Fálkinn - 25.10.1965, Side 26

SIGURÐUR A, MAGNÚSSON SKRIFAR UM
lllALfll OG AFTIRHALÐ
Orðin „íhald" og ,,afturhald“ eru mikið notuð
í stjórnmáladeilum á fslandi og hafa bæði neikvæða
merkingu. Að jafnaði er gerður næsta lítill grein-
armunur á þeim, þannig að þau eru notuð til skiptis
um sömu fyrirbæri; þó mun „afturhald" þykja
ívið neikvæðara en ,,íhald“
Ruglingur þessara hugtaka i íslenzku stjórnmála-
þrasi er með mörgu öðru til marks um hve allar
línur i íslenzkri pólitík eru óhreinar, hve ósýnt
mönnum er um að gera sér grein fyrir grundvallar-
hugtökum og stefnumiðum. íslenzk stjórnmál eru
nokkurskonar Austfjarðaþoka þar sem enginn hlut-
ur er skýrt afmarkaður eða auðsær; útlínurnar
renna saman og týnast en þjóðin er áttavillt einsog
maður í þoku sem leitar uppmeð fallvatni til að
komast niðrað ósnum.
í rauninni eru hugtökin ,,íhald“ og ,afturhald“
gagnólík, einsog orðin bera með sér þegar þau
eru krufin til mergjar, hvort heldur er á íslenzku
eða öðrum tungum. Annað felur í sér varðvcizlu
ákveðinna verðmæta, trúnað við tilteknar hefðir
og hugsjónir, hemil á nýjungagirni og óforsjálni
þeirra sem öllu vilja bylta án tillits til afleiðing-
anna. Kannski mætti líkja íhaldsmanninum við
guðinn Janus, sem er búinn tveimur andlitum og
horfir í senn til tveggja átta, til fortíðar og fram-
tíðar, og lætur viðhorf sín og athafnir í nútíðinni
mótast af því sem hann sér að baki og framundan.
Hitt hugtakið, afturhald, felur i sér flótta frá veru-
leik og vandamálum samtímans, ótta við allt sem
horfir til umbóta eða aukins frelsis, andóf gegn
allri framþróun, löngun til að hverfa aftur til
frumskógarins þar sem hnefarétturinn réð úrslit-
um í samskiptum manna.
Afturhald er með öðrum orðum ævinlega nei-
kvætt félagslegt fyrirbrigði, þar sem afturámóti
íhald getur verið jákvætt og nauðsynlegt pólitískt
afl. ekki sízt á umbrotatímum einsog þeim sem við
lifum þegar allar hefðir og gamalreynd verðmæti
eru á hverfanda hveli
Eitt ískyggilegasta tímanna tákn i íslenzkum
stjórnmálum samtímans er tilfinnanleg vöntun á
sönnu íhaldi, sem láti að sér kveða í þjóðlífinu.
Við eigum að vísu talsvert stóran hóp íhaldsmanna,
en þeir eru dreifðir og sundraðir af annarlegum
öflum og hafa hverfandi lítil pólitísk áhrif. Aftur-
haldsmenn vaða hinsvegar uppi í öllum flokkum
og móta mjög alla stjórnmálaþróun í landinu.
Raunverulegt íhald einkennist af skýrt mótuð-
um meginmarkmiðum og stefnufestu. íhaldsmað-
urinn vill varðveita frelsi einstaklingsins, en jafn-
framt leggja honum ríkt á minni þá miklu ábyrgð
sem frelsinu er samfara: Hvorki ríki né opinberar
stofnanir geta létt þeirri ábyrgð af neinum manni
— nema minnka hann um leið og slæva manndóm
hans. íhaldsmaðurinn vill vernda og verja það
sem sérkennilegast er og markverðast í
siðum og menningararfi þjóðarinnar,
berjast gegn hverskonar afslætti og undan-
látssemi, andæfa billegum tíðaranda og
tízkutildri, leita þess sem dýrast er og end-
ingarbezt, bæði í menningu og mannlifi.
Hann vill í fáum orðum sagt varðveita
heilbrigðar hefðir í hugsun og lífsháttum
og meta allar nýjungar með hliðsjón af
því sem er þrautreynt og haldgott.
íhaldsmenn af þessari gerð (sem er sú
eina rétta) eru vitaskuld til innan allra
flokka. þó í misjafnlega ríkum mæli sé.
Sennilega eru þeir fjölmennastir í röð-
um sjálfstæðismanna og sósíalista, þó
sú samstilling kunni að þykja einkenni-
leg.
26
FALKINNI