Fálkinn - 12.10.1964, Blaðsíða 21

ur til að leita læknisráða nokk-
uð oft. En á árunum fyrir og
um miðja 19. öld, var hér lítið
um læknislærða menn. Eggert
Johensen var skipaður fjórð-
ungslæknir fyrir Norðlendinga
fjórðung árið 1832. En um-
dæmi hans var svo stórt að
hann hefur að vonum, lítið get-
að sinnt læknisstörfum í hverj-
um stað, og því oft læknislaust.
Á Flugumýri í Skagafirði
bjó um þessar mundir Ari Ara-
sen yngri. Hann var sonur Ara
Arasen fjórðungslæknis. Ari
yngri stundaði læknisnám í
Kaupmannahöfn, en lauk ekki
prófi. Hann kom til íslands um
1840, og tók við búskap á
Flugumýri. Jafnframt búskapn-
um sinnti hann lækningum í
héraðinu. Fór all mikið orð af
lækningum hans.
Telja má víst að Friðrik
Daníelsson hafi ráðist til vistar
að Flugumýri með það fyrir
augum að njóta lækninga Ara
Arasen.
En ekki bar það neinn árang-
ur, og hefur það, að vonum
orðið Friðriki mikil vonbrigði.
VII.
Vegna veikinda, sem sífellt
þjáðu Friðrik Daníelsson, sóttu
að honum dapurlegar hugsanir
og þunglyndi. Gætir þess all-
mjög í kvæðum hans um þessar
mundir. Þó hélt hann enn fast
í vonina um bata. En mitt í
húmi dapurleikans, tendraðist
honum skært ljós ástar og að-
dáunar ungrar og glæsilegrar
konu á næstu grösum við hann.
Kona þessi hét Sigríður Sæunn
Sigurðardóttir.
Hún var fædd í Gröf í Kaup-
angssveit 28. september 1836.
Foreldrar hennar voru Sigurð-
ur Randversson og kona hans
Guðrún Sigurðardóttir. Þau
bjuggu í Gröf allmörg ár og
áttu mörg börn. Var Sigríður
Sæunn næst yngst þeirra.
Árið 1852 flutti Sigurður bú
ferlum frá Gröf að Leyningi í
Hólasókn. Var þá Sigríður Sæ-
unn tæpra 16 ára gömul. Sig-
ríður var greind og fríð sýnum.
Hún hafði mikið og fagurt
gulbjart hár og blá augu. Yfir-
bragð hennar og svipur lýstu
festu og sterkum vilja. Ekki
naut hún neinnar bóklegrar
fræðslu frekar en þá var títt
um ungar bændadætur. En hún
varð snemma læs. En hvort-
tveggja var að lítill var bóka-
kostur á heimili hennar, enda
tíminn talinn nauðsynlegri til
annars en bókalesturs á fátæku
sveitaheimili. Sigríður Sæunn
var mjög ljóðelsk og las og
lærði þau ljóð, er henni þóttu
góð og til náðust. Góðskáldin
dáði hún mjög.
Á fyrstu árunum, sem þau
Friðrik Daníelsson voru ná-
grannar, mun kynning þeirra
ekki hafa verið meiri en gerðist
með góðum nágrönnum. Þá var
Sigríður Sæunn enn ómótuð
unglingsstúlka, 16 ára. En þá
þegar hefur hún kynnst ljóða-
gerð Friðriks, og 18 ára var
hún er hún las á prenti, og
lærði, kvæðið hans Reyniviðar-
rótin, sem Friðrik hlaut al-
mennings lof fyrir. Ekki sízt
fyrir það kvæði, svo og aðra
kveðlinga hans, sem fleygir
urðu um sveitina, munu hafa
farið að vakna í ljóðelskri sál
Sigríðar Sæúnnar, öðruvísi og
dýpri kenndir til Friðriks, en
hún gat borið til nokkurs ann-
ars ungs manns þar í sveitinni.
Hins vegar mun Friðrik, á
þessum fyrstu kynningarárum
þeirra, aðeins hafa séð óþrosk-
aða en mjög efnilega unga
stúlku, þar sem Sigríður Sæ-
unn var. Nágrenni þeirra, að
þessu sinni, varð aðeins tvö ár.
Næstu árin var Friðrik vestur
í Skagafirði, sem fyrr segir.
En þegar hann kom aftur á
heimastöðvarnar, var Sigríð-
ur Sæunn orðin 20 ára full-
þroskuð ungmey. Duldist eng-
um að hér var gáfuð og glæsi-
leg kona og hinn bezti kven-
kostur. Það lætur því að líkum
að ýmsir ungir menn í sveit-
inni hafi rennt til hennar hýru
auga. En sjálfri var henni full-
ljóst að aðeins einn átti hug
hennar allan og æskuást. Það
var Friðrik Daníelsson.
Ekki hefur Sigríður Sæunn,
eða máske ekki kært sig um,
dulið þessa kennd fyrir Frið-
riki, svo hann yrði hennar eigi
var. Að vestan kom Friðrik
með brostinn streng í brjósti,
sem jafnframt því að hafa skil-
ið eftir harmsárt ör í hjarta,
hrópaði hann á lækningu. Og
eins og títt er um skáld og
listamenn, mun Friðrik hafa
verið hrifnæmur og viðkvæm-
ur. Og svo fór, að hugir þeirra
féllu saman, og heitbundust
þau.
Þann 1. júlí 1859 gengu þau
í hjónaband. Fyrstu hjúskapar-
ár þeirra voru þau á vegum
Bergþóru systur Sigríðar Sæ-
unnar, og manns hennar Jóns
Jóhannessonar í Torfufelli, en
fluttust svo að Skáldsstöðum.
