Fálkinn - 23.05.1947, Blaðsíða 2

2
F Á L K I N N
Þannig er Bandaríkjunum stjórnað.
Eftir
Jerry Korn
IIiiui þekkti enski málari, Frank
Salisbury, heimsótti fyrir nokkrn
Bandarikin, oy þá fékk liann leyfi
til að mála mynd af Truman forsela.
Verður myndin sýnd i Bretlandi,
áður en hún verður send lil Hvita
hússins.
Enginn, sem sjálfur hefir setið i
forsetaembætti Bandaríkjanna, mun
óska vini sinum til hamingju með
að lcornast þangað.“
Þessi orð sagði John Adams, ann-
ar forseti Bandaríkjanna, þegar son-
ur hans, Jolin Quincy Adams var
kosinn forseti.
Það eru meira en hundrað ár
síðan. Og síðan er embættið orðið
miklu umfangsmeira og í dag má
hiklaust telja það eitt vandamesta
embættið í veröldinni.
Á herðum aðalstjórnanda IJ. S.
sem telur 140 milijónir manna —
hvílir endanleg ábyrgð á stórri þjóð,
og auk ]>ess ábyrgðin á afstiiðu
þessarar þjóðar til annarra þjóða.
Forsetinn er framkvæmdastjó ú ráðu
neytisins, liann er foringi stjórn-
málaflokks sins, liann yerður að
ráða fram úr vandamálum þeim,
sem koma fram innanlands, Jiann
skipar embættismenn, bæði æðri og'
lægri — og til alls ])essa hefir liann
óskoraðra vald en flestir þjóðliöfð-
ingjar veraldar.
Ábyrgð forsetans hvilir nær ein-
göngu á lionum sjálfum. Gagnstætt
])ví sem gerist um æðstu menn
annarra þjóða er liann aðeins að
nokkru leyti háður eftirliti löggjafar-
valdsins. Sumir forsetar liafa raun-
verulega liaft þing sem þeir Jiafa
verið í andstöðu við. Síðasta dæmi
]>ess var í forsetatíð Herberts Hoov-
ers. f tvö ár varð liann, foringi
republikana, að semja við flokks-
meiril)luta demokrata í báðum þing-
Langi taktstokkurinn
og mjói, sem flestir hljómsveitar-
stjórar nota nú, er tiltölulega nýr
í sögunni og það var Artliur Nikisch,
sem fyrstur innleiddi liann. Áður
voru notaðir stuttir og g'ildir takt-
stokkar, og voru þeir oft silfur- og
gullbúnir eða settir dýrum stein-
um. Byrjað var að nota taktstokka
snemma á 19. öld. Fyrir þann tíma
var það fyrsti fiðlarinn, sem stjórn-
aði sveitinni. Þegar um kirkjutónlist
var að ræða notaði söngstjórinn
deildum. Og nú hefir Truman sams-
konar aðstöðu.
Ekki er hægt að víkja forseta úr
embætti nema að undangengnum
málarekstri og dómi í ríkisdómi, en
sú málsókn liefst í þingdeildinni
með því að forsetinn er kærður
fyrir landráð, mútur eða aðra al-
varlega glæpi. Öldungadeildin hefir
heimild til að rannsaka slíka á-
kæru og til þess að kveða upp
sektardóm og' víkja forsetanum frá
þarf tvo þriðju atkvæða meirihluta.
Aðeins einu sinni hefir þetta vcrið
reynt - 1808 gegn Andrew Jolinson,
sem vék hermálaráðherra sínum
frá embætti án samþykkis öldung-
ardeidarinnar. Johnson var sýknað-
ur og gegndi embættinu kjörtíma-
bilið á enda.
Ein mestu réttindi forsetans eru
þau að hann getur neitað lagafrum-
vörpum þingmannadeildarinnar stað
festingar. Til þess að koma sliku
frumvarpi fram verður deildin að
samþykkja það aftur með tveim
þriðju atkvæða meirihluta.
Forsetinn hefir 10 manna ráðu-
neyti, sem liann útnefnir sjálfur,
sér til aðstoðar: Utanríkis-, fjár-
mála-, liermála-, dómsmála-, póst-
mála-, flotamála-, landbúnaðar-, versl
unar-, atvinnumála- og innanríkis-
málaráðherra.
