Vikan - 05.11.1953, Blaðsíða 7

EiTT í DAG, AMMAÐ A MORGUM
Þetta er hin ömurlega reynsla kaupmannanna í Vestur-Afríku
\
i
OKOZKUR BJÖRFRAMLEIÐANDI, sem seldi talsvert af fram-
^ leiðslu sinni í Sierra Leone, næst-nyrstu brezku nýlendunni
í Vestur-Afríku, varð nýlega fyrir því óláni að tapa nærri því
öllum viðskiptavinum sínum þarna suðurfrá á einu bretti. Hann
gerði út menn til þess að rannsaka málið, og þeir komu heim
með enn eina sönnun fyrir því, hve óskiljanlegur og óútreikn-
anlegur viðskiptavinur Afríkumaðurinn er. Svertingjarnir í
Sierra Leone voru hættir að kaupa skozka bjórinn, af því fram-
leiðandinn liafði gert lítilsháttar breytingar á flöskumiðunum,
og einungis í því augnamiði að halda krýningarár Elizabethar
drottningar hátíðlegt. Miðarnir voru fallegri fyrir bragðið — en,
nei, negrunum fannst þetta grunsamlegt og steinhættu að kaupa.
Svertingjarnir i Vestur-Afríku
kaupa árlega frá útlöndum vörur
fyrir rösklega 6,600 milljónir króna.
Hér er feiknmikill markaður fyrir
hvítu mennina að slást um. Menn
geta orðið forríkir á að verzla við
svertingjana. Menn geta líka tapað
aleigu sinni. Það finnast ekki dutl-
ungafyllri neytendur í víðri veröld.
Sú staðreynd, að hver ættbállcur
skapar sér sinar eigin hugmyndir
um, hvað sé eftirsóknarvert, gerir
verzlunina jafnvel erfiðari. Til dæmis
kjósa sumir Vestur-afríkumenn frek-
ar pilsner en bjór — þó þvi aðeins,
að hann sé á grænum flöskum.
Reyndu að tappa hann á brúnar
flöskur, og þeir munu ekki einu sinni
þiggja hann gefins. Öðrum svertingj-
um kann svo að standa hjartanlega
á sama um flöskulitinn.
Hafrablanda, sem amerískt fyrir-
Graf inn
Framhald
hann kom til meðvitundar. Lítill ljós-
geisli féll frá glugganum á grátt
steingólfið. Rabastein reis á fætur,
gekk nokkur skref, tók stólinn of-
an af borðinu, þar sem hann hafði
sett hann kvöldið áður og þá leit
hann fyrst á líkið af Lucie af Prac-
ontal. Hann var ekki lengur hrædd-
ur og fann ekki einu sinni til við-
bjóðs, heldur þvert á móti til for-
vitni og Virðingar fynir þessari
stirðnuðu, hreyfingarlausu veru, sem
örlögin höfðu gert að sessunaut
hans. Hann setti borðið aftur fyrir
framan hægindastól Luciear, færði
hinn stólinn nær, settist andspæn-
is henni og sat þar dreymandi með
olnbogana á borðinu, eins og hann
biði þess að vera vakinn af dauð-
anum.
Það fór að dimma. Hann var bú-
inn að vera þarna í 24 stundir og
djúp ró hafði gagntekið hann. Hon-
um fannst eins og hugsanirnar lægju
í dái, hann vissi að það var þýðing-
arlaust að reyna að komast undan og
vonaði aðeins, að hann fengi að
deyja þannig, algerlega tilfinninga-
laus, án þjáninga og með undirgefni.
Eitthvert hljóð vakti hann upp af
þessum dvala. Honum fannst eitthvað
lifandi vera fyrir aftan sig. Hann
tæki framleiddi, var einu sinni feikn-
vinsæl. í Sierra Leone. Þegar heims-
styrjöldin síðari ltom í veg fyrir
hafraflutninga frá ameríska fyri’r-
tækinu, neituðu íbúar nýlendunnar
að kaupa fáanlega hafra með öðru
vörumerki. En ekki nóg með það.
Þegar styrjöldinni lauk og ameríska
fyrirtækið flýtti sér að senda hina
makalausu blöndu, voru svertingj-
arnir orðnir svo óvanir höfrum, að
þeir kærðu sig ekki um þetta merki
heldur!
