Vikan - 24.07.1952, Blaðsíða 4

4
VIKAN, nr. 29, 1952:
Nóttin þegar rúmið féll.
Smásaga eftir JAMES THURBER.
Ég býst við að stórstraumsflóð æsku minnar
í Kolumbus, Óhasó, hafi orðið nóttina, sem rúmið
féll með pabba. Það er betra að heyra sagt frá
þeim atburði (nema maður hafi heyrt hann fimm,
sex sinnum áður, eins og einn kunningja minna
hafði á orði), heldur en lesa hann af blaði, því
að það er næstum óhjákvæmanlegt að þeyta
húsgögnum, skella hurðum og gelta eins og hund-
ur, til þess að sagan hljóti hinn rétta blæ og
þann sennileik, sem jafnfráleit saga verður að
hafa. Allt um það er þetta engin lygi.
Svo bar til, að pabbi minn ákvað að sofa uppi
á háalofti nótt eina, svo að hann hefði frið til
að hugsa. Mamma mótmælti þessu harðlega, því
að hún sagði, að gamla rúmstæðið þar uppi væri
svo lélegt; það væri allt úr lagi gengið, og þungi
höfðagaflinn gæti fallið ofan á höfuðið á pabba
og drepið hann, ef rúmið dytti á annað borð. En
pabbi lét ekki segjast samt sem áður, og klukk-
an kortér yfir tíu læsti hann á eftir sér háalofts-
hurðinni og hélt upp mjóa vindustigann. Seinna
heyrðum við voveiflegt brak, þegar hann tildr-
aðist upp í rúmið. Afi, sem venjulega svaf í háa-
loftsherberginu þegar hann var hjá okkur, hafði
horfið nokkrum dögum áður. (Þetta kom fyrir
öðru hvoru, og burtu var hann sex til átta daga
og kom aftur rautandi og skapillur, með þær
fregnir, að Sambandslýðveldinu væri stjómað af
eintómum þorskhausum).
Um þessar mirndir var hjá okkur i heimsókn
taugabilaður frændi okkar, Briggs að nafni, sem
trúði því staðfastlega, að hann mimdi einhvern
tíma hætta að anda í svefni. Hann hafði á til-
finningunni, að væri hann ekki vakinn á hverri
klukkustund alla nóttina, þá mundi hann kafna.
Það var venja hans, aS láta vekjaraklukku
hringja með ákveðnu millibili allt til morguns,
en ég fékk hann til að hætta því. Hann svaf
í mínu herbergi, og ég sagði honum, að ég svæfi
svo létt, að ég mundi hrökkva upp, jafnskjótt
og einhver hætti að anda í sama herbergi. Hann
prófaði mig fyrstu nóttina — ég hafði líka bú-
izt við því — með því að halda niðri í sér and-
anum, eftir að hann hafði sannfærzt um að ég
væri sofnaður. Samt var ég ekki sofnaður, og
ég kallaði til hans. Við það virtist draga nokk-
uð úr ótta hans, en í varúðarskyni setti hann
kamfóruglas á náttborðið hjá sér. Ef ég vekti
hann ekki, ’fyrr en hann hefði næstum geispað
golunni, þá sagðist hann ætla að þefa af kamfór-
unni, því hún væri ákaflega endurlífgandi, sagði
hann. Briggs var ekki eini meðili fjölskyld-
imnar, sem hafði dálitla duttlunga. Melissa gamla
Beall, frænka okkar, (sem gat blístrað eins og
karlmaður með tvo fingur uppi í sér) þjáðist
af þeirri vissu, að hún hlyti að deyja í Suður-
götu, af því að hún hafði fæðzt í Suðurgötu og
gifzt í Suðurgötu. Svo var það Sara frænka,
sem aldrei hafði gengið til hvílu að kvöldi án
óskaplegs ótta um að þjófur mundi brjótast inn
í húsið og blása klóróformi undir rúmið hennar
með pumpu. Til að bægja frá sér voðanum —
hún var miklu hræddari við svæfingarlyf, held-
ur en missi fjármuna sinna — hrúgaði hún ævin-
lega peningum sínum, silfurmimum og öðru verð-
mæti í myndarlegan hlaða úti fyrir herbergis-
dyrum, og lét fylgja bréfmiða: „Þetta er allt,
sem ég á." Grasía frænka var líka haldin inn-
brotsótta, en hún bar sjúkdóminn af meiri hetju-
lund. Hún trúði því, að þjófar hefðu brotizt inn
til sín á hverri nóttu seinustu fjörutíu árin.
