Vikan - 05.11.1953, Blaðsíða 12

EGJA MÁ að í fyr-
irtækinu Lever
Brothers & Unilever
gangi sólin aldrei til
viöar. Það eru fá lönd
í heiminum, sem þetta risafyrirtæki ekki hefur
viðskipti við. Sir Geoffrey Heyworth, maður-
inn sem stjórnar risanum, er einn af áhrifa-
mestu kaupsýslumönnum heims. Og ríkið, sem
hann er kóngur í, á sínar hjálendur um víða
veröld.
Unilever er voldugasta hlutafélagið utan
Bandaríkjanna og eitt hinna fimm stærstu í
heiminum. Það skiptir við 43 sjálfstæð lönd
að minnsta kosti, á yfir 500 „systurfyrirtæki",
starfrækir nærri því 350 verksmiðjur og skrif-
stofur, hefur í sinni þjónustu upp undir 200,
000 manns.
Það framleiðir meiri sápu -—- til dæmis
Lifebuoy, Lux, Rinso og Sunlight — en nokk-
uð annað fyrirtæki. Og meira
smjörliki. Tvo þriðju hluta allr-
ar sápunnar, sem seld er innan
brezka samveldisins, framleið-
ir Unilever. Fjörutíu prósent
alls þess smjörlíkis, sem heim-
urinn notar (að Ráðstjórnar-
ríkjunum undanskildum) fram-
leiðir félagið líka.
En sápa og smjörlíki er að-
eins lítill hluti af framleiðslu-
vörum þess. Þetta risafyrirtæki
býr til tannkrem eins og Pepso-
dent, ilmvötn og snyrtivörur,
grænmeti, súpur og te í dós-
um, rjómais, ungbarnafæðu og kerti.
Það á líka heimsins stærsta fisksölufyrir-
tækið, sem selur bdint til .neytenda (Mac
Fisheries í Bretlandi með 356 búðir), pappírs-
og vefnaðarvöruverksmiðjur, skipafélög og
United Africa verzlunarfélagið, sem kaupir
hráefni af innfæddum mönnum í Vestur-Afr-
íku og Congo og selur þeim nærri því allar
þeirra nauðsynjar.
Árleg velta þess er um 1,350,000,000 dollarar
(gengi dollarsins eP núna kr. 16,32), en árs-
hagnaður í kringum 50 milljónir dollara.
Sir Geoffrey Heyworth, maðurinn sem
stjórnar þessu öllu, gegnir vafalaust erfiðasta
forstjóraembættinu í viðri veröld. Það er líka
vafasamt, að nokkur maður gæti leyst það
eins vel af hendi. Jafnvel brezki verkamanna-
flokkurinn viðurkennir það, og er hann þó
enginn vinur hlutafélagsins. En það var í
stjórnartíð Attlees 1948 sem Heyworth var
aðlaður.
Sir Geoffrey er gildvaxinn maður með ó-
venjustórt höfuð og (eins og brezka blaðið
London Observer orðaði það) „ekki ósvipaður
vingjarnlegum stærðfræðikennara.“ . Hann
fæddist 18. október 1894 af skozkum foreldr-
um. Hann gekk í menntaskóla, en hirti ekki
um háskólanám, lærði í þess stað endurskoðun
og bókfærslu og fór til Kanada, þar sem hann
varð aðstoðar-bókhaldari hinna kanadísku úti-
búa Unilever. Hann gegndi herþjónustu í
Frakklandi 1915—1918, en sneri þá aftur til
vinnu sinnar í Kanada.
Verzlunarhæfileikar hans vöktu athygli
Leverhulme lávarðar, stofnanda fyrirtækisins
og mannsins, sem fyrstur varð til þess að
selja sápu í umbúðum.
Sölukerfi „sápudeildarinnar" var orðið mjög
úrelt upp úr 1920, og lávarðurinn kvaddi
Heyworth til Englands til þess að endurskipu-
leggja það. Heyworth lét ekki á sér standa,
og á nokkrum mánuðum var hann búinn að
snúa öllu við og gjörbreyta dreifingar- og
sölukerfinu. Leverhulme varð svo hrifinn, að
hann gerði hann að yfirmanni deildarinnar.
