Fálkinn - 07.02.1947, Blaðsíða 3

FÁLKINN
3
Ljósmyncl.: V. Sigurgeirsxon
Afmælissamtal V. S. V.:
Blaðasölumaðurinn í Bankastræti 85 ára
VIKUBLAÐ MEÐ MYNDUM
Ritstjóri: Skúli Skúlason
Framkv.stjóri: Svavar Hjaltested
Skrifstofa:
Bankastr. 3( Reykjavik. Sími 2210
Opin virka daga kl. 10-12 og 1-6
Blaðið kemur út hvern föstudag
Allar áskriftir greiðist fyrirfram
HERBERTSpren/
SKRADDARAÞANKAR
Þó að ísland geymi livorki kola-
námur né olíulindir er hver ís-
lendingur eigandi meiri náttúruorku,
en borgari nokkurs annars lands
í heimi. Vatnsorkan nemur mörg-
um milljónum hestafla og enginn veit
enn til hlítar live mikil orka er
fólgin í hverunum. Og svo litið er
enn notað af vatnsorkunni að þar
sér bókstaflega „ekki högg á vatni“.
Fyrir 30 - 40 árum komst hreyf*
ing á vatnsorkumálin hér á landi.
Spekúlantar tryggðu sér vatnsrétt-
indi í ýmsum stærstu fallvötnum
landsins, áætlanir voru gerðar um
stofnun G orkuvera i Þjórsá og er-
lend félög stofnuð í því augnamiði
að braska með þessi réttindi og
selja þau öðrum. í Noregi hafði
kveðið mikið að þessu og starfa
þar enn félög, sem nota hina ó-
dýru vatnsorku til þess að sjóða
aluminium úr innfluttu hráefni og
bræða nikkel úr málmi, sem flutt-
ur er frá Kanada. Hér mun það
einkum hafa verið aluminiumsuða,
sem menn höfðu augastað á.
En með fossalögunum var þessi
hreyfing stöðvuð. Vatnsorka fyrir
'ofan ákveðið hámark var dæmd
eign ríkisins og strangar skorður
settar við sérleyfisgjöld til að reka
stóryðju með vatnsafli.
Eftir á munu flestir viðurkenna
að þetta var rétt spor. Með stór-
felldri fossavirkjun og iðnaði hefði
komið inn i landið fjármagn, sem
algerlega hefði borið þjóðareignina
ofurliði, og jafnframt erlent fólk,
sem ef til vill hefði orðið svo margt,
að þjóðerninu hefð stafað hætta
af. Stóriðjan i jafn fámennu landi
og ísland er, gat orðið til þess að
stofna sjálfstæði landsins i voða.
Nú er stefnt að því að virkja fall-
vötn i smáum stíl og eingöngu í
þarfir landsmanna sjálfra. Reykja-
vík, Akureyri, Siglufjörður og Borg-
arfjörður hafa þegar stigið sporið
og smámsaman færast vírarnir, sem
veita Ijós, hita og orku, út um allar
hinar þéttbýlari byggðir landsins.
Og einn góðan veðurdag finnst raf-
geymirinn, sem getur gert bændum
kleift að yrkja jörðina með afli frá
fossunum í stað bensíns frá út-
löndum.
Fyrir mörgum árum kynntist ég
verkamanni hér í Reykjavík, sem
bar sérlcennilegan og sterkan per-
sónuleika. Hann var þó ekki stór
né mikill á vclli og þó sýndist hann
liærri og breiðari en hann var.
Hann gekk ætíð liratt um gðturnar,
beinn í baki, samanbitinn af ákafa
og áræði, dálitið harður á brúnina
tilsýndar en Ijómaði allur þeear
maður fór að tala við hann. Rödd-
in var sterk og málhliómur í henni,
ef til vill nokkuð hörð og hrjúf
svo að maður fór varlega með gam-
anmál til að byrja með af ótta við
að ef til vill bæri þessi rödd merki
þess að liann gæti átt það til að
að reiðast fljótt. Hann var alltaf að
vinna, vann öll verk af ákafa og
flýti og dró aldeilis ekki af sér.
Hann sótti mjög fundi og svipjbrigði
hans fylgdu nákvæmlega skapbrigð-
um ræðumanna.
Þetta var Eyjólfur Pálsson, Bald-
ursgötu 16. Hann verður 85 ára í
dag og hcfir undanfarin 5-6 ár
staðið á götuhornum eða setið fyr-
ir dyrum Litlu blómabúðarinnar i
Bankastræti og selt bæjarbúum blöð.