Sú staðreynd, að hún haffði engan hlut misst,
sannfærði hana ekki um hið gagnstæða. Hún
staðhæfði sí og æ, að hún fældi þá á brott, áð-
ur en þeir gætu nokkru náð, með því að kasta
skóm fram á ganginn. Áður en hún gekk til
hvílu, hrúgaði hún saman öllum skóm, sem til
náðist í húsi hennar, á einhvem hentugan stað.
Fimm mínútum eftir að hún hefur slökkt ljós-
ið rís hún upp í rúminu og segir: „Þeir koma!"
Eiginmaður hennar, sem lært hefur að virða sjúk-
dóm hennar að vettugi allt siðan 1903, sefur ann-
aðhvort vært eða læzt sofa vært. Og í báðum
tilfellum þrumir hann fram af sér rykki hennar
og kippi, svo að brátt stigur hún fram úr, tiplar
til dyra, opnar þær ögn og þeytir skó innar eftir
ganginum, og öðrum skó utar eftir ganginum.
Sumar nætur kastar hún allri hrúgunni, stund-
um bara nokkrum pörum.
En nú fjarlægist ég stöðugt þann merkilega
atburð, sem skeði nóttina þegar rúmið féll með
pabba. Um miðnætti voru allir komnir í rúmið.
Vegna þess, sem síðar gerist, er nauðsynlegt að
segja nokkuð frá híbýlunum og íbúum þeirra.
I framherberginu uppi á lofti (beint undir háa-
loftsherbergi föður míns) var móðir mín og bróð-
ir minn, Hermann, sem stundum söng upp úr
svefni, tíðast „Þrömmum við gegnum Georgíu"
eða „Fram, fram, hjálpræðismenn". Briggs Beall
og ég vorum í næsta herbergi við þetta. Bróðir
minn Roj var í herbergi hinumegin við ganginn.
Rottuhundurinn okkar, Rex, svaf niðri í anddyri.
Ég svaf í hermannabedda, sem maður dró í
sundur með því að lyfta tveim trévængjum (þeir
voru samsíða miðstykkinu og í sömu hæð), sem
venjulegast hengu niður líkt og vængir á niður-
felldu borði. Þegar vængir þessir eru uppsettir,
er varhugavert að velta út á þá, því að um leið
hefur beddinn endaskipti, þannig að ég ligg á
gólfinu með öll sængurfötin ofan á mér og bedd-
ann efst. Þessu fylgir ofboðslegur hávaði. Og
þetta var einmitt það, sem skeði klukkan tvö
um nóttina. (Það var móðir mín, sem við upp-
rifjun seinna kallaði þessa nótt „nóttina þegar
rúmið féll oná hann pabba þinn.“).
Ég sef ævinlega fast og er seinn að vakna
VEIZTU -?
1. Köldustu staðir jarðar eru hvorki á =
norður- né suðurpólnum. Hvar héfur |
mesti kuldi verið mældur?
2. . . . Svo lifna blómin einn ljósan dag i
og lóan kvakar í mónum.
Og fjallið roðnar af feginleik
og fikar sig upp úr snjónujn.
Eftir hvern er þessi vísa?
3. Hvað er að vera vammhaltur?
4. Nú þykir ekkert sjálfsagðara en stúlka i
velji sér sjálf eiginmann. En hvernig I
var þessu háttað til forna?
5. Hvað er grafít?
6. Hver urðu ævilok þýzka heimspekings- |
ins Nietzsches ? En hollensk-franska I
málarans van Goghs?
7. Hvað heitir filmstjórinn franski, sem |
stjórnaði kvikmyndunum „Presturinn i
og blinda stúlkan" og „Drottinn þarfn- =
ast þjóna"?
8. Hverju spáir kötturinn samkvæmt ís- i
lenzkri þjóðtrú, þegar hann klórar sér i
bak við eyrað? \
9. Hverjar eru beinakerlingar ?
10. Hvað hét með réttu: a) greifinn af i
Monte Cristo, b) Kamilíufrúin, c) i
Urðarköttur, d) Kaupahéðinn?
Sjá svör á bls. 14. i
Víg Höskulds Hvítanessgoða.
I þenna tíma vaknaði Höskuldur Hvíta-
nessgoði. Hann fór í klæði sín og tók yf-
ir sig skykkjuna Flosanaut. Hann tók
kornkippu og sverð í aðra hönd og fer
til gerðisins og sár niður korninu. Þeir
Skarphéðinn höfðu mælt með sér, að þeir
skyldu allir á honum vinna. Skarphéðinn
spratt upp undan garðinum, en er Hösk-
uldur sá hann, vildi hann undan snúa.