1931 var hann svo orðinn einn af forstjórum
Unilever og 1942 varð hann stjórnarformaður
þes^,
Heimsstyrjöldin varð
Unilever mjög erfið. Sú
upplausn, sem fylgdi í
kjölfar hennar, varð
jafnvel erfiðari. Ýmsir
vilja þakka þaö Heyworth einum, að fyrir-
tækið leystist ekki upp.
Fyrir stríð hafði aðalskrifstofan í London
svo strangt eftirlit með útibúunum og systur-
fyrirtækjunum, að (eins og kanadískur for-
stjóri orðaði það) „maður þorði varla í bað,
án þess að biðja London símleiðis um leyfi.“
Síöan Heyworth tók við stjórnartaumunum,
hefur orðið á þessu mikil breyting. Hann hef-
ur slakað á höftunum eftir megni.
Hann hefur beitt sér fyrir mörgum öðrum
róttækum breytingum. Til dæmis eru það nú
óskráð lög, að bestu stöðurnar hjá fyrirtækinu
eru eingöngu veittar mönnum, sem hafa „unn-
ið sig upp“ innan vébanda þess. Og ströng
fyrirmæli hefur hann gefið um
það, að ráðamenn fyrirtækis-
ins verði undantekningarlaust
að gefa gaum öllum tillögum
til endurbóta, sem óbreyttir
starfsmenn kunni að hafa fram
að færa.
„Maður verður að gefa sér
tíma til að hlusta á uppástung-
ur starfsfólksins," segir Hey-
worth. „Annars missir það
allan áhuga fyrir vinnu sinni.
Og það er allt annað en gott
fyrir félagið."
Hann hefur líka reynt eftir
megni að halda góðu samkomulagi við stéttar-
félög starfsmannanna. 1 því sambandi hefur
hann reynt að láta jafnvel lægst launuðu starfs-
mennina fylgjast með rekstri fyrirtækisins og
stefnu þess.
„Að skýra málin, ræða þau og hlusta á
sjónarmið annarra,“ hefur verið slagorð hans.
Árangurinn af öllu þessu er sá, að hið á-
kjósanlegasta samkomulag er með Unilever
og starfsfólki þess, og mannaskipti alveg ó-
venjulega fátíð.
SIR GEOFFREY er sagður vera „ótrúlega
feiminn og hlédrægur." Hann talar lágt
og hægt, reykir mikið og virðist talsvert
taugaóstyrkur. Hann er alltaf að drepa í síga-
rettum, sem þó eru naumast hálfnaðar, og
kveikja í nýjum. Hann er ólíkur brezkum
verzlunarmönnum að því leyti, að honum virð-
ist að mestu standa á sama um útlit sitt.
Flibbinn hans er iðulega krumpinn, hálshnýt-
ið á ferð og flugi. Giftur hefur hann verið
siöan 1924. En hann á engin börn.
Þegar hann er ekki að ferðast utanlands
(hann hefur komið í hvert einasta land í Vest-
ur-Evrópu, farið um Afríku þvera og endi-
langa og skoðað sig rækilega um í Asíu),
býr hann oftast í London. Oft gegnir hann þá
í hjáverkum ýmsum störfum fyrir stjórnina,
svo sem eins og þegar hann var formaður
nefndar þeirrar, sem gekk frá tillögum um |
þjóðnýtingu brezkra gasstöðva. Þegar nefndar-
álitið var birt, sökuðu ýmsir af vinum Hey-
worths hann um að hafa svikist aftan að hinu
frjálsa framtaki. En hann lét það eins og vind
um eyrun þjóta.
Hann segist trúa af heilum hug á ágæti
frjálsra viðskipta. En hann bætir því við, að
sú stefna sé óframkvæmanleg, nema almenn-
ingsheill sitji jafnan í fyrirrúmi.
