Fálkinn - 11.08.1944, Blaðsíða 8

s
FÁLKINN
Þórir Þögli:
LÚKAS
Guðjón Jónsson, mesta gáfna-
ljósið og prófgæðingurinn frá
Guðfræðideild Háskóla íslands,
um 10 ára skeið, vaknaði til
fyi’sta stai'fsdags síns, í þjón-
ustu íslensku þjóðkirkjunnar,
á heimili hreppstjórans í Þara-
vik. Þrátt fyrir það að námsfé-
lagar lians og kennarar í Há-
skólanum, höfðu aldrei látið
sjer detta í hug minni frama
honum til handa, en prófessors
eða biskupsembætti, og að hon-
um stóð opin leið til fram-
haldsnáms erlendis, hafði hann
tekið þennan kostinn. Undrun
manna yfir því, að liann skvldi,
þegar að loknu pi’ófi, kjósa
sjer starfssvið í einu tekjuríi-
asta hrauði íslands, og jafn-
framt í einhverju menningar-
snauðasta, vai’ð tæplega með
orðum lýst. En í lieitri lirifn-
ingarvímu, að loknu prófi, fann
þessi glæsilegi námsmaður köll-
un til þess að fórna þessum ó-
upplýstu, og jafnframt nokkuð
frumstæðu sálum, í Þaravíkur-
kalli nokkrum starfsárum.
hafði sett sjer það marlc að
hefja þær til aukinnar menn-
ingar og siðfágunai’. Hann var
koi’nungur og þó hann eyddi
þarna fjórum til fimm árum,
voru vafalaust tækifæri til
mannvirðinga og frægðar, síð-
ar, ekki glötuð.
Staðreyndii’nar hirða ekki
um skoðanir manna eðá undr-
un. Þær birtast á sínum tíma,
hvox’ki fyr nje síðar. Og nú var
það staðreynd, að síra Guðjón
var vakinn til fyi'stu prestsstai’fa
í þessu brauði sínu sunnudags-
moi’gun árla í maí. I svefnrof-
unurn koixi lionum allt ókunn-
uglega og óraunverulega fyrir
sjónir. En brátt áttaði hann
sig. Það var í dag, sem hann
átti í fyx-sta sinn að blessa yfir
söfnuðinn, sem liann liafði á-
kveðið að helga slarf sitt næstu
árin. í dag hafði hann ákveðið
að messa í Bakkakii’kju. Hafði
látið útvarpið flytja sóknar-
börnunum þau boð á öldum
Ijósvakans, í þann mund, er
hann lióf för sína frá höfuð-
staðnum.
Fyrir framan rekkjustokk
prestsins unga stóð hærugrár
og hrukkóttur, aldraður kven-
maður, xxieð morgunkaffi hans
á hakka. Síra Guðjón kendi
nokkurra vonbrigða. Undix-niðri
lxafði hann vonast eftir því að
verða vakinn af ungri og snot-
urri heimasætu. Jafnvel ný-
vígðir prestar eiga óskir karl-
mannsins urn kynni við ungar
konur, og máske smá æfintýri
duldar innan rifja.
Gamla konan bauð góðan
dag með skrækri röddu, og
bað prestinn að gjöra svo vel
og drekka kaffið, um leið og
hún setti frá sjer bakkann á
stól við liöfðalag lians. Þá sýndi
hún á sjer fararsníð án frek-
ari orðaskifta.
Síra Guðjón ávarpaði hana
og frjetti af veðri og veðui’-
horfum. Konan leysti úr spurn-
ingum lians, fálát en ekki ó-
skýrlega. Veði’ið var gott og
engar horfur á því að það
breyttist fyrst um sinn.
„Svo nxjer ætlar þá að gefa
vel með fyrstu messuna mína
í pi-estakallinu“, sagði Guðjón.
„Svo presturinn ætlar að
messa í dag,“ mælti konan.
„Já. Jeg ætla að messa á
Bakka í dag.“
„Jæja. Svo pi’esturinn ætlar
að messa á Bakka í dag. Hefir
liann kannske hugsað fyrir
flutningnum. Það er streklc-
ings-barningur inn með Veggj-
unum, þó ekki’ sje hvassara.“
„FIutningnum,“ hafði síra
Guðjón upp eftir konunni.
„Hann er nú ekki mikill, lítið
annað en hempan.“
„Á—já. Jeg átti nú við það
hvort presturinn væri búinn að
tryggja sjer ferð inn í Bakka.
Allt svo bátsfei’ð.“
Það rann nú upp fyi’ir síra
Guðjóni, að slíkum ráðstöfun-
um liafði hann með öllu gleyml.
Honum varð nú fyrst ljóst, að
fei'ðir hjer urn slóðir þurftu
öllu meiri undii’búning heldur
en ferð með strætisvagni úr
Vesturbænum í Reykjavík upp
í Háskóla.
„Nei. Ef satt skal segja hefi
jeg alveg gleymt þeirri hlið
málsins. En úr því er sjálfsagt
nægur tími að bæta ennþá. Jeg
sá mesta fjölda af báturn hjerna
á víkinni og í fjörunni í gær-
kveldi þegar jeg kom. Einhver
ráð vex’ða með það að láta
skjóta mjer inn eftii’. Engu
kvíði jeg um það.“ Presturinn
var ljettur og hress í máli.