Ágerðust nú ört veikindi
Friðriks og var hann oft sár-
þjáður. Hlaut hann margsinnis
að ganga vanheill til vinnu.
Eitt sinn segir hann við konu
sína, er hann var í köldu fram-
hýsi við smíðar sínar:
Heit og mjúk er höndin þín,
hýrlynd dúkagerður,,
köld og sjúk og sár er mín,
samt þó brúka verður.
Það vekur nú nokkra undrun
að Friðrik Daníelsson skyldi
kvænast svo á sig kominn. En
gera má ráð fyrir að veiki hans
hafi verið þeirrar tegundar, að
lítið hafi á henni borið að ytra
útliti, og svo hitt að Friðrik
hélt í þá föstu von að sér yrði
bata auðið. Þó mun hér mestu
hafa ráðið um hjúskapinn ó-
brjótandi vilji og ásetningur
Sigríðar Sæunnar að fórna sér
fyrir ástvin sinn, hversu sem
færi.
VIII.
Árið 1856 var skipaður hér-
aðslæknir í Austurhéraði Norð-
uramtsins Jón Finsen. „Hann
þótti afbragðs læknir og var
einkar vinsæll af allri alþýðu.“
(Kl. Jónsson: Saga Akureyr-
ar).
Jón Finsen var vellærður
læknir og hafði hlotið all mikla
þjálfun í læknisstörfum. Áður
en hann kom til Akureyrar var
hann spítalalæknir í Kaup-
mannahöfn. Hann þekkti því
vel til slíkra stofnana á Norður-
löndum. Til þessa læknis leit-
aði Friðrik Daníelsson. Ekki
hefur Finsen verið í neinum
vafa um sjúkdóm hans, að hér
væri um holdsveiki að ræða,
en ekki talið sér fært að ráða
bót á. Hins vegar var honum
kunnugt um að í Bergen í Nor-
egi var stofnsettur, árið 1849,
spítali fyrir holdsveika menn.
Þangað ráðlagði Finsen Friðrik
að fara og leita sér lækninga,
ef auðið væri.
En fararefni Friðriks voru
smá til svo kostnaðarsamrar
ferðar. Ýmsir vinir hans fýstu
hann mjög til farar, og hétu
að styðja hann fjárhagslega.
Tók Friðrik þessu vinaboði
fegins hugar. Urðu nú margir
vinir hans og venslamenn til
að leggja fram fé, og sumir
all ríflega. Safnaðist á skömm-
um tíma nægilegt fé til ferða-
kostnaðar og sjúki'ahússdvalar.
Ekki er nú fullljóst hver eða
hverjir stóðu einkum fyrir fjár-
söfnuninni, en kunnugir telja
langlíklegast að það hafi verið
Páll Steinsson hreppstjóri á
Tjörnum. Hann var forystu-
maður þeirra Hólasóknar-
manna á mörgum sviðum og
þeirra mestur áhrifamaður út
á við. Þá var Pálmi sonur hans,
síðar yfirkennari Latínuskól-
ans, fjögurra ára.
Vafalaust hefur Pálmi Páls-
son þegar á ungum aldri mikið
heyrt talað um Friðrik Daníels-
son, skáldskap hans og æviferil,
og í barnshuga hans mótast
glögg mynd af manninum sjálf-
um og dapurlegum örlögum
hans. Víst er, að alla tíð lét
hann sér mjög annt um minn-
ingu Friðriks. Verður nánar að
því vikið.
En hver sem frumkvæðið
hefur átt að fjársöfnuninni, og
unnið að öðru leyti að undir-
búningi og framkvæmd farar-
innar, er það víst að samið
var við „faktor“ danskrar
verzlunar á Akureyri um far
handa Friðriki, með skipi verzl-
unarinnar, til Kaupmannahafn-
ar. Hefur ætlunin verið að fá
svo skipsferð þaðan til Bergen.
Skip þetta var seglskip, er
„Fortuna“ hét, og flutti varning
frá Kaupmannahöfn til sel-
stöðuverzlunarinnar á Akur-
eyri, og tók aftur ýmis konar
íslenzkar vörur til útflutnings.
Skipstjórinn hét Peter Sören-
sen Schmidt. Fortuna lét úr
höfn frá Akureyri 31. ágúst
1861.
Eins og eðlilegt var, var
skilnaðarstundin sár og Þung-
bær, þar sem veikur maður
einn síns liðs, hvarf frá átt-
högum og ástvinum til fjar-
lægra landa, með aðeins veika
von um bata ag afturkomu.
Um skilnaðarstundina farast
Friðriki þannig orð:
Man ég vel hringahlinar
hinzta samfund á grundu,
svanninn minn að því sinni
sárlega grét með trega,
hrunið um herðar kvendi
hárið í gylltum bárum,
þrýsti sér bezt að brjósti
blíð mér, og kyssti síðan.
IX.
Um ferðina til Kaupmanna-
hafnar skráði Friðrik Daníels-
son nákvæma lýsingu í dagbók
sína, sem varðveitzt hefur.
Skýrir hann þar frá allri að-
búð, mataræði, liðan sinni and-
legri og líkamlegri og sambúð-
inni við skipshöfnina. Ekki
hafði hann leyfi til að hafa
samneýti við fólkið á skipinu
vegna ótta við veiki hans.
Hlaut hann þvi að hýrast á
vörurúmi skipsins, aleinn. Þó
hafði hann leyfi til áð* ganga
um á þiljum uppi. Notaði hann
sér það þegar veður leyfði.
Ekki duldist honum að háset-
arnir forðuðust návist hans.
Hins vegar lætur hann hið
bezta yfir framkomu skipstjóra
við sig. Má af ýmsum tilvikum
ráða að hann muni verið hafa
hið mesta valmenni. Friðrik
Framh á bís. 39.
FÁLKINN 21