Fálkinn - 12.10.1964, Blaðsíða 22

jsú stœrsta og fullkomnasta
sinnar tegundar í heimin-
um. Nú eru um 200 ár,
síðan hún var fyrst gefin út,
og í þessari löngu sögu
hefur gengið á ýmsu. Við
birtum hér grein um þetta
mikla ritverk eftir Ole
Storm, sem er einn af aðal-
gagnrýnendum danska
blaðsins Politiken, en var
áður einn af ritstjórum þess
blaðs og sá þá um menn-
ingarmál, og einnig hefur
hann verið bókmennta-
ráðunautur hins mikla
bókaútgáfufyrirtœkis Gyld-
endals. Raunar er grein
þessi fyrst og fremst um
bók um sögu alfirœðibók-
arinnar, en engu að síður
er saga hennar rakin í
greinirini á skemmtilegan
hátt.
Alfræðibækur eiga sína sögu. Bak við skinnkilina í bóka-
skápnum yðar er saga — löng eða stutt — um giæstar
vonir og mikil vonbrigði, sigra eða ósigra. Spjöld bókanna
geyma verk manna, sem tengdir voru þessum bókum, en
aðeins örsjaldan heyrum við þessar sögur og enn sjaldnar
gefst okkur kostur á að kynnast sögu mikilla ritverka.
Ein slík saga hefur verið skráð af Herman Kogan og heitir
Mikla brezka alfræðibókin. Útgefandi er University Press of
Chicago. í þessari bók er greint frá flestu sem máli skiptir
úr sögu þessarar drottningar alfræðibókanna, og sú saga
nær yfir næstum 200 ár.
Margir telja sér alfræðibókina bráðnauðsynlegt hjálpartæki.
Meðal þeirra er Aldous Huxley, frægasti rithöfundur Breta
á þessari öld. Hann lét útbúa handa sér sérstakan pappa-
kassa, sem hann gat sett bókina í á ferðalögum.
Eiginlega gæti maður látið sér detta i hug að einhver aug-
lýsingastjórinn hefði búið söguna til, sem dæmi þess,
hversu nauðsynlegt væri að notfæra sér alfræðibækur sem
bezt.
Slík kænskubrögð myndu þó ekki vera í samræmi við þær
háleitu hugmyndir, sem menn hafa gert sér um yfirburði
þessa verks á öllum sviðum. Það mun því koma flestum
á óvart að bandarískt auðmagn hefur ráðið hinni hábrezku
Britannica síðastliðin 60 ár og tvisvar hefur verkið verið
eign pöntunarfélagsins Sears Roebuck. Álitshnekkir sem
endir var bundinn á 1943, þegar alfræðibókin varð eign
22
Chicagoháskóla, sem nú annast prentun hennar og dreifingu.
Þeir, sem hafa gaman af að athuga samband sem ekki er
haldið á lofti, munu taka eftir því, að_ bók Hermans Kogans
hefur komið út hjá sama háskólaforlaginu, þótt ekki veiti
það neina ástæðu til að draga í efa áreiðanleika verks hans.
Aðeins á síðustu blaðsíðu bókarinnar, þar sem fjallað er
um sölu og dreifingu, myndi mega telja að höfundur væri
jákvæður gagnvart þeirri hlið málsins. Þessi grunur styrkist,
þegar haft er i huga að Herman Kogan, sem verið hefur
ritstjóri Chicago Sun-Times, gerðist 1. september síðastliðinn
blaðafulltrúi hjá Brezku alfræðibókinni.
Bókina má með réttu nefna heiðarlega auglýsingu, en sem
slík er hún bæði höfundi og hinu gamla fyrirtæki til sóma.
Bókin reynir að brúa bilið miiii þess anda sem nú svífur
yfir vötnum orðabókarinnar og allra þeirra kænskubragða
sem beitt var við sölu hennar kringum aldamótin. Kænsku-
brögðum, sem jafnvel höfðu áhrif á máttarstoðir brezka
heimsveldisins og sem beitt var til þess að koma nýju lífi
í Britannica og hið aldraða og nokkuð fyrirgengilega blað
The Times, sem margir islenzkir lesendur kannast við.
Britannica var orðin 130 ára gömul, þegar tveir slungnir
bandarískir fésýslumenn völdu þetta fræga verk sem
athafnasvæði. Það voru þeir Horace Hooper og James Clarke,
báðir með mikla reynslu í bókaútgáfu og útsmognir í sölu-
tækni.
FALKINN