Fálkinn - 28.01.1949, Síða 2

2
FÁLKINN
Dostojevski
Nafnið yfir þessum línum kann-
ast allir við, sem nokkra nasasjón
hafa af erlendum bókmenntum. Þvi
að ýmsar sögur Fjodors Michailo-
vitsj Dostojevski liafa verið þýddar
á öll menningarmál veraldar, þ. e.
m. íslensku og allir sem þær liafa
lesið unna þeim öðrum skáldsög-
um fremur.
Dostojevski fæddist í Moskva 1821
og ólst upp á góðu heimili. Faðir
hans var herlæknir, móðirin efnuð
kaupmannsdóttir. Fjodor var ætlað
að verða her-verkfræðingur, en hug-
ur hans hneigðist brátt að bók-
menntum. Þó tók hann próf i verk-
fræði og gerðist starfsmaður i her-
málaráðuneytinu en undi þar ekki
nema tvö ár og fór nú að skrifa.
1 fyrstu bók sinni, „Fátæklingar“
heitir hún, lýsir hann kjörum lágt-
settra embættismanna og var þeirri
bók svo vel tekið, að segja má að
Dostojevski liafi sigrað í fyrstu at-
lögu. Rak nú hver bókin aðra: „Tví-
farinn“, „Eiginkonan“, „Hvítar næt-
ur“ og „Netta litla Njesvanov“. Þó
að rit Dostojevski gæfu honum góð-
ar tekjur var hann í sífelldri fjár-
þröng, enda var liann ráðleysingi
hinn mesti og réð ekki við spila-
ástríðu sína. Einnig var hann floga-
veikur og ágerðist sá sjúkdómur
mjög, eftir að hann hafði verið send-
ur í fangavist til Síberíu, er hann
hafði tekið þátt í byltingarhreyfingu
árið 1849, með þvi markmiði að
koma keisaradæminu fyrir kattarnef.
í Síberíu hýrðist hann í 4 ár.
Hann kom þaðan gerbreyttur i
huga og líkamlega bilaður. En skiln-
ingur hans á sálarlifi manna hafði
dýpkað og skýrst og er hann næst
gaf út bók, árið 1859, eftir 10 ára
hlé birtist hann sein einn helsti
sálkönnuður sinnar tíðar. Þessi bók
heitir: „í húsi dauðans“ og segir
frá Síberíuvistinni. Næst kemur
„Kúgaðir og misrétti beittir“ og þá
hin mikla skáldsaga, er fyrst gerði
Dostojevski frægan uin alla Evrópu:
„Glæpur og refsing“ eða „Raskolni-
kov“, sem hún er oft nefnd eftir
söguhetjunni.
í Síberiu hafði Dostojevski kynnst
ungri frú, Maríu Isaev og felldi hug
til hennar. Hún missti manninn
skömmu áður, og árið 1857 giftust
þau Dostojevski og hún, en hjóna-
bandið var ófarsælt. Hann missti
hana eftir 8 ára sambúð og nokkr-
um árum síðar gekk liann að eiga
einkaritara sinn, Önnu Snitkin, sem
var miklu yngri en hann. Var hún
honum hin hugulsamasta eiginkona,
en sálufélag áttu þau ekkert saman,
því að hún skyldi ekki skáldskap
hans. Enn komst Dostojevski i tæri
við yfirvöldin, m. a. fyrir að gefa
út timarit, sem þótti of bersögult,
og urðu hjónin að flýja land, fyrst
til Berlín og þá til Dresden, en ekki
undi hann þar. Til þess að eignast
peninga fyrir heimferðinni gaf hann
sig fjárliættuspilum á vald, með þeim
árangri að hann varð að selja eða
veðsetja alla muni sína. Tvær skáld-
sögur reit hann i útlegðinni, „Fá-
bjáninn“ og „Hinir djöfulóðu". Vin-
ir hans hjálpuðu þeim nú til að
komast til Genua og þar fæddist
þeim barn, sem síðar dó úr lungna-
bólgu og harmaði Dostovjevski það
mjög. Síðar fæddist þeim önnur
dóttir.
