Fálkinn - 07.01.1949, Blaðsíða 5

FÁLKINN
5
svo varð kom í ljós næsta undra-
verður eiginleiki þessa nýja efnis.
Þessi uppgötvun vóg meira en upp
á móti vonbrigðunum me'ð ormana.
1 lyfjaverksmiðju er það gjarnan
regla að þeir sem þar starfa taki
inn svo eða svo stóran skammt af
nýju efni sem verið er með, áður en
það er reynt á sjúklingum. Þannig
var það einnig i þessu tilfelli: Hin-
ir tveir vísindamenn tóku inn, til
öryggis, tvöfaldan skammt af lyfi
eða helmingi meira en álitið var
að þyrfti til ormalækninga. Myndu
þeir verða varir við eitureinkenni?
Það myndi sýna sig! Allan þann
dag og kveldið með voru þeir á verði
gagnvart væntanlegum eiturein-
kennum. Svo var daginn eftir og
næsta kvöld. Engin óþægindi, ekki
hin allra minnstu. Með góðri sam-
visku sendu þeir lyfið frá sér til
reynslu á sjúklingum — og gleymdu
siðan pillum þeim sem þeir daginn
áður höfðu tekið inn. Nú liður og
bíður til næsta mánudagsmorguns.
Þegar þeir sitja að morgunverði
segir dr. Jakobsen, allt í einu:
„Heyrðu, Hald; það var dálítið
merkilegt sem kom fyrir mig í gær-
kveldi. Eg var i samkvæmi og hafði
neytt 2—3 hanastéla, og átti mér
satt að segja einskis ills von. En
allt í einu fór mér að iíða illa, tók
að roðna í framan og varð brátt
eldrauður um andlit og háls, fékk á-
kafan lijartslátt og velgju, sem lauk
með heiftarlegri uppsölu. Eg varð í
skyndi að fá bíl og fara heim
Hald varð undrandi. „Hvað segir
þú? Þetta er sannarlega merkilegt,
því það fór einmitt á sömu leið
fyrir mér á laugardaginn. Eg varð
einnig rauður i andliti og á hálsi
og kastaði ósköpin öll upp!“
Hinir tveir vísindamenn brútu
heilann dögum saman yfir þessu. Þeir
settust að i rannsóknarstofunni og
skipta þar á milli sín fyrir hádegi
rétt eins og liverjir aðrir drykkju-
menn hálfflösku af áfengi sem þeir
svo neyttu. Áhrifin létu ekki á sér
standa; mikill roð i andliti, á liálsi
og brjósti braust þegar fram, púlsinn
sýndi 140 slög, hjartsláttur, andar-
tejjpa, velgja og uppköst. -— öll þessi
einkenni komu þegar i Ijós. Þetta
var sannarlega ekki skemmtileg til-
raun, en hún sannaði ótvírætt að
þeir, á einn eða annan átt voru orðn-
ir ofnæmir fyrir áfengi. En hvað
hafði orsakað þetta ofnæmi? Þeir
létu hugann reika um allt það sem
þeir höfðu verið að vinna að.
Allt i einu datt þeim ormapillurn-
ar i liug, sem þeir höfðu tekið
inn fyrir viku síðan og sem þeir
þegar voru búnir að gleyma. Það
skyldu þó aldrei liafa verið þær, sem
orsökuðu ofnæmið gegn áfenginu.
Þeir náðu þegar í stað í einn af
starfsmönnum rannsóknarstofunnar,
sem þegar i stað vildi vera „tilrauna-
dýr“. Hann var settur við borð
nokkurt og þar voru scttar fyrir
hann 3 ölflöskur og honum boðið að
drekka þær. Visindamennirnir tveir
settust hjá honum og viku ekki frá
honum. En ekkert óvenjulegt skeði.
Fórnardýrið varð aðeins dálítið
heitt í kihnum, en fann ekki til
neinna óþæginda og leið ágætlega.
Aldrei hafði hann áður verið þátttak
andi í svona skemmtilegri tilraun.