Svertingjarnir eru ótrúlega fljótir
að taka ástfóstri við ákveðnar vöru-
tegundir — eða ýta þeim út í yztu
myrkur. I ár þykir enginn maður
með mönnum á Gullströndinni nema
hann eigi vissa tegund af brezku
reiðhjóli. Á Filabeinsströndinni, ná-
grannanýlendunni sem Frakkar ráða
yfir, er hinsvegar feiknmikil eftir-
lif andi
af hls. Jf.
snei'i höfðinu varlega og sá glampa
á tvö augu. Þar sem hann var nú
farinn að venjast myrkrinu í þessu
grafhýsi, gerði hann sér grein fyrir
því, að þetta voru kattaraugu. Og
þegar hann aðgætti betur gat hann
meira að segja séð, að þetta var
fressköttur. Það var stóri grái kött-
urinn umsjónarmannsins i Montsé-
gur.
Rabastein hreyfði sig ekki. Hann
óttaðist það að hann mundi hræða
dýrið, sem var vafalaust undrandi
yfir að finna lifandi mann, þar sem
hann var sýnilega vanur að koma og
vera hjá dánu stúlkunni. Hægt og
varlega fór Rabastein í jakkavasa
sinn, dró með gætni upp vasaklútinn
og rúllaði honum upp, án þess að
hafa augun af kettinum. Skyndilega
stökk hann á fætur, réðist á kött-
inn óg náði taki á honum, þó hann
klóraði og reyndi að snúa sig af
honum. Hann hélt dauðahaldi í fang-
ann og batt vasaklútinn fyrst um
fótinn á honum og hnýtti svo end-
ana með þremur hnútum upp á bak-
ið á honum og herti þannig að hin-
um sveigjanlega líkama dýrsins, sem
hann sleppti loksins, hræddu og
mjálmandi.
Kötturinn stökk fyrst upp á stein-
spurn eftir annarri reiðhjólategund
brezkri. Á þessu getur gengið árum
saman — eða bara þetta ár.
Svertingjarnir í Vestur-Afríku
þurfa ekki að ganga með hatt. Þeir
eru þannig af guði gerðir, að þeim
er alveg óhætt að ganga höfuðfats-
lausir. Þó er það sennilega heilagur
sannleikur, að hvergi í víðri veröld
sé eins mikil verzlun með höfuðföt
eins og í Vestur-Afríku. Maður
skyldi því halda, að hattasalar þar
um slóðir væru menn hamingjusam-
ir og lífsglaðir. En þá rekur maður
sig aftur á þetta sem að var vikið
í upphafi: viðskiptavinirnir eru svo
fljótir að skipta um tízku, að aðeins
hugrökkustu verzlunarmenn þora að
skipta við þá. I Vestur-Afríku má
sennilegast sjá allar tegundir af
höfuðfötum, sem framleiddar eru í
heiminum, þó ef til vill að undan-
skildum loðhúfum og lambhúshett-
um. Maður þarf ekki að horfa á
þetta furðulega safn nema I nokkrar
mínútur, til þess að gera sér ljóst
við hve mikla erfiðleika kaupmenn-
irnir eiga að etja. Hjá Vestur-afríku-
manninum getur rauður pípuhattur
verið í tizku í dag, græn alpahúfa
með gulum prjónaskúf á morgun.
Þá er hann ekkert lamb að leika
við, þegar hann fer út að kaupa sér
skyrtu. Framleiðendurnir eru löngu
búnir að uppgötva, að það er eigin-
lega ekki hægt að búa til svo sterk-
an lit, að surtur sé ánægður. En
einn daginn getur hann verið sjóð-
sillu og komst í næsta stökki upp í
gluggann, smaug milli rimlanna og
hvarf. Rabastein varð nú viti sinu
fjær og elti hann. Þar sem hann
stóð uppi á stólbakinu og hélt sér
dauðahaldi í rimlana, beitti hann síð-
ustu kröftum sínurn til að kalla:
— Hjálp! hjálp! Rabastein! Þangað
til þeir þrutu og hann féll meðvit-
undarlaus á steingólfið, við fætur
dánu konunnar.
Félagar Rabasteins höfðu ekki
viljað fara frá Montségur. Þegar
kötturinn kom inn í íbúð umsjónar-
mannsins með vasaklút vinar þeirra
um fótinn, þóttust þeir skilja, að
hann hefði dottið ofan í einhverja
gjá. Þeir eltu köttinn, fundu glugg-
ann og fóru að leita að hurðinni inn
í þetta dularfulla herbergi. Þegar
þeir fundu hana ekki, náðu þeir sér
í haka og axir og brutu stengurn-
ar. Svo stækkuðu þeir opið og létu
sig síga á kaðli niður í kjallarann
og drógu greifann, sem enn var með-
vitundarlaus, upp. Þá var hann bú-
inn að vera þar í tvo heila sólar-
hringa.
