Fréttablaðið - 17.10.2009, Síða 40

MENNING 6
É
g mæli ekki með því, ég
fór fram úr mér,“ segir
hann. Á sex mánuðum
setti hann upp þrjár svið-
setningar, hverja í sínu
horni þýska málsvæðisins; menn
gera ekki annað á meðan. „Mér
tókst nú samt að labba Laugaveg-
inn – það var svona nauðarfrí –
maður leitar að stað þar sem GSM-
sími nær ekki sambandi.“
Hringekjan fer hratt
Verkin sem hann setti upp voru
líka úr ólíkum áttum: Rómeó og
Júlíu setti hann upp í St. Gallen
í Sviss en sú sviðsetning verður
sýnd hér í maí á næsta ári á Rómeó
og Júlíu-hátíð Leikfélags Reykja-
víkur. „St. Gallen er ein ríkasta
kantóna Sviss, þekkt fyrir íhalds-
sama áhorfendur. Ég var jókerinn
í pakkanum, ungur og kraftmikill.
Það tókst vel miðað við viðtökur.
Þaðan fór ég beint til Karlsruhe
þar sem ég var með leikmyndaæf-
ingu vegna 4:48. Þá er leikmyndin
sett upp, konseftið kynnt og maður
hittir staffið.
Þaðan fór ég til Osnabrück sem
er skammt frá hollensku landa-
mærunum. Þar er á tveggja ára
fresti leiklistarhátíð helguð nýjum
verkum. Þar setti ég upp verkið Sál
mín annars staðar, verk sem hafði
unnið til verðlauna á Teatertreffen
í Berlín árið áður. Það fjallar um
sifjaspell og er hægt og drunga-
legt. Það var erfitt að koma úr
fantasíunni og öfgunum í Rómeó
og Júlíu í þessa depurð. Svo aftur
til Karlsruhe að setja upp síðasta
verk Söru Kane, 4:48 Psychosis.
Ég sé það núna að þetta er ekki
sniðugt. Ég gekk of nærri mér
þótt verkin kæmu öll vel undan og
heppnuðust, en þetta gera margir
ungir leikstjórar í Þýskalandi. Það
er hringekja í gangi og maður ótt-
ast að missa af lestinni. En þetta
geri ég ekki aftur.“
Óhamingjan eilífa
Þorleifur er núna að undirbúa sýn-
ingu hér á landi sem kemur upp í
Borgarleikhúsinu í mars. Hann hélt
héðan undir helgina til að ganga
frá samningum varðandi svið-
setningar í St. Gallen en er ann-
ars á leið til Kanada til að skrifa
það verk, Eilífa óhamingju, en það
er beint framhald af sýningu sem
hann vann í sama húsi í fyrra með
Andra Snæ Magnasyni.
Hann lýsti vinnu sinni við það
sem tilraun til að takast á við hið
pólitíska gegnum hið leikræna;
jafnframt hefði hann haft áhuga
á að gefa leikurunum tækifæri til
að útvíkka sín mörk. Nú vill hann
annað: „Spunar eru til margs
gagnlegir, en misskilnings gætir
í íslenska spunaleikhúsinu. Það
er ekki hlutverk leikarans að sjá
heildarmyndina. Það er hlutverk
höfundar. Því að klippa þann út
sem hefur yfirsýn á hið listræna
ferli leikstjórans? Því er gott að
hafa Andra Snæ með. Mig langar
að bjóða leikurunum upp á móm-
ent, þeir eru sérfræðingar í sitú-
asjónum og í hinum leikræna pró-
sess geta þeir fundið einhverja
ótrúlega galdra. Og svo er það
okkar verk að setja þá í samhengi.
Það var fjandanum erfiðara með
fyrra verkið en góður skóli.“ Þeir
frumsýna í Borgarleikhúsinu í
marslok í samstarfi leikflokks Þor-
leifs og LR.
Kvikmyndakynslóðin hugsar í klippi
Þorleifur segist fá hauga af nýjum
leikverkum, bæði þýsk, vestur-
og austur-evrópsk, sem flest beri
sama einkennið. Þau eru skrif-
uð af kvikmyndakynslóðinni sem
hefur lítið unnið með leikurum og
þekkir ekki hugmyndina um hvað
leiklistin gengur út á; í ferli hrað-
ar leikhúsið á tímanum. Á einni
kvöldstund fáum við að upplifa
manneskju rísa og falla, breytast
eða átta sig sem í lífi okkar sjálfra
tekur mánuði eða ár. Vandamál
nýrra verka er hvernig höfund-
arnir nota klippinguna. Í blakkinu
gerist alltaf eitthvað: við kynnumst
manneskju áður en partíið gerist
eða eftir að partíið gerist, en ekki
í partíinu þegar allt gerist. Svo
heyrum við bara af atburðunum
í frásögn, enda miklu auðveldara
að skrifa frásögn en sýna hvernig
aðstæður koma upp og breytast.“
Leikstjóri er höfundur
Hann segir ríka kröfu til leik-
stjóra í Þýskalandi um að þeir séu
höfundar, komi með umsköpun á
verkinu ef það er til á bók. „Sarah
Kane sem ég var að setja upp
hefur lítið og mikið með verkið að
gera. Ef ég hefði sett það upp sem
safn ósamstæðra ljóða hefði ég
verið sendur heim í þriðju viku.“
Þorleifur segir leikhúsið hafa
tapað stöðu sinni í framvarðar-
sveit listanna, enn séu menn að
tala um Ibsen sökum þess hvað
honum tókst að þræða saman
heimspekileg, pólitísk og leikræn
viðhorf.