En svo var hann látinn taka inn
nokkrar „ormapiIIur“. Daginn eftir
drakk liann svo sama skanunt af öli
og áður. Nokkrar mínútur liðu án
þess að nokkuð markvert skeði, en
svo fór „tilraunadýrið" skyndilega
að roðna, og nú var þvi ékki leng-
ur skenunt eins og áður, enda varð
það brátt að þola allt það, sem þeir
Hald og Jakobsen höfðu orðið að
réyna.
Það var svo sem enginn vafi á
því að þeir Hald og Jacobsen höfðu
gert gagnmerka uppgötvun I
Tetra-ætyl-tiuram-disulfidið varð á-
þreifanlega orsök í ofnæmi sem ef
til vill var hægt að notfæra. Nú
gilti aðeins að rannsaka til hlýtar
hvort efnið liefði heppilegar eða skað
legar aukaverkanir á þá, sem ýmist
neyttu þess í sambandi við áfengi
eða tóku það inn án þess.
í skyndi var nú myndaður „vis
indalegur vinnufIokkur“ sem skip-
aður var þeim visindamönnunum:
dr. Erling Asmussen, dr. Gunnar
Jörgensen, dr. pharm. Valdimar Lar-
sen ásamt hirium margtéðu dr. Hald
og dr. Jakobsen.
Nú hófst löng og flókin keðja
vísindalegra rannsókna. En var
og mörgum spurningum ósvarað;
m. a. livernig verkaði þetta á hjart-
að, nýrun, lifrina, lungun eða blóð-
ið? Hvað var það sem raunar átti
sér stað, þegar þessar „ormapillur“
sameinuðust áfenginu? Hvers vegna
fundu menn ekki til neinna óþæg-
inda af pillunum, cf menn aðeins
neyttu ekki áfengis?
í desembermánuði 1947 var rann-
sóknum komið svo langt,að með góðri
samvisku var liægt að segja: Engar
sýnilegar skaðlegar aukaverkanir I
Smámsaman kom það í Ijós, að á-
stæðan fyrir liinum magnaða við-
bjóði sem myndaðist við áfengisnautn
skapaðist ekki af neinum framandi
eiturefnum, heldur af efni sem heit-
ir, acetaldeliyd, og fyrir er í líffær-
unum, en að vísu mjög lítið. Það
sem skeður í fá orðum sagt, eftir að
pillurnar hafa verið teknar, er, að
áfengið brennur ekki „lireint“ í líf-
færunum, heldur likt og þegar
pappír brennur í þétt tilluktum ofni
„ósar“ eða myndar „óhreina“
brennslu, en það framkallar aftur
viðbjóðinn. Efnið, sem eins og áður
segir hlaut nafnið „Antabus“ var
nú aftur tilbúið til reynslu og not-
kunar í þetta sinn vegna áfeng-
issjúldinga.
Jens Hald og Erik Jakobsen leituðu
fyrir sér hjá manni sem kunnugt
var að hafði langa reynslu i með-
höndlun áfengissjúklinga, og liafði
sýnt mikinn áhuga áþví, maður þessi
var dr. Marlensen-Larsen á Hörs-
hólmi, og m. a. vegna þess að hin-
ar margvislegu aðferðir, sem bæði
liann og aðrir áhugamenn unt þessi
efni, höfðu notað, höfðu langt frá
gefist eins vel og vonir stóðu til, var
dr. Larsen þegar í stað fús til að
gera tilraunir með þetta nýja lyf.
Nú er um ár síðan liann fór að
nota antabuspillur við áfengissjúkl-
inga. Vissulega iðrast dr. Larsen
ekki eftir því að reyna þetta nýja
lyf, því að lionum hefir veist sú
hamingja að sjá hundruð af mann-
reköldum áfengistískunnar rétta
sig úr kútnum, og verða á ný ham-
ingjusamir og nýtir þjóðfélagsþegn-
ar.
Dr. Martensen-Larsen hefir einnig
unnið gagnmerkt brautryðjendastarf.