Þegar við höfðum þekkst í mörg
ár og liitst næstum því á hverjum
degi, hvarf Eyjólfur allt í einu. Hann
var mér horfinn um skeið, en svo
var það einn dag þegar ég lá um
sumar í sólskini á Arnarhólstúni
að ég sá hann koma yfir Hverfis-
götuna og stefna á hólinn. í fyrstu
ætlaði ég ekki að trúa mínum eigin
augum, en það var ekki um að vill-
ast, þetta var Eyjólfur Pálsson. En
nú var hann breyttur, hann gekk
hægt, mjög hægt, gætti sín vel i
mikilli umferð, liafði staf í hendi
og dró við sig annan fótinn við
hvert skref. Mér varð ljóst að ann-
aðhvort hafði hann orðið fyrir
slysi eða fengið slag. Hann kom
til mín, brosti þegar hann sá mig
og hallaðist svo með erfiðismunum
niður í grænt grasið. Svo tókum við
tal saman. Hann var i þungu skapi,
röddin brotin, lieilsan farin. Hann
hafði farið með heilsulausa konu
sína á Elliheimilið Grund, þar dó
hún. Sumarið eftir fékk hann að-
kenningu af slag, og ber nú merki
þess. Eg fann að gamla manninum
leið hálf illa. Hann var dálitið hryss-
ingslegur, gaf lítið fyrir lífið, sagði
að því væri alls ekki lifandi, þetta
væri hálfgert liundalíf fyrst maður
gæti ekki liaft neitt fyrir stafni,
ekki svo að skilja, liann þyrfti ekki
endilega að hafa svo miklar tekjur,
en að gera ekki neitt, hafa ekkert á
milli handanna, það væri ekki fyrir
lifandi menn, best væri þá að
halla sér.
Eg fór eitthvað að tala um það að
menn á áttræðisaldri væru búnir
að vinna sitt hlutverk, þeir áttu
þá að fara að njóta ávaxtanna af
striti sínu og nú stefndi allt að því
að svo mætti verða. Hann fussaði
og sveiaði við þessu. Hlutverk seg-
irðu, þvi er aldrei lokið fyrir þá
sem geta unnið. Hlutverki manns
er ekki lokið fyrr en maður er hætt-
ur að geta valdið skólflunni. Það
lifir enginn á þessum sultarpýrings-
ellistyrk.
Nokkru síðar sá ég hann með
blaðabunka undir hendinni, hann
hafði hann í poka sem hékk um öxl
honum. Hann var að bera út blað.
„Já, maður reynir þetta, bara til
þess að hafa eitthvað fyrir stafni,
en ég á vont taeð gang.“
Og hann varð að hætta þessu
starfi. Hann rölti um aðgerðalaus,
stóð stundum á götuliornum og
horfði á iðandi mannlífið. Eitt
sinn um kvöld í súld sá ég liann
sitja á gluggakistunni hjá Jóni Björns
syni og Co. Bak við hann Ijómaði
upplýstur glugginn, en skuggi hans
féll á spegilgljáandi liála götuna.
Hann var í svartri vatnskápu, hélt
krepptum hnefum um haldið á
stafnum og studdi hökunni.á hnú-
ana. Eg man að þá fór ég að liugsa
um það, að ellilaun gætu ekki
fullnægt svona mönnum, þeir yrðu
að vinna, vinnan sjálf væri þeiin
meira virði en það sem þeir fengju
fyrir hana.... Og síðar fór hann
að selja blöð. Fyrst í stað rölti
liann um með fá blöð. Hann var
með gömlu derhúfuna sína og í
snjáðum jakka. En smátt og smátt
stækkaði bunkinn, sem hann lagði
af stað með, og svo var hann búinn
að setja upp skinnhúfu, og síðar
ldæddist hann forláta skinnjakka.
Svo tók hann sér sæti efst í Banka-
strætinu, fyrst þar sem Jóhann Ár-
mann var og síðar við Litlu blóma-
búðina. Hann kallaði nöfn hlaðanna
snöggt og liart. Það var skipun í
rómnum, skipun um að kaupa blöð-
in.
Á sunnudaginn labbaði ég heim
til Eyjólfs Pálssonar til þess að
rabba við hann fyrir Fálkann í
tilefni 85 ára afmælisins, sem hann
Framhald á bls. 14.