„Hér ægir í stærri leikhúsunum
saman sýningum sem víðast hvar
annars staðar teldust til skemmti-
FLEST GOTT ER
hættulegt
Á hverjum tíma koma fram ungir leikstjórar og verða sumir það
langt fram á fertugsaldurinn. Þorleifur Örn Arnarsson fór í leik-
listarskóla hér heima fl jótt eftir stúdentspróf og vann síðan um
nokkurt skeið áður en hann fór í framhaldsnám í leikstjórn í Berlín.
Hann setti í vetur upp þrjár stórar sviðsetningar, hverja í sínu horni
þýska menningarsvæðisins, og er nú kominn heim – um stund.
Þorleifur Örn Arn-
arsson leikstjóri
undirbýr næstu
sýningu sína fyrir
Ísland í Kanada
en fram undan er
líka sviðsetning
á A Clockwork
Orange í Þýska-
landi.
FRETTA
BLA
Ð
IÐ
/VA
LLI
LEIKHÚS
PÁLL BALDVIN
BALDVINSSON
iðnaðar, en líka sýningum sem eru
tilraunakenndar í formi og stíl,
gamaldags og nýstárlegar. Hér er
líka að finna tilraunamennsku og
kraftmikið áhugamannaleikhús,
bæði í skólum og í áhugamanna-
félögum.“
Leikhús fólksins
„Samanborið við Þýskaland er
ólíku saman að jafna: á Íslandi
er leikhúsið almenningseign. Hér
fer hver maður í leikhús tvisvar
á ári. Sama hvernig leiksýningar
það eru. Burtséð frá því hvort það
er skemmtileikhúsið eða listræna
leikhúsið, það fá allir að njóta þess
að upplifa það að vera viðstaddir
lifandi leikatburð. Þetta er fjár-
sjóður sem við megum ekki glata.
En í því felast líka hættur, eins og
í flestu sem gott er. Hættan sem
í þessu liggur er að við förum að
trúa því að þetta sé sami hlutur-
inn, skemmtileikhúsið og hið list-
ræna leikhús.
Nú ætla ég ekki að segja að
annar hluturinn sé merkilegri en
hinn. Þar þarf bæði fagmennsku,
hugmyndaauðgi, leikgleði og kraft
en munurinn liggur í tilgangin-
um. Það sem hefur gerst og er
svo hættulegt er þegar við teljum
árangur okkar í áhorfendatölum;
Þegar sigrar okkar eru metnir í
innkomunni. Þá erum við fallin í
gryfju þess fegursta sem einkenn-
ir íslenskt leikhús sem er að það er
leikhús fyrir alla. Þá förum við að
gera leikhús fyrir alla úr öllu. Það
er hættan.“
Skortur á umræðu og samtali
„Þetta felst líka í skilgreiningar-
leysi. Í Þýskalandi eru 170 ríkis-
styrkt stór leikhús og enn fleiri
smærri flokkar. Það eru þrjú
listræn leikhústímarit gefin út
í Þýskalandi. Þarna skapast því
gríðarlega sterkur grundvöllur
undir umræðu um hvað leikhúsið
er, hvert það er að fara og hvað það
er að gera. Hin akademíska stétt
leikhússins heldur utan um og veit-
ir leikhúsinu gríðarlegt aðhald. Því
sér maður ekki hreina afþreying-
arlist í leikhúsunum í Þýskalandi.
Það eru önnur hús sem sinna því.
Aðgreiningin er þannig miklu
skýrari, en á móti kemur að það
fara líklega svona sjö til tíu pró-
sent Þjóðverja í leikhús þegar best
lætur. Þetta er miklu meira sport
fyrir elítuna heldur en hér.“
Gleymdir auðkýfingar
„Hlutverk listarinnar í grunninn
er að hreyfa við samfélögum. Ef
við horfum til baka til horfinna
samfélaga eru þau aðeins metin
fyrir tvennt: listsköpun sem þar
þreifst og vísindastarf. Allt annað
er gleymt. Það man enginn eftir
stórfyrirtækjum sem störfuðu
fyrir hundrað árum.“
Þorleifur hefur verið ráðinn
aftur í öll þessi hús sem hann
hefur starfað í í Þýskalandi. Hann
er bókaður 2010/11 og farinn að
ræða við leikhús um stórar svið-
setningar 2011/12. Þannig vinna
menn í atvinnuleikhúsum megin-
lands Evrópu.
Á einni kvöldstund fáum við að upplifa
manneskju rísa og falla, breytast eða átta sig,
sem í lífi okkar tekur mánuði eða ár …