Hann hefir tekið áfengissjúklingana
inn á heimili sitt, þar sem liann
Iiefir fóðrað þá á téðum pillum, og
síðan liaft á þeim vakandi auga um
skeið og fylgst þannig með þeim og
séð hvað þeim leið. llann liefir
skyndilega birst lieima lijá þeim, á
afmælisdegi, í tilefni af silfurbrúð-
kaupi eða við önnur hátiðleg tæki-
færi, ekki sem „setuliðsmað,ur“ held-
ur sem góðvinur. Eða ef leið hans
liefir legið fram hjá hefir hann
„rekið inn höfuðið“ eins og af til-
viljun.
Eilt sinn fékk hann lánaðan sum-
arbústað i Hellebæk til þess að hafa
þar finun erfiða drykkjumenn um
nokkurn tíma, undir stjórn manns
nokkurs sem verið hafði um 20 ára
skeið hreinn „rennusteinamatur“ en
fyrir kraft antabus-pillunnar liafði
tekist að koma honum á réttan kjöl
aftur. — Þegar Larsen fékk lionum
„yfirstjórnina" á þessu „liæli“
sínu átti hann eins mánaðar af-
niæli sem bindindismaður. En liann
brást ekki, liann var allt i senn „for-
stjóri“, „ráðsmaður“ og „vinnumað-
ur“ ,,hælisins“. Hann gætti sjúkling-
anna vandlega, liélt liúsinu hreinu,
eldaði mat og sá um aðdrætti —
allt fór vel og enginn lenti „út af
línunni".
Fyrir nokkru siðan stofnaði hann
sjálfur hressingarhæli úti við Eyr-
arsund skammt frá heimili sinu, i
fögru umhverfi. Þarna er rólegt og
gott að vera þeim, sem þurfa að
koma ró á taugar sinar og skipta um
venjur.
En dr. Martensen-Larsen tekur
helst við þeim sem langt eru leiddir
í viðskiptum sinum við Bacchus,
enda árangur Antabus-aðgerðanna
mjög undir þvi kominn hvérsu mik-
inn áhuga sjúklingurinn sýnir og
umhverfið liefir einnig sitt að segja.
Skilningsgóð móðir eða ástrík eig-
inkona hefir sin góðu áhrif í þá átt
að sjúklingurinn „gleymi“ ekki að
taka pillu sína á hverjum morgni,
eins og honum ber.
Sannarlega gengur Martensen-Lar-
sen sjúklingum sinum í móðurstað,
meðan þeir dveljast í hinum litlu
herbergjum, sem liann liefir látið
útbúa á heimili sínu þeim til handa.
Til ]>ess að geta sem best gert
mér grein fyrir Antabus áhrifunum
„lagðist ég inn“ á heimili dr. Mar-
tensen-Larsen i nokkra daga. Eg
læt fylgja hér með dagbókaratliug-
anir minar frá þessari dvöl minni,
ég held líka að þessar stuttu dag-
bókarklausur skýri betur þetta efni
cn langt mál.
„Þriðjudagur, kl. UA5: Lítill
einkabíll rennur i hlaðið, út úr
honum stigur eldri kona með bróð-
ur sínum, sem er velefnaður bóndi
frá Köge. Meðan systirin gefur
skýrslu, nota ég tækifærið til að
ræða við bróðurinn. Honum er alls
ekki ljóst hvar liann er eða hvers
vegna. Hann er ýmist liávaðasamur
eða kjánalega skemmtilegur og þess
á milli raupsamur og þrákelknisleg-
ur. Maðurinn er þegar allt kemur
til alls leiðinlega ölvaður, og liann
skýrir frá þvi með mlklu yfirlæti
að hann sé búinn að vera „á því“
i 3 vikur en „þannig lagaðan túr
fer ég á annað slagið, skilurðu það!“
sagði hann.. Dr. M.-L. kom inn til
okkar. Hann skýrði manninum frá
því að hann ætti að dveljast hér í
nokkra daga. í fyrstu vildi maður-
inn ekki heyra slikt nefnt. En jafn-
framt því sem dr. M.-L. lokkar ofan
í hann 4 pillur af Antabus fær hann
með lægni talið honum hughvarf,
svo að liann vill fús vera.
