
stjórinn hefði eignast þessa sjald-
sjeðu bók, en jafnvel almenningur,
sem oft lijeldi bókasafnara húlfgerða
sjervitringa, yrði að viðurkenna að
það væri mikilsvirði að auðga þjóð-
ina svo mikilsverðu riti.
Forstjórinn kinkaði kolli hrærður
og fór hjá sjer og nú var gengið
niður í bókastofuna. Forstjórinn
opnaði kistil og tólc varlega upp
úr honum litla bók, bundna í skinn.
Stórir blettir voru á spjöldunum og
blöðin voru gulnuð og blettótt. Á
fremstu síðu stóð: Ludvig Holberg
-— Den jydske Fejde — Kiöben-
havn 1742.
Bókin gekk mann frá manni. Það
var tekið varlega á henni eins og
helgidómi. Á meðan sýndi húsbónd-
inn öðrum ýmsar merkisbækur, sem
hann hafði eignast nýlega.
Gestirnir stóðu í smáhópum og
töluðu um þessa sjaldgæfu bók. Allt
i einu heyrðist rödd upp úr pisk-
ursuðinu. Þetta var lítill kúluvambi,
sem sjaldan var tekið eftir vegna
þess að liann var svo lágur í lofti.
En nú litu allra augu á hann er
hann spurði:
— Hvar er bókin? Jeg hefi ekki
sjeð liana ennþá. Hver er með
Jótsku rimmuna?
Húsbóndinn brölti ofan úr tröpp-
unni, sem hann hafði staðið í til
að ná i bók í efstu hillu.
— Hvað segið þjer? Ekki getur
bókin horfið. Hvar er hún?
Enginn svaraði. Og nú spurði
hver annan. En enginn gat sagt um
hver hefði síðast handleikið bókina.
— Einhver, sagði kúluvambinn,
— getur hafa stungið henni á sig
.... vitanlega í gamni.
Nú var leitað á gólfinu, í bóka-
hillunum, ú borðunum — allstaðar.
En Jótska rimman fanst hvergi.
— Þetta er óskemtilegt, sagði
Dövling. — Gæti það ekki liugsast
að einhver liafi stungið henni á sig
í ógáti — jeg veit ekki. Er nokkur
á móti því að leitað sje á gestun-
um, fyrir siðasakir. Mjer finst hús-
bóndinn eiga rjett á því.
Nú varð napurleg þögn. Ýmsir
stálust til að líta á Meel gróssjera.
Hann var ástríðufujlur Holbergsafn-
ari. Það voru ekki peningarnir —
en þegar mann langaði óstjórnlega
í einhverja bólc þá ........
Meel gróssjeri stóð upp. — Jæja,
sagði hann. Jeg neita að leitað sje
á mjer. Það er móðgun.
— Finst yður það ekki dálítið
einkennilegt, sagði Dövling, — þjer,
sem eruð eini Holbergssafnarinn
meðal gestanna, neitið að láta leita
á yður?
— Jeg er vanur að kaupa þær
bækur, sem mig langar að eignast.
— En þjer getið ekki keypt
„Jótsku rimmuna". Ekki þó að þjer
ættuð hálfa veröldina — þetta er
eina eintakið.
Meel gróssjeri var hár og herði-
breiður. Dövling bókavörður var
lítill og skorpinn.
— Jeg veit ekki, sagði gróssjer-
inn, hvort nokkur vill meina mjer
að fara nú þegar. Þú afsakar mig
vonandi, Thomsen vinur minn. Og
þú skilur að jeg get ekki verið
hjer jiegar jeg verð fyrir dylgjum.
Og samkvæmisldæddir gestirnir
viku til hliðar þegar Meel þramm-
aði út að dyrunum.
Bókarinnar var leilað áfram. En
árangurslaust.
T~\AGINN eftir kom Thomsen for-
stjóri á skrifstofuna til Meels.
— Jæja, ert þú þarna? sagði Meel.
— Já. Jeg er liingað kominn til
þess að biðja þig afsökunar. Jeg
var að leita i alla nótt eftir að
gestirnir fóru. Og loks kom það á
daginn, að bókin hafði runnið und-
ir stoppaða bríkina á einum hæg-
indastólnum.
— Það var ágætt, svaraði Meel.
— Jeg var hræddur um að þú
mundir aldrei sjá hana framar.
— Mjer datt heldur aldrei í hug
að þú mundir hafa stolið henni,
þó að þú hafir oft snúið á mig á
umliðnum árum.