Forsetinn er kosinn til 4 ára og
hefir 75000 dollara árslaun. Ýmsir
forsetar hafa farið stórskuldugir úr
embætti.
Jonatlian Danicls blaðafulltrúi
saman vafið nótnahefti til að stjórna
með. Á 18. öld var hljómsveitum
oft stjórnað þannig, að sveitar-
stjórinn barði þungum staf i gólf-
ið, og lieyrðist stundum eins mik-
ið í stafnum og í hljóðfærunum.
Franska tónskáldinu Lully varð lnilt
á þessu. Stafurinn lenti í fætinum á
honum, svo að hann fékk skrámu,
og liljóp svo blóðeitrun í fótinn og
varð hún Lully að bana.
Roosevelt, giskar á að þegar for-
setinn hafi goldið persónulega skatta
sína og viðhald Hvíta lnissins liafi
hann ekki nema 3000 dollara af-
gangs handa sér og fjölskyldu sinni.
Og þó er þetta sú staða, sem stjórn-
málamennirnir sækjast mest eftir.
Enginn forseti er kosinn bein-
linis af atkvæðisbæru fólki. Kjós-
endurnir velja kjörmenn. Báðir flokK
arnir, republikanar og demokratar
hafa eins marg'a kjörmenn í liverju
fylki og fylkið hefir þingmenn
i þingmannadeildinni. Það er mögu-
leiki fyrir því, að sá frambjóðandi
sem hefir flest atkvæði kjósenda að
baki sér, tapi samt kosningunni,
af því að andstæðingur hans hafi
fleiri kjörmenn.
Stundum getur það komið fyrir
að forseti sé kosinn, sem er nauða-
ókunnur starfinu vegna þess að hann
hefir aldrei setið í embætti áður.
Þannig hefði orðið um Wendell
Willkie ef liann hefði verið kosinn
1940. En kjörgengur til forsejaem-
bættis er hver sá, sem er orðinn 35
ára, er fæddur í U. S. og hefir haft
borgararétt í 14 ár.
Á .undan Roosevelt hafði enginn
verið forseti meira en tvö kjörtíma-
bil. Rooscvell dó i apríl 1945. En
deyi varaforseti á undan forseta
tekur utanríkisráðherrann við em-
bættinu ef forsetinn fellur líka frá.
Og verði varaforseti forseti, verður
landið varaforsetalaust til næstu
kosninga.
Hunda-arfur.
Ýmsir hundavinir hafa arfleitt
hunda sina að stórfé, En hitt er
sjaldgæfara sem frú Constance Fretli
gerði. Henni var meinilla við hunda
og vildi ekki að hundar kæmu ná-
lægt lieimili hennar. En þegar hún
var látin kom á daginn að hún
hafði arfleitt hundastofnun að mest-
um hluta eig'na sinna, eða 75.000
sterlingspundum.
*****
Við fvrstu atómsprengjutilraun-
irnar við Bikini, voru teknar
Ijósmyndir neðansjávar, og þóttu
þær myndir í alla staði merki-
legar en við næstu tilraun var
ekki talið þorandi að senda neinn
Ijósmyndara niður i djápið, þv>
að sjórinn var álitinn mjög „rad-
dioaktivur“ eftir fyrri tilraunina.
Hér sést ljósmyndarinn á leið
niður í djúpið.
*****
Umdeild kaka.
Ivaka þessi hefir orðið mikið
þrætuefni manna í Bandaríkjun-
um. Hún var höfð sem eftirmat-
ur í veislu, sem var lialdin þátt-
takendunum í atómsprengjutil-
raununum við Bikini. Það er
Blandy aðmíráll og frú lians,
sem sjást við kökuna, sem á að
takna atómsprengju'. Eins og
sésl hefir á myndum, þá lítur
otómsprengjan á hafi út líkt og
kakan sýnir. — En sumum þótti
litið til um þessa stælingu, og
prestur einn lagði úl af kökunni
i kirkju, þar sem liann sagði m,
a.: „Hvað ætli fólkið i Hiroshima
og Nagasaki segi um þessháttar
spaug?“
*****
Vantar þjóðsöng.
í Saudi-Arabíu er engihn þjó'ðsöng-
ur til. Ibn Saud konungur, liefir
nú falið ameríska tónskáldinu Artie
Shaw að búa til þjóðsöng handa
Aröbum.