Fréttablaðið - 28.10.2009, Blaðsíða 23

MIÐVIKUDAGUR 28. OKTÓBER 2009 7skáldsögur ● fréttablaðið ●
Nokkrar af frægustu skáldsög-
um síðari tíma voru skrifaðar
af fólki sem teljast svokölluð
einnar bókar undur.
Eins smells undur, eða „one hit
wonders“, er þekkt hugtak í tón-
listariðnaðinum en getur einnig átt
við höfunda nokkurra af frægustu
skáldsögum sögunnar. Með því er
átt við að höfundurinn slái í gegn
með vinsælli bók og hverfi síðan
sjónum almennings.
Eitt frægasta dæmið um eins
smells undur í bókmenntaheim-
inum er hinn rússneski Boris
Pasternak, höfundur skáldsögunn-
ar Doktor Zhivago. Pasternak er
mun þekktari sem ljóðskáld en rit-
höfundur. Doktor Zhivago kom út
árið 1957 og Pasternak var sæmdur
Bókmenntaverðlaunum Nóbels árið
1958. Hann neitaði þó að veita verð-
laununum viðtöku. Bókin var um-
deild og var ekki gefin út í Sovét-
ríkjunum fyrr en árið 1988.
Annað þekkt dæmi er banda-
ríski rithöfundurinn J.D. Salinger,
en skáldsaga hans The Catcher in
the Rye, eða Bjargvætturinn í
grasinu eins og hún nefndist
í þýðingu Flosa Ólafssonar,
er eina fullunna skáld sagan
sem hann hefur sent
frá sér. Salinger
kunni illa við þá
athygli sem hann
hlaut eftir út-
komu bókarinnar
og dró sig alfarið
úr sviðsljósinu.
Önnur dæmi
eru skáldkonurnar Harper Lee,
höfundur To Kill a Mockingbird,
Emily Brontë sem skrifaði Wuth-
ering Heights (Fýkur yfir hæðir)
og Margaret Mitchell, en Gone
with the Wind (Á hverfanda hveli)
er önnur af aðeins tveimur skáld-
sögum hennar. Þá skrifaði Oscar
Wilde, sem var mun þekkt-
ari fyrir ljóð sín og leikrit,
skáldsöguna The Picture
of Dorian Gray (Myndin
af Dorian Gray). - kg
Og síðan ekki söguna meir
Íslenskir kvikmyndagerðarmenn
hafa í gegnum tíðina verið iðnir
við að færa skáldsögur yfir á hvíta
tjaldið, með ansi misjöfnum ár-
angri myndu sumir segja enda er
það kúnst að fella bókmenntaverk
inn í kvikmyndaformið. En hver er
besta aðlögunin á íslensku skáld-
verki? Þrír kvikmyndaspekúlant-
ar svara því.
„Góð kvikmyndaaðlögun á
skáldverki bæði nær einhverjum
kjarna sögunn-
ar og er sjálf-
stæð sem kvik-
mynd. Fyrsta
íslenska myndin
sem mér dettur
í hug sem fellur
í þann flokk er
Benjamín dúfa,“
segir Sigríður
Pétursdóttir,
umsjónarmaður útvarpsþáttarins
Kviku á Rás 1. „Myndin er að öllu
leyti vel gerð, leikin, tekin, skrif-
uð og nær að höfða til allrar fjöl-
skyldunnar. Það er ekki langt síðan
ég sá hana síðast og hún hefur elst
gríðar lega vel.“
Í sama streng tekur Ásgrímur
Sverrisson, leikstjóri og handrits-
höfundur. „Benjamín dúfa er dæmi
um eina best heppnuðu kvikmynda-
aðlögun á íslensku skáldverki, þar
sem kvikmyndagerðarmennirnir
nýta myndmálið vel til að segja
söguna. Myndin er gerð af krafti
og sagan grípur mann strax föstum
tökum,“ segir hann en tekur fram
að ósanngjarnt
sé þó að bera
stöðugt saman
bækur og kvik-
myndir. „Þessi
form lúta bara
allt öðrum frá-
sagnarlögmál-
um.“
Guðni Elís-
son, dósent í bókmenntafræði við
Háskóla Íslands, segist muna eftir
fleiri vondum kvikmyndaaðlögun-
um á íslenskum skáldverkum en
góðum. Dæmi
um lunkna að-
lögun sé þó tví-
mælalaust 101
Reykjavík þar
sem um margt
flókinni sögu
er snúið yfir í
góða afþrey-
i n g u . „ M é r
fannst verða
góð áherslubreyting í íslenskri
kvikmyndagerð með tilkomu 101
Reykjavík og svo Fíaskó sem mig
minnir að hafi komið út á svipuðum
tíma. Í 101 Reykjavík tekst mönn-
um að einfalda söguna og draga
fram kjarna hennar. Það virkar.“
Besta myndin sem
byggir á skáldverki
Sigríður Pétursdótt-
ir þáttastjórnandi.
Ásgrímur Sverris-
son leikstjóri.
Guðni Elísson,
dósent í bók-
menntafræði.
Gone With the Wind
er önnur af aðeins
tveimur skáldsögum
rithöfundarins Marg-
aret Mitchell.
Doktor Zhivago eftir Boris Pasternak er eitt frægasta dæmið um eins smells undur í
bókmenntaheiminum.
Harper Lee dró sig út úr sviðsljósinu eftir
útgáfu bókarinnar To Kill a Mockingbird.