Fálkinn - 25.10.1965, Síða 15

Vindbelgjai'fjall við Mývatn. |(Málverk eftir
Jóhannes).
— Þú hefur farið margar ferðir í Öskju?
— Já, ég man satt að segja ekki hve margar
þær eru orðnar, en alltaf langar mig aftur. Einnig
langar mig að komast upp á norðurfjöllin aftur,
en þar er margt að sjá, ótal kynjamyndir, en
venjulega hef ég farið í Öskju sem leiðsögumaður
og því bundinn áf þeim sökum.
— Þú hefur fengizt mikið við fuglaskoðun,
Jóhannes?
— Ég byrjaði að merkja fyrir danskan mann,
Peter Skovgaard að nafni, sem annaðist dönsku
fuglamerkingarnar, en þá var ekki unnið að fugla-
merkingum af íslenzkum aðilum. En Skovgaard
fékk nokkra íslendinga til að merkja fugla fyrir
sig og það var um nokkurra ára skeið að við
Ragnar bróðir minn merktum fugla fyrir hann
og notuðum að sjálfsögðu dönsk merki. Svo þegar
Náttúrugripasafnið tók upp fuglamerkingar breytt-
ist þetta og við tókum að merkja með íslenzkum
merkjum. Og árið 1949 höfðum við merkt u. þ. b.
20 þúsund fugla frá byrjun. Eins og gefur að
skilja veita þessar merkingar ýmsan fróðleik um
háttalag og líf fuglanna og við fáum tilkynningar
um það, hvar fuglarnir koma fram og ýmislegt
um dvöl þeirra á þeim stöðum sem þeir eru skotn-
ir eða veiddir.
— Hvað hefur að þínum dómi komið fram
merkilegast í því sambandi?
— Það er ekki gott að segja þó mætti taka
til dæmis hve fuglarnir flækjast víða. Þannig hef-
ur rauðhöfðaöndin náðst á svæðinu frá Síberíu og
vestur til Mexikó. Svo má geta þess hve krían
verður gömul en við höfum náð í 23 ára gamla
kríu og gætu þær hæglega orðið eldri þó að
við vitum það ekki. Svo er athyglisvert hve margar
endur halda fast við sömu hreiðrin ár eftir ár.
Það kom í Ijós við merkingarnar að hávellunni
fækkar hér á landi, og flytur hún sig norðar þegar
hlýnar hér. Hávella sem við merktum við hreiður
hér, ég man ekki hvaða ár það var, var skotin
í grennd við Gothaab í Grænlandi, vorið eftir. Við
héldum í fyrstu að fækkunin stafaði af veikindum
eða einhverju slíku, en þetta skýrði meðal annars
málið og núna hin síðari árin, þegar tíðarfar
hefur verið heldur lakara, þá fjölgar hávellunni
aftur. Þær halda sig á kaldari slóðum og talsvert
er af henni hér við land, allan veturinn, og þá
eru þær við sjávarsíðuna umhverfis landið.
— En eru ekki fáar andategundir hérlendis allan
veturinn?
— Fremur fáar jú. Þó eru hér flækingar af
ýmsum tegundum allt árið. Við fuglatalningu sem
hefur farið fram ár eftir ár — síðasta sunnudag í
árinu. — venjulega — vemur í ljós að margar
fuglategundir sjást hér á vetri hverjum og tals-
vert magn af sumum, þó breytilegt sé frá ári til
árs. Við höfum ekki komið því við að telja um-
hverfis vatnið, en höfum í þess stað talið á ákveðnu
svæði, og alltaf á sama svæðinu, svo það getur
haft einhver áhrif.
— Þessu fylgja þá miklar skýrslugerðir?
— Já, talsvert miklar.
— Hvernig handsamið þið fuglana?
— Til þess eru ýmsar aðferðir. Margar endur
tökum við> á hreiði'unum. í mörgum tilfellum
dugar að gera þeim hverft við um leið og þær
fljúga hjá, og þá gjarnan með því að reka upp
öskur, þá detta þær niður. Nokkuð öruggt ráð er
að henda húfunni sinni á eftir þeim, þá verða
þær hræddar, fipast flugið, detta niður og liggja
grafkyrrar. Einu sinni hafði ég næstum tapað
húfunni minni, en ég henti henni framan við
önd. Hún lenti með hausinn innan í húfuna og
flaug áfram. Sú önd var taugasterk og næstum
komin út á vatnið þegar húfan loksins fauk af
henni. En aldrei verðum við varir við að endurn-
ar afræki hreiðrin, þrátt fyrir þessar aðfarir. Svo
mei'kjum við mikið af ungum líka.
— Hvernig merkið þið fuglana?
— Með hring um fótinn. Þó merkjum við rjúpu-
ungana með nælu í vænginn, þeir eru lengi að
verða svo stórir að hringurinn tolli um fótinn á
i
Gæsadalur, í suðv. frá Gæsafjöllum, í norður frá
Mývatni. (Málverk eftir Jóhannes).
þeim, án þess að hætta sé á að hann meiði þá.
Þess vegna er nælan notuð við alla yngri unga.
— Hvað segirðu um hettumávinn?
— Það er mikið af honum hér. Það var árið
1922 sem fyrsti hettumávurinn verpti við Mývatn,
að ég bezt veit. Síðan einn og einn á ári hverju
eftir það og þeim fjölgaði jafnt og þétt og nú
eru þeir í þúsundatali.
— Eru þeir ekki plága?
— Nei, öðru nær, við höfum mætur á þeim og
endurnár sækjast eftir að verpa í nálægð við þá,
þó leiðinlegir séu fyrir afskiptasemi og hávaða. En
þeir vei’ja svo vel vai-pið, að ef þeir flytja sig ti\
þá flytja endui-nar sig á eftir þeim.
— Mér er sagt að þeir éti andarungana?
— Það kemur fyrir að þeir taki unga, vaðfugl-
anna, en það er ekki nema einstaka undantekning.
Og við höfum séð, að aðrir fuglar þekkja sökudólg-
ana úr hópnum og elta þá með óhljóðum og
skrækjum, hvar sem þeir sjást og þannig höfum
við getað skotið þessa sökudólga og þá er sam-
komulagið gott á ný.
>
FALKINN