Vikan - 01.07.1954, Blaðsíða 3

HEFJIST HAIDA
STRAI É DAGf
í boði MSæsifishafsbandaBagsÉns í Englandi og Erakkiandi
UNDIR hermálaráðuneytinu í Lond-
on er mikið neðanjarðarbyrgi,
sem á sér merkilega sögu. Þaðan
stýrði Churchill stríðinu fyrir
Breta gegn nazistum, og kom þá oft ekki
upp á yfirborð jarðar dögum saman. —
Þarna niðri var hægt að lifa. Og undir
hinni 30 feta þykku steinhellu, sem hlífði
byrginu fyrir sprengjukasti óvinanna, var
stríðsherbergið svokailaða, vinnustaður
færustu hershöfðingja brezka heimsveldis-
ins og stjórnmálamannanna, sem studdu
þá með ráðum og dáðum. Þarna sat Chur-
chill. Þarna starfaði Attlee. Þarna var
Montgomery með sín herforingjaráðskort
og sínar áætlanir.
Chamberlain — maðurinn sem „missti
af strætisvagninum“ — gekk niður í þenn-
an stað til þess að tjá þjóðinni, að Bretar
væru komnir í stríð við Þjóðverja. Og
stundum kom Georg konungur í heimsókn,
til þess að fá fregnir af gangi orusta.
Neðanjarðarbyrgið undir
hermálaráðuneytinu var stað-
ur mikilla atburða. Þaðan bár-
ust tíðindin af miklum sigrum
og líka miklum ósigrum. Þar
sá Churchill hann svartastan.
Og einn dag í maí 1945, þegar
hann steig upp úr byrginu, var
stríðinu lokið.
Blaðamönnunum, sem fyrir
skemmtu ferðuðust til Frakk-
lands og Englands á vegum
Atlantshafsbandalagsins, var
sýnt þetta byrgi. Englendingar
eru búnir að gera það að safni.
Þar er hver hlutur á sínum stað, allt eins
og það var vordaginn 1945, þegar byssurn-
ar þögnuðu og stríðinu í Evrópu var lokið.
Þeir stoppuðu meira að segja klukkuna í
stríðsherberginu, stoppuðu hana á ná-
kvæmlega þeirri mínútu sem hershöfðingj-
arnir og hinir pólitísku leiðtogar tóku sam-
an pjönkur sínar og gengu upp úr byrginu
í síðasta skipti.
Leiðsögumaður okkar var gamall upp-
gjafahermaður. Hann var feitur og rjóður
og ákaflega mælskur, og hann sagði frá á
þann hátt eins og hann væri ekki að flytja
ræðu, heldur að rabba við vini sína um
þetta hús og minningar þess.
„Gentlemen“, sagði hann, þegar við
komum inn í stríðsherbergið, „þetta var
miðstöð okkar stríðs.“ Hann benti upp á
veggina, á hin marglitu landabréf, sem
huldu þá frá gólfi til lofts.
„Á þessum stað,“ sagði hann, „voru
geymd öll leyndarmál Evrópustríðsins. Ef
óvinirnir hefðu getað svipast um í þessu
herbergi, þó ekki hefði verið nema í hálf-
tíma, og á réttri stundu, þá hefðum við
auðveldlega getað tapað stríðinu.
,,Á þessu korti,“ sagði hann og benti,
„eru öll strandvirkin okkar. Það hefði ekki
verið amalegt fyrir Hitler að eiga þetta
kort, þegar hann var að hugsa um að gera
innrás í England.
,,Þarna“ — og hann benti enn — „er
línurit yfir stálframleiðslu okkar á hverj-
um tíma og kolaframleiðsluna. Þarna er
annað yfir mannaflann. Þetta varð allt að
vera hérna, allar tölur á einum stað;
hvernig hefðu þeir annars átt að skipu-
leggja stríðsframleiðsluna ?“
Hann gekk að landabréfi yfir Atlants-
hafið og löndin, sem að því liggja. Þetta
var vel mannhæðarhátt bréf og eftir því
breitt. Það var þakið örsmáum títuprjóns-
götum.
