Fréttablaðið - 17.10.2009, Síða 38

Fréttablaðið - 17.10.2009, Síða 38
MENNING 4 D agskrá helguð Höllu Eyjólfsdóttur skáld- konu á Laugabóli við Djúp verður flutt á morgun í Gerðubergi. Tilefnið er opnun sýningarinn- ar Svanurinn minn syngur – Líf og ljóð skáldkonunnar Höllu Eyj- ólfsdóttur. Guðfinna M. Hreiðars- dóttir sagnfræðingur á heiðurinn að sýningunni, sem sett var upp á Ísafirði árið 2008 um leið og gefin var út bók um sama efni. Halla Eyjólfsdóttir skáldkona (1866-1937) var húsfreyja á stór- býlinu Laugabóli við Ísafjarðar- djúp frá lokum nítjándu aldar og fram á fyrri hluta hinnar tuttug- ustu. Hún var fjórtán barna móðir og sinnti allri bústjórn á stórbýli á þeirra tíma mælikvarða en bóndi hennar, Þórður Jónsson, var for- maður á eigin skipi við utanvert Djúp drjúgan hluta ársins og því lítið heima við. Listrænt samstarf Höllu við tón- skáldið Sigvalda Kaldalóns fær sinn sess í dagskránni þar sem Nathalía Druzin Halldórsdóttir mezzósópran og Gissur Páll Giss- urarson tenór flytja, ásamt Nínu Margréti Grímsdóttur píanóleik- ara, úrval sönglaga Sigvalda við ljóð Höllu: Svanurinn minn syng- ur, Maríubæn og Ég lít í anda liðna tíð, en þau hafa lifað svo lengi sem raun ber vitni fyrir þá sök að þar fara saman ljóð og lag. Það fyrir- bæri mun tónskáldið Elín Gunn- laugsdóttir ræða í erindi um sam- spil tóna og ljóða. Þá verður lesið úr ljóðum Höllu; sellóleikarinn Margrét Árnadótt- ir flytur, ásamt Nínu Margréti, Tilbrigði um íslenskt þjóðlag frá árinu 1964 eftir fyrsta kventón- skáld okkar, Jórunni Viðar, og stúlknakórinn Graduale Nobili flytur kórlög eftir íslensk kven- tónskáld undir stjórn Jóns Stefáns- sonar, þar með taldar Barnagælur Jórunnar. Páll Baldvin Baldvinsson Halla á Laugabóli Á morgun verður opnuð sýning sem helguð er ævi skáldkonunnar frá Laugabóli. Af því tilefni verður fl utt dagskrá með tónlist og skáldskap hennar. Eftir Höllu Eyjólfsdóttur liggja nokkur ljóð sem lifa góðu lífi með þjóðinni við lög Sig- valda Kaldalóns. MYND/GERÐUBERG Bókmenntir ★★★★ Harmur englanna Jón Kalman Stefánsson Ný skáldsaga Jóns Kalmans Stefánssonar hefst nokkurn veg i n n þa r sem Himna- ríki og helvíti lýkur, Harmur englanna heit- ir nýja sagan en s tendu r sem sjálfstætt verk. Hún er stærri í sniðum, 316 síður, en stílmót allt og frásögnin ekki ólík hans fyrri miðum. Alvit- ur sögumaður er okkar tímamað- ur, inni í nítjándu aldarlokalýsingu rekur orð úr nýrra talmáli: „halló“ og „taka sjensinn“ rétt eins og sögu- maðurinn hafi slökkt á fréttunum, lækkað ljósin og sitji í stofu okkar og segi söguna. Hér fer fram sögum af stráknum, liðléttingi í plássi hjá kaupmönnum, embættismönnum, sjávarbændum og tómthúsfólki. Grunurinn eftir fyrri söguna að pilturinn elti spor Hjalta í Önnu á Stóruborg og úr yrði ástarsaga unglings og eldri konu rætist ekki hér, sagan endar í spurn og gæti því úr henni ræst á þann veg, það eru enda karlmanns- augu sem sjá þessa framvindu fyrir sér og glápa á konur, ungar, þrosk- aðar, aldraðar. Það er lostabál í huga sögumannsins en náttúran í sögunni er nánast öll karllæg og til kvenna. Enda karlmennskusaga: strákur- inn er sendur yfir Djúpið á skekktu á vetrarstrandir og firðina þar norð- an af með tröllinu Jens pósti, manni sem þrífst best í vondum veðrum á fjöllum. Harmur englanna er hrakn- ingasaga og sækir um flest til rit- aðra sagna af því tagi frá nítjándu öldinni sem rekja leiðangra um landið ófært að vetri til með láni og lánleysi ferðalanga. Sögusviðið og sögutíminn er nokkuð klár þótt Jón umbreyti stað- arheitum: Skúli sýslumaður og Arn- gerðareyri vísa okkur vestur á Ísa- fjörð skömmu fyrir aldamótin 1900, þátt staðurinn heiti Plássið og öll heiti þar norðan Djúps lúti nafngift- um sögumanns. Hér er enn