Fálkinn - 15.02.1965, Blaðsíða 17

inn; konan var vond við hann
og vildi víst sem minnst sjá
hann eða heyra. Hann fagnaði
því alltaf komu minni, var feg-
inn að fá einhvern til að tala
við og ræddi margt við mig.
Konan var mér almennileg —
en hún var þó eina konan, sem
lét í ljós að sér finndist ósann-
gjarnt, þegar ég hækkaði kaup-
ið, þó að hún greiddi það skil-
víslega. Jú, það var ýmislegt,
sem maður kynntist í starfinu
og varð minnistætt. Ég náði
brátt mjög góðum tökum á
sænskunni — það var einmitt
ritstjóradóttirin, sú sem gekk
á Södra Latin, sem sagði við
mig, að þess vegna gæti ég
staðið upp og haldið ræðu,
hvar sem væri.
— En þó að ég ætti alstaðar
góðu atlæti að fagna á þessum
heimilum og væri vel þökkuð
vinnan og launin goldin um-
yrðalaust, var mikill munur á
hve viðmótið var innilegt. Það
var jafnvel til, að sumar kon-
urnar gerðu betur við mig, þeg-
ar ég kvaddi, en upp var sett.
Einnar konu minnist ég sér-
staklega fyrir það. Hún var
vel efnuð, átti tvær dætur,
aðra um tvítugt, hina átján ára,
þegar ég byrjaði að sauma á
þær mæðgur allar. Hún lét
aldrei undir höfuð leggjast að
láta mig finna það, að hún
kynni vel að meta vinnu mína
og kvaddi ég hana aldrei svo,
að hún gæfi mér ekki eitthvað.
Einu sinni komust tékkóslóv-
askar peysur mjög í tízku í
Stokkhólmi, enda hinar vönd-
uðustu og fallegustu flíkur og
að sjálfsögðu dýrar. Þegar ég
kom til að sauma á þær mæðg-
urnar í það skiptið, höfðu þær
allar fengið sér slíkar peysur.
En þegar ég fór, og konan hafði
greitt mér vinnulaunin, rétti
hún mér peninga fyrir slíkri
flík aukreitis og lét svo um-
mælt, að ég yrði líka að tolla
í tizkunni. Ég man hve mér
þótti innilega vænt um þetta
— ekki fyrst og fremst að eign-
ast flíkina, þó að falleg væri,
heldur hugarþelið, sem þarna
birtist.
— í Stokkhólmi dvaldist ég
í fimm ár. Ég saumaði allt hvað
heiti hefur, kjóla, draktir — og
yfirfrakka saumaði ég á mann
einnar konunnar, sem ég vann
fyrir. Hann var úr góðu efni og
varð þessum manni kær flík.
Og þegar ég kom til Stokk-
hólms tuttugu og einu ári síðar
og heimsótti þau hjónin, opnaði
húsbóndinn klæðaskápinn og
hékk þá yfirfrakkinn þar enn.
Borgaramir frá Calais
Hvernig var það með mynd-
listina á þessum árum; þú hef-
ur auðvitað skoðað söfnin?
— Ég var tíður gestur í lista-
söfnum og á listsýningúm í
Stokkhólmi. Þar var um márg-
ar og athyglisverðar sýningar
að ræða, sem ég sá, t. d. myndir
ýmissa franskra málara. Ég
kom líka í listasöfn í Kaup-
mannahöfn meðan ég dvaldist
þar —- og komst í kynni við
meistarann Rhodin, strax ann-
að kvöldið, sem ég dvaldist þar.
Það er nú saga að segja frá
því. Ég var á gangi skammt
frá þar sem ég hafði fengið
herbergi, og stend þá allt í einu
frammi fyrir hinni frægu mynd
Rhodins, „Borgararnir frá Cal-
ais“, sem stendur þar á bletti
við götuna. Vitanlega hafði ég
ekki hugmynd um hvaða mynd
þetta væri eða eftir hvern, en
svo sterk áhrif hafði hún á mig,
að þarna stóð ég og starði á
meistaraverkið — og þegar ég
svo loks rankaði við mér, fann
ég, að ég hafði týnt öllum átt-
um og var ramvillt orðin. Þó að
ég væri ekki orðin veraldarvön
þá strax, kom ekkert fát á mig
þessvegna; ég sneri mér til lög-
regluþjóns, sem leiðbeindi mér
af mestu kurteisi og það fór
allt vel. Eftir þetta spurði ég
samstarfsfólk mitt um þessa
höggmynd, en ekki var þar
fróðleiknum fyrir að fara; þó
að það hefði allt séð myndina
oft og mörgum sinnum, vissi
það bókstaflega ekki neitt um
hana, hvorki eftir hvern hún
var eða hvað hún ætti að tákna.
Það var fyrst, er ég sneri mér
til manns nokkurs frá Borgund-
arhólmi, sem með mér vann,
og gekk undir nafninu „lexi-
konið“, sökum þess hve fróður
hann var, að ég fékk svar við
þessari spurningu minni. Þá
stóð ekki heldur á því — en
þess lét hann getið, svo að hin-
ar stúlkurnar heyrðu, að aldrei
spyrðu þær sig neins — enda
vissu þær ekki margt.
— Annars var þetta ekki í
eina skiptið, sem ég varð stein-
hissa á því hvað almenningur
vissi lítið á mörgum sviðum,
og það var ekki síður í Svíþjóð
en Danmörku. Mér kom það
mjög á óvart, þegar stúdentar
og aðrir, sem notið höfðu tals-
verðar menntunar, hugðu ekki
einungis að ísland væri byggt
Eskimóum heldur reyndust og
svo fáfróðir um sína eigin sögu,
að ég vissi oft og tíðum betur
þar. Ég hafði lesið Sögur her-
læknisins heima, og auk þess
hafði móðir mín frætt mig um
margt í sögu Norðurlanda og
oft furðaði sænska á því, að ég
skyldi muna atburði og ártöl úr
sögu þeirra, sem þeir höfðu að
minnsta kosti ekki lagt á minn-
ið.
— Fyrsta veturinn minn í
Stokkhólmi las ég „Gösta Ber-
lings Saga“ eftir Selmu Lager-
löv. Þá bók hef ég oft lesið
síðan.
Fórstu í nokkur lengri ferða-
lög á meðan þú varst í Svíþjóð;
til annarra landa?
— Ég fór til Þýzkalands sum-
arið 1922 og ferðaðist þar nokk-
uð um. Og svo skruppum við
heim til íslands sumarið 1924,
kærastinn minn og ég, og vor-
um gefin saman í hjónaband af
séra Haraldi Níelssyni. Það stóð
allt, sem ég hafði sagt vinkonu
minni, Maríu Salómónsdóttur,
áður en ég fór til Hafnar . . .
Framh. á bls. 34.
FALKINN
17