KI. 19.00. Fyrir stuttu er hann
kominn í rúmið. Eftir að liann hef-
ir klukkustundum saman þvælst
fram og aftur og verið næsta erfið-
ur, féll hann loks í svefn í hæginda-
stól nokkurn. Hann liraut án af-
láts, og var rauður í andliti.
Miðvikudagur kl. 8.15: Hann er
nýkominn á fætur. Nú er liann all-
ur annar maður. Hann er ósköp
aumur og sneypulegur. Vill ekki
neyta neins morgunverðar. En kvart
ar um óþolandi þorsta. „Tungan er
eins og þerriblað, þannig loðir liún
við górninn." Dr. M.-L. býður hon-
um að drekka eins mikið af öli og
hann liefir löngun til — en áður
verður hann að taka sínar tvær
pillur.
Hann trúir tæpast sínum eigin
augum, þegar sex ískaldar ölflösk-
ur eru settar fyrir liann, og þegar
liann sannfærist um að liér eru
engin brögð i tafli, er hann ekki
seinn á sér að svolgra þrjár þeirra
í snatri. Ó, þetta er dásamlegt!
Hann lítur sigri lirósandi í kring-
um sig. Það er vist laglegur þvætt-
ingur þetta með pillurnar, því sann-
arlega bragðast þessir bjórar eins
vel og jafnan áður.
Hann var nú skilinn einn eftir í
herbergi sínu, ásamt bjórúnum
þrernur, sem eftir voru. En um hálfri
klukkustund siðar kemur hann æð-
andi inn á varðstofuna, skelfingu
lostinn. Hann er eldrauður i fram-
an og niður á háls og mjög hræddur
vegna þess hve illa honum líður.
Hann kvartar um andateppu og
dynjandi höfuðverk. Púlsinn, sem
venjulega slær 70 slög á minútu,
slær nú 130 sinnum. Við komum hon
um i rúmið, stuttu siðar selur hann
lieiftarlega upp. lloðinn á andliti
hans og hálsi liverfur, en í stað
þess bregður fölum blæ á hann.
Hann er sárþjáður, að honum finnst,
og mjög af sér genginn. Það sem
eftir er dags líður honum illa, en
um kvöldið fellur hann loks i djúp-
an svefn, og sefur óslitið alla nótt-
iná.
Fimmtudagur, kl. 9.15: Honuin
líður skár en í gær; borðar dálit-
inn morgunmat, tekur inn pillur,
kvartar aftur um þorsta — og er
enn boðið öl, sem hann afþakkar
þó með hryllingi, en óskar hins veg-
ar eftir gosdrykk, og fjögur glös
af þeim drykk drekkur hann fyrir
hádegi.
Kl. 11.30: Hann er sendur í versl-
un eina i nágrannabæ, ásamt öðrum
sjúklingi, til að káupa gosdrykki.
Félagi hans deplar til min augun-
uni um leið og ég mætti þeim og
glottir. Eg skyldi ekki hvað hann
meinti með því. Um 45 minútum síð-
ar kemur bóndinn aflur ásamt fé-
laga sinum — i bifreið. Hann er
eldrauður í andliti og sárlasinn. Eft-
ir mikil uppköst fer hann í rúmið
og sefur í 2% klukkustund. Nú skil
ég hversvegna „gamli“ sjúklingurinn
deplaði til mín augunum og glotti.
Hann þekkti af eigin raun þessa för,
og vissi að sérhver nýkominn notaði
tækifærið til þess að fá sér ölsopa
i gistihúsinu.
Föstudagur, kl. 21.00: Hefi verið
með lionum nær allan daginn. Hann
er i framför, liefir góða matarlyst
og óskar ekki eftir öli til drykkjar.
Enginn okkar nefnir það heldur á
nafn. Hann liefir drukkið 14 flösk-
ur af gosdrykkjum yfir daginn. Hann
segist sofa betur nú, en hann hefir
gert í mörg ár, já eiginlega síðan
liann var drengur.
Frh. á bls. ti.