Lík Luciear af Pracontal fannst
um leið. Frú Pracontal var strax lát-
in vita og hún kom til Montségur og
hafði jafnvel hugrekki til að fara
niður í kjallaraherbergið, þar sem
dóttir hennar hafði dáið. Aldrei tókst
að opna járnhurðina inn í herbergið.
Það varð að höggva niður múrvegg-
inn og þá kom í ljós flókin vél, sett
saman úr hjólum, sverum keðjum og
geysiþungum lóðum.
vitlaus í eina litasamstæðu, annan
daginn allt aðra.
Nokkur sárabót má það samt vera
kaupmönnunum, að sumar innflutn-
ingsvörur seljast alltaf jafn vel —
og hafa gert það áratugum saman.
Svo er til dæmis með notaðan fatn-
að frá Bretlandi og Bandaríkjunum,
olíulampa (samskonar og i Evrópu
eru helzt notaðir í f jósum og hænsna-
húsum) og þrífætta suðupotta. Þess-
ir pottar voru fyrst fluttir inn frá
Danmörku & dögum þrælaverzlunar-
innar, og enn þann dag í dag geta
svertingjar vesturstrandarinnar ekki
án þeirra verið.
Hinsvegar má ganga út frá því
sem nokkurnveginn vísu, að þeir
mundu ekki líta við þessum pottum,
ef fjórða fætinum yrði bætt við. Til
dæmis eru þrjú skörð í egginni á
sveðjunum, sem þeir kaupa og nota
bókstaflega til allra hluta. Þessi
skörð gera nákvæmlega ekkert gagn
og eru sennilegast heldur til baga.
En enginn heiðarlegur svertingi vill
líta við sveðjum með hreinni egg.
Breyting á umbúðum getur jafn-
vel verið hættuleg, eins og marka má
af dæminu um bjórinn. Svertingjar
Fílabeinsstrandarinnar kaupa ein-
göngu svartar saumavélar. Það vek-
ur tortryggni þeirra, ef reynt er að
skreyta vélarnar með öðrum litum.
Auk þess eru umbúðirnar oft
verðmætar í augum negrans. Úr
þeim býr hann ósjaldan til ýmsa
hluti, sem hann getur selt aftur.
Heftiplástursdósir klæðir hann með
haglega skreyttu rauðu og svörtu
leðri; þá er þetta orðið fyrsta flokks
sígarettuveski til að selja ferðamönn-
um. Eini ókosturinn er sá, að þeg-
ar það er opnað, blasa við manni
notkunarreglur um heftiplástur.
Framleiðandinn, sem ætlar að
selja vörur til Vestur-Afríku, verð-
ur líka að vera við þvi búinn, að
neytendurnir hafi mjög sérkennilega
humynd um til hvers eigi að nota
hlutina. 1 Freetown, höfuðborg Sierra
Leone, nýtur ein ódýr ilmvatnstegund
mikilla vinsælda. En svertingjarnir
nota ilmvatnið ekki utan á sig. Þeir
dreypa því á molasykur, sem þar með
er orðinn eftirsótt sælgæti. I einu
héraði Nigeríu er karbon-sápa notuð
sem beita við veiðar á vatnafiski,
sem virðist sólginn í hana. Frægur
gigtaráburður selst vel í innsveitum
Sierra Leone — ekki þó til þess að
bera á aumustu vöðvana, heldur til
drykkjar.
Ekki alls fyrir löngu vakti
það almennan fögnuð meðal
trúboða í Nigeríu, er hinir inn-
fæddu fengu skyndilega mikinn
áhuga fyrir ódýrum „vasabiblí-
um“. Trúboðarnir héldu sem
vonlegt var, að þeir innfæddu
væru kannski loksins farnir að
sjá ljósið. Þeim mun meiri urðu
vonbrigði hinna góðu trúboða,
þegar þeir komust að sannleik-
anum. Blöðin í þessari biblíu-
útgáfu voru næfurþunn — og
svertingjarnir búnir að upp-
götva, að það fékkst ekki betri
sígarettupappír í öllu landinu.
7