Þá hljóp Skarphéðinn að honum og
mælti:
„Hirð eigi þú að hopa á hæl, Hvítaness-
goðinn,“ — og heggur til hans, og kom í
höfuðið, þá féll Höskuldur á knéin. Hann
mælti þetta:
„Guð hjálpi mér, en fyrirgefi yður.“
Hlupu þeir þá að honum og unnu á hon-
um.
(Úr Njálu).
(auðvitað laug ég að Briggs), og þess vegna
hafði ég enga hugmynd um hvað skeð hafði, þeg-
ar jámbeddinn hvolfdi mér úr sér og small ofan
á mig. Mér var eftir sem áður nægilega hlýtt,
því að rúmið hvíldi yfir mér eins og sængur-
himinn. Þar af leiðandi vaknaði ég ekki, rétt
aðeins rumskaði og sofnaði síðan aftur. Móðir
mín, í næsta herbergi, hrökk engu að síður upp
við skarkalann og hinn hroðalegasti sannleiki var
henni strax auðsær: stóra viðarrúmið uppi á háa-
lofti hafði fallið oná pabba. Þessvegna hrópaði
hún: „Við skulum flýta okkur til veslings pabba!"
Þessi skrækur, öllu frekar en hávaðinn af rúm-
falli mínu, vakti Hermann, sem svaf í herberg-
inu hjá henni. Hann hélt, mamma hefði feng-
ið móðursýkiskast af einhverri ósýnilegri ástæðu.
„Það er allt í lagi með þig, mamma!" hrópaði
hann og reyndi að sefa hana. Þau hrópuðu og
skræktu til skiptis næstu tíu sekúndurnar: „Við
skulum fara til veslings pabba þíns!" og „Það
er allt í lagi með þig!" Nú vaknaði Briggs. Þá
hafði ég losað svefninn, svo að ég vissi nokkurn
veginn hverju fram vatt, mjög óljóst þó; ég skildi
ekki ennþá, að ég væri undir rúmi mínu, en ekki
ofan á því. Briggs, sem vaknaði nú mitt í óskap-
legum örvæntingarhrópum, sannfærðist strax
um, að hann væri að kafna og við að reyna
að vekja hann til lífsins. Með lágu neyðarveini
greip hann kamfóruglasið af náttborðinu, og í
stað þess að þefa af því, hvolfdi hann kam-
fórunni yfir sig. Herbergið angaði þegar af kam-
fóru. „Ugf, ahfg," hveinaði Briggs, eins og
drukknandi maður, því að honum hafði næstum
tekizt að kæfa sig í flóði þessa megna vökva.
Hann þeyttist fram úr rúminu og þreifaði fyrir
sér í átt til opna gluggans, en kom að þeim lok-
aða. Hann braut rúðunu með hnefa sínum, og
ég heyrði brothljóð, og glerið bylja á gangstign-
um fyrir neðan. Á þessum varhugaverðu tíma-
mótum reyndi ég að komast á lappir og við
það fékk ég óhöndlanlegt hugboð um, að rúmið
væri oná mér! 1 svefnrofunum ályktaði ég sem
svo, að óhljóðin stöfuðu af því, að fólkið væri
að gera örþrota tilraun til bjargar mér úr hinni
undarlegustu lífshættu. „Hjálpið mér út úr þessu,"
drundi í mér. „Hjálpið mér!“ Vera má ég hafi
verið haldinn þeirri skelfilegu vissu, að ég væri
lokaður niðri í námugöngum. „Gaff," hvein í
Briggs, þar sem hann maraði í kamfórunni.
Um þetta leyti var móðir mín, með kveinstöf-
um, ásamt Hermanni, sem líka var ennþá með
kveinstöfum, að burðast við að opna háalofts-
dyrnar til þess að komast upp og ná líki föður
mins úr rúmbrakinu. Hurðin var þrælföst aftur
og lét ekki undan. Mamma barði af öllum kröft-
um, og það jók nú heldur en ekki á hávaðann.
Roj og hundurinn voru komnir á kreik, annar
kallaði spyrjandi, hinn gelti.
Pabbi, sem var fjarstur okkar og hafði eflaust
sofið værast, vaknaði nú við barsmíðina. Hann
Framhald á bls. 10