Iðnneminn - 01.09.1949, Qupperneq 16

atriðum farið eftir henni síðan.
Síðastl. vetur voru starfandi
alls á landinu 15 iðnskólar, er
ríkisstyrks nutu, en þeir eru
þessir:
Á Akranesi með 35 reglul. nem.
Á Akureyri — 119 — —
Á Eyrarbakka — 15 — —
í Hafnarf. — 77 — —
Á ísafirði — 29 — —
í Keflavík — 19 — —
Á Norðfirði — 19 — —
í Ólafsfirði — 4 — —
Á Patreksf. — 6 — —
í Reykjavík — 854 — —
Á Sauðárkr. — 37 — —
Á Selfossi — 23 — —
Á Siglufirði — 16 — —
í Vestm.eyj. — 87 — —
Á Þingeyri — 6 — —
Eða samtals með 1747 nemend-
ur, þar af nærri helmingurinn í
Iðnskólanum í Reykjavík. Allir
þessir skólar eru reknir af iðn-
aðarmannasamtökunum og ein-
stökum áhugamönnum á við-
komandi stöðum, en ekki af
ríkinu eins og flestir aðrir skól-
ar eru. Þó er skylt að geta þess,
að ríkissjóöur hefur styrkt þá
nokkuð, sérstaklega í seinni tíð,
t. d. nam ríkissjóðsstyrkurinn
1948 kr. 250.000 til þeirra allra.
Þetta fyrirkomulag hafa iðn-
aðarmenn ekki viljað una við,
og hefur oft verið vakið máls
á því, að ríkið tæki að sér rekst-
ur skólanna, kostaði þá og kæmi
þeim í fast horf.. Var borið fram
um þetta frumvarp á Alþingi
1941 og síðar, en það hefur ekki
náð fram að ganga. Þetta frum-
varp var undirbúið og samið
af Landssamb. iðnaðarmanna.
Þegar skólakerfi landsins var
endurskoðað fyrir fáum árum,
samdi milliþinganefndin, sem
að þessari endurskoðun vann,
einnig frumvarp til laga um
iðnskóla, en ekki hefur það
heldur verið gert að lögum enn.
Er þess þó að vænta, að ekki
líði á löngu að þetta verði gert,
iðnskólarnir gerðir að ríkisskól-
um, með fastákveðinni kennslu
forskólar eða undirbúningsskól-
ar stofnaðir og framhaldsskól-
um eða meistarakennslu komið
á.
Félagsskapur og samtök iðn-
aðarmanna hafa vitanlega hina
mestu þýðingu fyrir stöðu þeirra
í þjóðfélaginu. Félagssamtök
þessi, þau elztu, eru gömul á
okkar mælikvarða. Iðnaðar-
mannafélagið i Reykjavík er
það fyrsta, sem kemur til sög-
unnar. Það er stofnað árið 1867
og er því nú 82 ára. Iðnaðar-
mannafél. á ísafirði er stofn-
að 20 árum seinna, 1888, og Iðn-
aðarmannafélagið á Akureyri
1904. Iðnaðarmannafélagið í
Hafnarfirði 1928, í Vestmanna-
eyjum 1930, o. s. frv., sem ég eigi
hirði um að telja, en þeim hefur
fjölgað mjög eftir þann tíma,
sem beinlínis má rekja til þess
er lögin um iðju og iðnað gengu
í gildi, 1. jan. 1928, eins og ég
hef áður getið um.
Öll þessi iðnaðarmannafélög,
sem ég hef nefnt, og raunar
flest öll hin líka, starfa ekki
eins og venjuleg stéttarfélög,
heldur á miklu breiðari grund-
velli- Flest þeirra hafa beitt sér
fyrir menntun iðnaðarmanna,
með því t. d. að stofna iðnskóla
og starfrækja þá. Iðnaðar-
mannafélagið í Reykjavík hefur
beitt sér fyrir að haldnar væru
iðnsýningar, sem hafa haft
mikið gildi. Það hefur auk þess
beitt sér fyrir setningu á iðn-
löggjöfinni og síðar fyrir breyt-
ingum á henni, sem hvort
tveggja hefur haft hina mestu
þýðingu fyrir iðnaðarmenn.
Mörg félögin hafa haft hús-
næðismál iðnaðarmanna á
stefnuskrá sinni og staðið að
samkomuhús- og skólahúsbygg-
ingum. Ýms önnur borgaraleg
áhugamál hafa þau einnig látið
til sín taka, stuðlað að sam-
heldni og heill stéttarinnar,
skapað henni álit og styrkt
hana, bæði beinlínis með stofn-
un styrktarsjóða og óbeint á
ýmsan hátt. Stéttarfélögin eru
allt annars eðlis. Sveinafélögin
hafa það efst á sinni starfsskrá
að gæta hagsmuna félags-
manna sinna með því að semja
um, eða ákveða kaup meðlima
sinna og kjör.. Hið fyrsta þeirra,
Prentarafélagið, var stofnað
1897 og er eitt af elztu og sterk-
ustu stéttarfélögum landsins,
en önnur koma svo síðar. Á
hinn bóginn eru svo meistara-
félögin, sem eru atvinnurek-
endafélög og gæta hagsmuna
meðlima sinna gagnvart sam-
tökum sveinanna. Mest ber á
þessum stéttarfélagasamtökum
í Reykjavík, þar sem fjöldi
manna er mestur í hverri iðn-
grein. Út um land eru í flest-
um iðngreinum svo fáir sam-
iðnaðarmenn á hverjum stað,
að erfitt er að koma þessum
samtökum við, og situr þar því
10
IÐNNEMXNN