— Jæja, þú hefir nú stundum
ekki verið lambið að leika sjer við,
sagði Meel.
— Nei, það liefi jeg að vísu ekki
verið. En hversvegna vildir þú ó-
mögulega láta leita á þjer, úr þvi
í Englandi hafa geysistór svæði af rœkluðu lundi verið tekin undir flug-
velli, herbúðir og til annara hernaðarþarfa. En Englendinggr liafa aukið
þvi nheir ræktunina annarsstaðar, og meðal annars tekið undir mutjurta-
rækt, gróðurhús, er áður voru höfð til blómaræktar. í Stóra-tíretlandi
(það er England, Skottand og Wales) var fyrir strið ekki framleiddur
nema tæpur helmingur þeirra matvœla, er fólkið þurfti í þessum löndum.
En matvælaframleiðslan hefir aukist á hverju ári, síðan stríðið hófst, og
tr búist við að hún muni i ár nema % hlutum matvæla þeirra, er tíreiar
þarfnast. Á myndinni sjást konur úr hinum svonefnda „Sveitaher kvenna“
við tómatauppskeru í gríðarstóru gróðurhúsi.
»♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦<*
Theodór Árnason:
TðNSNILLINGAR
LÍFS OG LIÐNIR
Richard riordraak
1842 — 1866
Það er sagt að þeir deyi ungir.
sem guðirnir elska. Nokkur sann-
leikur getur verið í þessu, því að
oft er það, að mestu mannkosta-
menn síns umliverfis deyja ungir,
eða oft einmitt þá, er samtíðar-
menn þeirra er farið að renna grun
að þú hafðir ekki stungið bókinni
á þig?
— Það skal jeg segja þjer, sagði
Meel. — Svo var mól með vexti,
að jeg hafði eintalt af „Jótsku rimm-
unni“ á mjer. Jeg hafði haft það
með rnjer til þess að gera þjer
gramt í geði.
— En eintakið mitt er það eina,
sem til er?
— Það heldur þú. En það kemur
á daginn að Jönsson bóksali í Stock-
holm liefir snúið á okkur báða.
Hann hefir komist yfir tvö eintök
og selt sitt þeirra hvorum okkar.
Líttu á, hjerna er mitt.
Og Meel tók eintak af bók Hol-
bergs upp úr skúffu og lagði það á
borðið.
i að þeir búi yfir mikiu meiru en
aðrir, eða jiá að þeir eru teknir
til starfa og farnir að marka spor
til heilia og framfara. Þó virðist
ntanni, sem þessi vesæli heimur
megi sist við því að missa þá, og
fara á mis við ]:>að, sem þeir virð-
ast rnundti geta áorkað ineð hæfi-
leikum sínum, samtíð sinni og
síðari kynslóðum til góðs. Söknuður
er því mikill, þegar slíkir menn
deyja ungir.
Einn slíkra manna, sem guðirnir
munu hafa elskað mikið, og sam-
tíðarmenn hans, þeir sem honum
kynntust, elskuðu og dáðu umfrain
aðra menn, var norska tónskáldið
Richard Nordraak, sem ljest aðeins
24 ára að aldri. Svo mikið þótti
þeim tónsnillingum, sem kynntust
honum i liann spunnið, að jafnan
mintust þeir hans síðan seni ein-
hvers merkasta tónskáldsins, sem
í Berlín var í hans. tíð, og voru
verk hans þó ekki milcil að vöxtum,
og fódæma vinsæll fjelagi liafði
hann verið meðal hinna upprenn-
andi tónlistarmanna, sem hann um-
gekst.
Nordraak var norrænn maður —
norrænn andi, en norskur fyrst og
fremst. Fæddur var liann i Noregi
1842 og fór ungur til Berlínar til
tónlistarnáms, og vakti fljótlega
athygli meðal tónlislarmanna eldri
og yngri. Þeir Óli Bull fiðlusnill-
ingurinn frægi (1810 — 1880) og
tónskáldið Kjerúlf höfðu orðið fyrst-
ir til þess að reyna að hefja norska
tónlist til vegs. Þeirra viðleitni
var virðingarverð, en þó varð árang-
urinn ekki verulegur. En um það
leyti sem Nordraak var að jiroskast
i Berlín höfðu norrænir listamenn
í Kaupmannahöfn bundust samtök-
um um að liefja úr niðurlægingu
norrænar listir. Þessi „andi“ og
Frh. á bts. II.