„Á þessu korti fylgdust þeir með skipa-
lestunum,11 sagði hann. „Hver skipalest
hafði sitt merki og það var fært til á landa-
bréfinu, eftir því hvar hún var stödd á haf-
inu.“
Sumstaðar voru títuprjónsgötin svo
mörg, að þeir hefðu naumast getað stungið
niður nýjum prjóni, án þess að
lenda í einu þeirra. Þau voru
mýmörg við ísland.
Þetta herbergi var naumast
stærra en lítill samkomusalur
í sveit. Það var grófpússað og
hvítmálað. Auk línuritanna og
landabréf anna tók maður helst
eftir símunum. Það voru sím-
ar í tugatali. Sumir voru rauð-
ir, sumir livítir, sumir svartir.
Sumir voru með mislitum
snúrum. Litirnir voru til þess
að auðkenna þá. En frá sím-
unum var beint samband við
alla mikilvægustu staði í Englandi.
Eins og ég gat um áðan, dvaldist Chur-
chill oft þarna niðri sólarhringum saman.
Hann hafði herbergi, sem var í senn svefn-
herbergi og skrifstofa. Við einn vegginn
stóð rúmið hans, og andspænis því skrif-
borðið. Svo hafði konan hans líka herbergi
til afnota, þegar hún dvaldist hjá honum,
pínulitla skonsu, sem naumast var hægt
að snúa sér við í. Við litum inn í það, og
sáum, að við fótagaflinn á rúmi frúarinn-
ar stóð samanbrotinn hermannabeddi. Á
honum svaf yngsta dóttir Churchills, þegar
hún kom í heimsókn til pabba síns.
Rétt fyrir innan dyrnar á herbergi Chur-
chills er sver stálstólpi. Svona stólpar eru
um allt þarna niðri og bera uppi loftið. —
Þegar mest var að gera og Churchill var
að flýta sér, hljóp hann stundum beint á
stólpann við dyrnar. Þegar hann var búinn
að reka sig óþyrmilega á hann í nokkrar
vikur, gerði hann boð eftir yfirmanni byrg-
isins, beit í vindilinn, benti og sagði:
„Burt með þennan djöfullega stólpa!“
Þar sem
Chtirchill
stjórnaði í
stríðinu
Herforinginn bar hendina upp að húf-
unni: „Sjálfsagt, herra — og hvert eigum
við að senda líkið ?“
Enginn sannur enskur herforingi mald-
ar í móinn, þegar forsætisráðherra hans
gefur honum skipun. Þessi herforingi
vissi, að ef burðarstólpinn yrði fjarlægð-
ur, kynnni forsætisráðherrann að fá 30
feta þykka steinplötu í höfuðið. — Og
Churchill beit í vindilinn og hélt áfrarn
að hlaupa á hinn djöfullega stólpa.
I ráðuneytisherberginu, sem líka er í
byrginu, eru nafnspjöld við stóla ráðherr-
anna. Þarna tóku þeir margar af sínum
mikilvægustu ákvörðunum á stríðsárun-
um. I þessu herbergi flutti Churchill líka
sumar af sínum frægustu útvarpsræðum
um blóð og tár og þungar fórnir — og um
hinn vissa og óhjákvæmilega sigur.
í borðskúffu hans þarna eru tvær gerð-
ir af spjöldum, sem hann hefti stundum
við orðsendingar til samstarfsmanna
sinna og aðstoðarmanna. Spjöldin gefa
nokkuð góða mynd af þeim manni, sem
nú hefur haft áhrif á gang heimsmála í
meir en hálfa öld.
Önnur gerðin er gul og á henni stendur:
KOMIÐ ÞESSU I KRING INNAN
VIKU!
Hin er rauð og á henni stendur:
HEFJIST HANDA STRAX I DAG!
— G.J.Á.
Sprengjur féllu allt I kringum Big Ben
3