Árið 1871 fluttust þau hjónin til
St. Pétursborgar aftur, eftir fjögra
ára útivist og fæddist þeim þriðja
barnið skömmu siðar. Það var son-
ur og skírður Fjodor. En nú varð
Dostovjevski ekki vært fyrir lán-
ardrottnum, sem liótuðu honum
fangelsi. Til þess að bjarga sér úr
ógöngunum varð Dostojevski að ger-
ast ritstjóri að mánaðarriti og stofn-
aði síðan annað sjálfur og var starf-
ið tímafrekt. Þó tókst honum að
ljúka annarri stærstu skáldsögu sinni
á þessum árum, „Karamazov-bræð-
urnir', sem átti að verða upphaf að
miklum sagnabálki. En nú var heils-
an og sálarþrekið þrotið, og 1881
andaðist Dostojevski, 60 ára gamall.
Það sýnir frægð hans og vinsældir,
að 30.000 manns fylgdu lionum til
grafar. Hann naut mestrar skáld-
frægðar i Rússlandi við dauða sinn,
ásamt þeim Turgenjeff og Tolstoy.
Maður nokkur i Bandaríkjunum
var kærður fyrir „óvirðingu fyrir
réttinum". Yfirheyrslan var löng, og
maðurinn var dæmdur sekur og
sektaður um fimm dollara. Hann tólc
tiu dollara upp úr vasanum og rétti
dómaranum og sagði:
— Þér þurfið ekki að gefa til
baka. Eg ætla að taka út á það
seinna.
— Herra minn, hún dóttir yðar
hefir lofað að verða konan min!
— Það þýðir ekkert að koma til
mín til þess að bera yður upp und-
an því. Þér liefðuð átt að geta skil-
ið, að það hlýst eitthvað af þvi
að lianga um liálsinn á henni fimm
kvöld i viku!
— Hvað er þetta? spurði gestur-
inn. — Kindakjöt eða nautakjöt?
Þjónninn: — Finnið þér það ekki
á bragðinu?
— Nei, ég er ekki viss um það,
sagði gesturinn.
— Þá getur yður víst staðið á
sama um hvort er!
Maðurinn setti upp sveitaverslun
og kunninginn spurði hvort hann
græddi mikið. — Nei, ekki er það
nú að róði. Ekki nema eitt prósent!
Það sem ég kaupi fyrir eina krónu,
sel ég fyrir tvær.
Maður einn var að halda ræðu á
götuhorni i London og mest af þvi
sem hann sagði voru skammir um
íra. — Sýnið mér írlending, sagði
hann, — og þá skal ég sýna ykkur
lyddu! Bráðlega kom stór dólgur
skálmandi til hans og sagði: - Hérna
sérðu íra, lagsmaður! og svo bretti
hann upp ermarnar. — Og hérna
sérðu lyddu! sagði ræðumaðurinn,
og tók til fótanna.
ORÐSENDING FRA SAMVINNUTRYGGINGUM
Á s.l. ári fengu um 1000 bifreiðar, sem tryggðar eru hjá oss, lækkuð iðgjöld, þar sem þær
höfðu ekki orsakað neina skaðabótaskyldu í eitt ár.
Lækkunin nam um 40.000 krónum.
Þessi upphæð er ekki aðeins verðlaun til þeirra bifreiðastjóra, sem ekki hafa valdið neinu
tjóni, heldur einnig ávöxtur af samtökum, sem stuðla að bættum hag fólksins.
Samvinnutryggingar eru tryggingarstofnun, sem tryggjendur eiga sjálfir og hafa stofnað
með sér til þess að efla hag sinn og öryggi.
SAMVINNUTRYGGINGAR

** r#YGGlNG^ft