„Rjett segir presturinn unx
það. Nógir voru bátarnir í gæi'-
kveldi. En nú mætti segja mjer
að þeir væru færri látnir í
landi í dag af því að þessi
höfrung'avaða sást í moi’gun.“
Gamla konan skimaði út unx
gluggann andartak.
„Nei. Hjer eru víst allar skelj
ar á sjó í dag, að nxinsta kosti
allir vjelbátar.“
„Þá mætti bjai’gast við ára-
bát,“ hjelt prestur. Þetta væri
ekki talið nxeira en góður hálf-
tíixiaróður inn að Bakka.
„Ja, sei sei nei. Ekki tók nú
sú fei’ðin meira lijer á árunum
nxeðan einhver nennti að snerta
á ár. En nú er af sem áður var.
Nú nennir enginn að x-óa fram
úr landsteinunuixx lengur. Eng-
inn hinna yngri að minnsta
kosti.“
„Inneftir verð jeg að kom-
ast,“ sagði prestur og reis upp
í rúminu. „Getið þjer ekki,
kona góð, bent mjer á einhvern
sem á fleytu, og fáanlegur
nxundi vara til að róa með mig
þangað.“
Gamla konan þagði stundar-
korn.
„Þjer þekkið liklegast ekki
Lúkas?“
Síra Guðjón starði á konuna
gapandi af undrun. Hvort liann
þekkti Lúkas. Hann, sem hafði
einmitt sanxið hina marglofuðu
prófræðu sína út af texta úr
Lúkasarguðspjalli. Hvort liann
þekti Lúkas. Hann liló góðlát-
lega að þessari fráleitu spurn-
ingu.
„Já, svo á það nú að heita.
Jeg ætla nú til dæmis að leggja
út af tveimur versunx í Lúlcas-
arguðspjalli í dag,“ sagði lxann
svo.
„Á — já,“ sagði gamla kon-
an. „Það er víst ofboðlítill mis-
skilningur á nxilli okkar. Prest-
urinn mun eiga við Guðspjalla-
Lúkas, og jeg hefi nú svo sem
lxeyrt hans getið einhverntíma.
En jeg á nú bara við lxann
Lúkas okkar hjerna.
„Hver er nú það?“ spurði
prestur.
„Það er gamall sjómaður
hjer í þorpinu. Sá eini, senx
nxjer dettur í liug að kynni að
fást til að gutla með prestinn
inn að Bakka. Krafta hefir
hann í kögglum til að taka á
ár þó eitthvað hnjóði á móti.
En latur er hann, það verður
aldrei af lxonurn skafið.“
„í liamingjunnar nafni bið
jeg yður, kona góð, að koma
mjer í samband við þennan
Lúkas ykkar, ef hann er sá
eini, sem líklegur er til að
greiða för mína til útkirkjunn-
ar.“
Síra Guðjón var sestur franx
á og farinn að afklæðast nátl-
fötunum, þrátt fyrir návist
gömlu konunnar. Þetta Lúkas-
ai’-tækifæri ætlaði hann ekki
að láta ónotað.
„Ólíklegur jafnt sem líkleg-
ur,“ mælti ganxla konan. „Ann-
ars get jeg bent prestinum á
Jiann lijerna út unx gluggann.
Það er hann, sem er að bogra
þarna við grásleppuhjallinn
niðri á malarkambinum.“
Konan fór. Sira Guðjón snar-
aðist í fötin og hvataði för sinni
niður að sjónunx til Lúkasar.
Þjettings livasst hlývindi af
suðri gái-aði sjóinn. Snxáar.en
tíðar vindbárur gjálpuðu við
fjörugrjótið. Sterka þaralykt
bar að vitunx prestsins, blandna
þef af rotnandi fiskúrgangi úr
fjörunni.
Svo liann hjet þá Lúkas þessi
beljaki þarna við hjallinn. Lik-
lega mundi gefast kostur á að
kynnast hjer ýmsu einkenni-
legu, jafnvel ennþá undarlegra
en liann liafði búist við, hugs-
aði síra Guðjón á göngu sinni
niður í fjöruna.
„Góðan daginn,“ mælti prest-
urinn þegar lxann nálgaðist
nxanninn við lijallinn. Hálftröll-
ið leit upp seinlega, frá dútli
sínu við grásleppuna, sem nú
sígnaði í sól og vindi, og var
þegar orðin gul af þrúa í sárið.
„Daginn,“ mælli lxann dræmt.
Svo lijelt hann áfram iðju sinni
án þess að hirða um návist
komumanns.
Síra Guðjóni vafðisl tunga
unx tönn, að bera upp erindið,
er hann sá, hve maðurinn var
upptekinn af sjófanginu.
„Er nxikil hrognkelsaveiði
lijer á vorin?“ spurði liann til
að liefja samtalið.
„O — ekki getur maður nú
sagt að hún sje meiri en Guð
gefur,“ svaraði maðurinn. „Og
þetta árið er hún nú búin að
vera. Rauðmaginn farinn. Grá-
sleppan gotin eða þá svo há-
óljett, að hún er ekki lengur
úr sjónum hirðandi. Já, livað
á sinn tíma piltur minn, o—já.“
„Eruð þjer við nokkuð sjer-
stakt bundinn i dag?“ spurði
presturinn.
„Það er nú bæði já og nei.
Mjer datt nú svona í hug að
fá mjer lúr upp úr hádeginu.
Yið annað er jeg ekki bund-
inn.“
„Þjer væruð þá kannske fá-
anlegur til að skjóta mjer sjó-
leiðina inn að Bakka?“
„Inn að Bakka? Það er nú