Fálkinn - 12.10.1964, Side 19

FRIDRIK SKÁLD
DANÍELSSON
FRA SKALDSSTOÐUM
EFTIR HÚLMGEIR ÞORSTEINSSON
FRÁ HRAFNAGILI
hans Sesselju Hallgrímsdóttur prests Thorlacius í Miklagarði. Friðrika Frið-
friðfinnsdóttir hafði og ráðizt að Hólum vinnukona.
Fljótt eftir fæðingu Friðriks Daníelssonar, fór móðir hans með hann að
Nesi til stjúpmóður sinnar, Maríu Sveinsdóttur, sem skaut skjólshúsi yfir
hana og barnið. Var þá faðir Friðriks látinn fyrir nokkrum árum.
Ekki gat Friðrika notið þessa skjóls í Nesi fyrir sig og barnið, nema
j um eins árs bil. Hvorttveggja var, að fjárhagur ekkjunnar í Nesi var fremur
j þröngur, og svo hitt að heilsa Friðriku var þá orðin mjög á völtum fótum.
j Sennilega hafa þá þegar verið að koma í ljós einkenni þess sjúkdóms, sem
j dró hana til dauða eftir nokkur ár. Friðrika Friðfinnsdóttir andaðist úr holds-
veiki, þurfalingur sveitarinnar, á heimili hreppstjórans, Jóns Gíslasonar á
j Strjúgsá, árið 1849, 49 ára gömul.
Rúmlega eins árs var svo Friðrik Daníelsson aftur fluttur að Hólum til
föður síns Daníels Pálssonar, sem enn var þar vinnumaður. Má gera ráð
fyrir að þrestskonan í Hólum, og húsmóðir Daníels, hafi orðið að ala önn
fyrir barninu eða séð um að það værí gjört, enda mun Friðrik jafnan hafa
borið hlýjan hug til madömu Sesselju, sem ljóst má sjá af eftirmælum, sem
hann orti 1860, skömmu eftir lát hennar.
sem tæplega getur þó hafa verið af völdum
föður hans, því síðar talar Friðrik um „elsku-
legan föður“. Var jafnvel af sumum vefengt
faðerni hans, og hann talinn að vera sonur
séra Jörgens. En um þær mundir var það
nokkuð algengt, víða að þegar um gáfað
ungmenni var að ræða, þá hlyti það að vera
barn viðkomandi sóknarprests.
En sögur þessar voru allar svo mótsagna-
kenndar og haldlausar, að þær báru glögg
einkenni venjulegs sveitaslúðurs, og því ekki
unnt að henda reiður á þeim.
Snemma bar á ágætum gáfum hjá Friðriki
og mikilli bókhneigð. Hann nam lestur, skrift
og nokkuð í reikningi á ungum aldri og fær
góðan vitnisburð fyrir kunnáttu, við ferming-
una. Eins og títt var um greind og fróðleiks-
fús ungmenni, las hann allar þær bækur. sem
hann náði til, og varð allvel að sér í bókleg-
um fræðum fornum og nýjum. Dönsku lærði
hann að mestu af sjálfsdáðum. Við byrjun
þess náms, naut hann nokkurrar tilsagnar
séra Jörgens Kröyers. Friðrik var vel hag-
mæltur, svo sem hann átti kyn til. Afi hans,
Páll Jónsson á Jökli og langafi, Jón Pálsson á
Möðruvöllum, ortu báðir ljóð og rímur, sem
varðveitt eru í Landsbókasafninu í Reykja-
vík. Fleiri nánir ættmenn hans voru og prýði-
lega hagmæltir, svo sem Páll á Kolgríms-
stöðum föðurbróðir hans.
Friðrik mun hafa verið all ungur er hann
byrjaði að yrkja. Hagmælskan var honum
í blóð borin. Vísur hans urðu brátt fleygar
um sveitina, og hafa nokkrar þeirra enn
lifað á vörum eldra fólks úr Hólasókn. Til
eru eftir Friðrik tvö prentuð kvæði. Annað
er Vorkvæðið, hitt er „Reyniviðarrótin“, sem
prentað var í Norðra á Akureyri 1854. Um
það kvæði segir Pálmi Pálmason yfirkennari
í Reykjavík:
„Reyniviðarrótina má óhætt telja gull-
fallegt kvæði. Auk þess lýsir það meiri dýpt í
hugsun og fjölbreyttara orðavali, en tíðkaðis-t
meðal alþýðuskálda á þeim tíma“.
Kvæði þetta er ort út af þjóðsögunni um
systkinin í Möðrufeili, sem líflátin voru
vegna þess að talið var að þau hefðu átt
barn saman. Líkamir þeirra voru dysjaði í
Möðrufellshrauni. En upp af kumblunum óx
hin sögufræga reyniviðarhrísla. En almúginn
í Eyjafirði gerði sig ekki ánægðan með eVS
endalokin væru dauðadómur mannanna, held-
ur að dómarinn allra dómara hefði tekið
málefni systkinanna í sínar hendur, án mál-
skots, og sýknað þau vegna einlægs kær-
leika þeirra hvort til annars. Og sem tákn
um sýknudóminn hefði hann gróðursett hina
undurfögru reyniviðarhríslu.
í kvæðinu segir:
m.
Árið 1832 andaðist bóndinn 1 Gullbrekku, Bjarni, frá konu og ungum
syni þeirra. Ekkja hans, Guðrún Þorsteinsdóttir, hélt áfram búskap í Gull-
brekku, eftir lát manns síns. Réðist Daníel Pálsson til hennar ráðsmaður
og hafði Friðrik son sinn með sér. Var hann þá þriggja ára. Árið 1834 giftast
þau Daníel Pálsson og ekkjan í Gullbrekku. Árið eftir fluttu þau búferlum
að Skáldsstöðum í Hólasókn, þar sem þau dvöldu síðan til æviloka. Á Skálds-
stöðum ólst Friðrik Daníelsson upp og átti þar heimili lengst af ævi sinnar,
enda jafnan við þann stað kenndur.
IV.
Ekki eru til neinar traustar heimildir um uppvaxtarár Friðriks á Skálds-
stöðum. Að vísu voru á kreiki sögur um hraklega meðferð á honum í æsku,
„Gróðursettur Guðs af mætti,
gullni runnur fyrr á tíð.
Heli særðra hjartarótum
hrísla spretta náði frá,
upp úr dimmum gljúfragjótum,
greina mikil fögur há,
björgin huldust blöðum grænum,
blómi líkast sérhvert var.
undan vinda blíðum blænum
bærðust viðargreinarnar."
FALKINN
19