Fálkinn - 21.08.1959, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Trjábolurinn er fyrsta skip
mannsinns. Og en í dag notast ýms-
ar þjóðir við eintrjáningsbáta,
gerða úr trjábol en holað innan úr
bolnum til þess að auka burðar-
magnið. Þetta eru alls ekki ákjós-
anleg fyrirtæki og er gjarnt til að
velta, jafnvel þó kjölur sé á þeim.
Til þyngri flutninga þurfti meira
burðarmagn. Fyrstu skipasmíðarn-
ar voru þær, að margir trjábolir
voru bundnir saman í fleka, þannig
að úr varð fljótandi gólf. Það gat
ekki sokkið og þoldi vel sjó, en
svo þungt í vöfum að erfitt er að
stýra því eða bifa því áfram með
árum. Hafstraumar og vindar ráða
mestu um hvar slík farartæki lenda
en með ferð sinni til Suðurhafseyja
frá Perú sannaði Thor Heyerdal
fyrir nokkrum árum, að hægt er að
komast langt út í höf á svona far-
kosti.
Stórt skref var stigið er frum-
þjóðirnar fóru að smíða bátagrind-
ur og fóðra þær með skinni, eins
og Eskimóar gera enn í dag. Græn-
lensku kajakarnir eru allra báta
léttastir í vöfum og kajakróður er
íþrótt ekki síður en skíðastökk.
Það ræður að líkum, að hjá þjóð-
um, sem lifa langt inni í landi, hef-
ur kyrrstaða orðið í báta- og skipa-
smíði. Bátarnir sem notaðir eru á
ám og vötnum víða í Mið-Asíu eru
skringilegir í okkar augum, líkari
keröldum en bátum. Það eru þjóð-
irnar sem búa við höfin, sem eðli-
lega hafa stjórnað framförunum.
Það eru einkum þrjú svæði, sem
gengið hafa á undan. Er þá fyrst
að telja Indland og Kyrrahafseyj-
ar, næst Miðjarðarhafslöndin og
loks Norðurlönd. Þjóðir þessara
svæða urðu að stunda siglingar og
komast sem lengst á sjónum, — það
var ómissandi þáttur í baráttu
þeirra fyrir lífinu.
Grískt og rómverskt skip í orrustu. Landgöngubrúin hefuur verið sett á milli
skipanna og hermennirnir á öðru skipinu ráðast til uppgöngu á hitt, eins og
þeir væru að taka virki. Lögun skipanna er lík, en rómverska skipið er stærra.
FYRSTL SKIPIINI
trjábcli
ir
siglinga á opnu hafi, en til þess að
þeir velti minna og hvolfi síður
festa þeir einskonar lausakjöl með
grind við hliðina á bátnum. Þessir
bátar eru enn algengir víða á Suður-
hafseyjum.
SIGLINGAR
NORÐURLANDABÚA.
Þar eystra stóðu siglingarnar í
stað þangað til á síðustu öld. Skip
Miðjarðarhafsþjóðanna héldu áfrarn
að fullkomnast til loka miðalda, en
eftir þann tíma tóku hinar norð-
lægu Evrópuþjóðir forustuna, bæði
á seglskipaöldinni og þó einkum á
vélskipaöldinni.
En frá því sögur hófust hafa norð-
lægu þjóðirnar í Evrópu staðið
framarlega og þó norðurlandaþjóð-
irnhr fremst, fyrstu aldirnar. Þær
hafa verið sjónum vanar frá því
að þær byrjuðu að taka bólfestu á
ströndum Skandinavíu í lok ísald-
ar. Ymsir elztu mannabústaðir norð-
urlanda eru á eyjunum við strendur
Noregs, þegar Danmörku sleppir,
því að hún var farin að byggjast
áður en ísinn hvarf af Noregsströnd-
Galeiðurnar urðu
algengar á mið-
öldum. Þrælar
voru látnir sveit
ast undir árum
en líka höfðu
þessi skip svo-
kölluð „latínu-
segl“.
En þrátt fyrir allar nýtízku fram-
farir, sem nú síðast hafa framleitt
atómskip, eru frumgerðir margra
skipa enn við lýði. Strákar gera sér
fleka til þess að komast yfir ár og
út í tjarnarhólma, holaðir trjábolir
eru enn notaðir á ánum í Mið-Af-
ríku, Indíánar nota báta úr trjá-
berki og Eskimóar kajakinn —
hraðskreiðasta eins manns far, serrt
okkur þjóð'hefur smíðað. Á Kyrra-
hafseyjum nota menn mjóa báta til
VORL
Siglingar liófust þeirri upp-
götvun mannsins, að tré er
léttara en vatn.. En Dýrin
uppgötvuðu þetta á undan
manninum, og notuðu trjá-
boli til að bjarga sér á úr
vatnsflóðum.
um. Á myndum sem ristar hafa
verið á stein í Norður-Noregi má
sjá að þar hafa á steinöld verið not-
aðir skinnbátar, eigi ósvipaðir
„konubátunum11 grænlezku. Myndir
frá bronsöld sýna, að þá hafa menn
verið farnir að smíða skip úr tré,
með háum stöfnum og drekahaus-
um, Leifar af einu slíku skipi hafa
fundist í Valderey á Sunnmæri.
Byrðingur þeirra var saumaður
saman en ekki negldur. Svipaður
bátur hefur fundizt á Als í Dan-
mörku, og er frá upphafi járnaldar.
Frá síðari hluta járnaldar er til
,,Nydamskipið“, sem einnig fannst
í Suður-Jótlandi, á stærð við vík-
ingaskipin norsku, en enginn kjölur
var á þessu og eldri skipum. Það
Frá vinstri: Holur trjábolur er talsvert valtur farkostur, en þó notaður enn á ánum í Afríku. — Egypzkt skip, með „styrktartaug“
stafna á milli og tvær stýrisárar. Rár á seglinum bæði að ofan og neðan. — Grískur „tirem“ með tveimur áraröðum og „hrút“ í stafni til
aðstanga óvinaskip.