verið að sækja í þann djúpa sjóð sem mann- lífið við Djúp skóp höfundum sem kunna að leita í sjóðinn. Ferð um ókunnar slóðir í bál- viðri skömmu áður en leysingar tæma fjöllin kallar á tvennt: ferðin verður innra með mönnum í hvíta- birtu ýmist eða svartabyl, og þá geysast hugurinn, og svo hið ytra: menn berjast áfram, úr einu skjóli í annað. Í hverjum áningarstað hitta þeir Jens nýtt fólk og þeim ókunn- ugt. Jón er hér að skoða nyrstu byggðir áður en þær tóku að bragg- ast með vélvæðingunni og aðkomu erlendra manna sem þó var hafin sunnar. Við erum stödd fyrir til- komu aldamótahugsjónanna sem hleyptu mönnum kapp í kinn uns byggðin tærðist upp í stríðinu. Jón valdi þá lífshugsjón til handa stráknum, hetjunni sinni sem er sumpart eins og óskrifað blað og því handhæg til að sjá heiminn í nýju ljósi, að hann væri heillaður af skáldskapnum, frekar en trú eða áköfum umbótavilja. Þetta bensín þrýtur ekki í þessari sögu: piltur- inn leitar alltaf í skáldskapinn og það er hans fró. Þar tekst hann á við næstum alla karlmenn sem hann hittir, utan prestinn Kjartan og kafteininn gamla, þetta er heim- ur þögulla manna. Sagan fjallar þannig einum þræði um samskipt- in, kulda og þíðu. Svo er sagan í senn mögnuð þjóð- lífslýsing og náttúruskoðun og sem slík afar sannfærandi og spenn- andi: komast menn af? Þótt lokin séu fullbrött á kafla. Bjartur og Pétur Gautur væru fullsæmdir af þeim háskalýsingum. Jón hefur um langa hríð ástund- að að gefa sér lausan taum með ljóð- rænar útleggingar á atburðarás sem hann leggur upp með. Til þess þarf bæði andagift og gáfur og með því að sagan er löng nokkuð tekur hann að verða endurtekningasamur í þess háttar bróderíi. Sagan heldur sig við nokkuð trúverðuga lýsingu sögutím- ans, þótt smáatriði stoppi lesanda og fylli hann vantrú: þung gluggatjöld eru varla í svefnskonsu umkomu- lauss drengs (27), stóll varla í kot- eldhúsi (58), strákur kominn í ný stígvél (124), sagan lýtur metra- tali en ekki föðmum og þumlungum (130), áttir í landi eru ekki hægri og vinstri (132), heldur út eða inn eftir, eru kamína og hlóðir í sama eldhús- inu (146)? Þá eru lýsingar á fatnaði kvenna úr annarri álfu en þær eru allar í kjólum blessaðar, og sumar jafnvel flegnum í vetrarhörkunum vestra. Prófarkarlesara hefur yfirsést á stöku stað. Það er nefnilega þannig að þegar menn eru orðnir góðir þá slaknar ekki á kröfunum til þeirra. Þær aukast. Jón Kalman er afburða- höfundur sinnar kynslóðar og á ferð sinni um skáldalendurnar á hann eftir að finna margt yndis- legt og stórt okkur lesendum sínum til huggunar, gleði og harms; stór í sniðum. Þessi saga er áfangi, frá- bærlega skrifuð, ekki gallalaus í þaulhugsun sinni, en áhrifamikil og spennandi lesning um hlut fólks sem gekk þessar götur á undan okkur með minna í malnum en við. Okkar fólk. Páll Baldvin Baldvinsson Niðurstaða: Glæsilega byggð saga en nokkuð löng. Hrakningasaga að vestan Jón Kalman Stefánsson skáld. FRÉTTABLAÐIÐ/ANTON BRINK Ástráður Eysteinsson annaðist útgáfuna og ritaði eftirmála. NÝ LJÓÐABÓK EFTIR MATTHÍAS JOHANNESSEN Vegur minn til þín Matthías sannar hér sem aldrei fyrr hversu fjölhæfur hann er í efnistöku og tjáningu. Hann yrkir nútímaljóð í hefðbundnum bragformum, líkt og ekkert sé eðlilegra, en á það líka til a semja glettin prósaljóð um samferða menn sína eða bregða á loft smáum myndum í frjálsu formi sem opna þó víða sýn á náttúruheiminn. Skáldið hugar að minningum sínum garsögunni en hann leyfir samtíðinni einnig að snerta kviku sína á ævikvöldi. Hann yrkir um hrunadansinn, feigðarósinn, lífsfögnuðinnn og ekki síst um erindi sín á vegum ástarinnar.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96

x

Fréttablaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.