Næst í þessum dálkum:
Sœnski auðkýfingurinn
AXEL WENNER-GREN
LONDUM
SIR GEOFFREY HAYWORTH
Það er sagt að
eins og hlöðin.
Lítið blað
KLUKKAN 8 f. h. lá það á borðinu
hjá Jósep blaðasala og prent-
svertan var tæplega þornuð.
Jósep spókaði sig hinu megin á
götunni og lét viðskiptavinina afgreiða sig
sjálfa. Hann trúði sýnilega þeirri kenn-
ingu, að því sé mest hætt sem best er
gætt.
Samkvæmt eðli sínu og formi hafði blað-
ið dálka fyrir fræðslugreinar, upplýsingar,
umkvartanir, íþróttir, húsráð og allskon-
ar dægurmál.
Af hinu ágæta innihaldi blaðsins þennan
dag er rétt að geta þriggja ritstjórnar-
greina. Einni var beint til foreldra og
kennara. Hún var skrifuð á látlausu en
þó ákveðnu máli og í henni var látin í
Ijós vanþóknun á líkamsrefsingum barna.
Önnur var áhrifamikil árásargrein á ill-
ræmdan verkalýðsforingja, sem var að
espa fylgjendur sína til að gera óþægilegt
verkfall.
í þriðju greininni var þess krafizt með
talsverðri mælgi að veitt væri öll hugsan-
leg aðstoð við að efla lögregluna og gera
hana færari til að rækja skyldur sínar sem
vörður laganna og þjónn almennings.
Auk þessara meiri háttar skammar-
greina og áskorana til heiðarlegra borg-
ara, var í blaðinu skynsamleg ádeila, eða
réttara sagt nokkurs konar sakamál, flutt
af ritstjóra hjartansmáladálksins, fyrir
ungan mann, sem kvartaði sáran undan
þrjózku sinnar útvöldu. Gefin voru góð
ráð honum til handa til að vinna hylli
stúlkunnar.
Á fegrunarsíðunni var ýtarlegt svar til
ungrar stúlku, sem vildi fá glampa í aug-
un, roða í kinnarnar og fallega húð. Eft-
irfarandi klausa var líka athyglisverð:
Kæri Jack: — Fyrirgeföu mér. Þú hafö-
ir rétt fyrir þér. Hittu mig á horninu á
Madison og . . . klukkan 8:30. Viö förum
um hádegisbiliö. — Iörandi syndari.
Klukkan átta tók ungur maður með
hitasóttargljáa í augunum efsta blaðið úr
bunkanum og henti einu penny á borðið.
Hann hafði farið á fætur á síðustu stundu
eftir andvökunótt, og átti nú eftir að fá sér
kaffibolla og láta raka sig, áður en hann
færi á skrifstofuna klukkan níu.
Hann fór inn til næsta rakara og hrað-
aði sér svo áfram. Blaðinu stakk hann í
vasann og ákvað að líta í það í hádegis-
hléinu. Á næsta götuhorni datt blaðið á-
samt nýjum hönskum upp úr vasa hans.
Hann var búinn að fara þrjár götur, þegar
hann varð þessa var, og sneri gramur við.
Á mínútunni hálf níu kom hann á götu-
hornið, þar sem blaðið hans og hanskarnir
lágu. En þótt undarlegt megi virðast, þá
leit hann ekki við þessum hlutum, sem
hann var þó að leita að. Hann kreisti í
þess stað eins fast og hann gat tvær litlar
hendur og horfði inn í iðrandi brún augu,
meðan hjarta hans fylltist fögnuði.
— Elsku Jack, sagði hún. — Eg vissi að
þú mundir koma.
— Hvað ætli hún eigi við með þessu,
sagði hann við sjálfan sig. — En það
skiptir engu máli.
Nú kom vindhviða úr vestri, greip blað-
ið af gangstéttinni, opnaði það og þyrlaði
því niður hliðargötu. Um leið kom upp
12