Vikan - 16.04.1959, Blaðsíða 7

Heimilið og leynifélag barnsins.
niður, þegar börnin eru komin
yfir það aldursskeið, að slik starf-
semi fullnægi félagsþörf þeirra.
Hinsvegar eru þau böm mörg,
sem ekki þola þennan útigang.
Fyrir þau verður þjófnaðarlistin
ekki aðeins leikur og sport. Þau
hafa í alvöru sagt sig úr lögum
við það samfélag, sem ekki ræð-
ur við vandamál þeirra. Afstaða
þeirra verður því miklu ákveðn-
ari, og þau eru líkleg til þess að
taka forustuna og móta hugsun-
arháttinn. tír þeirra hópi koma
hinir „öruggu og forhertu strák-
ar,‘‘ sem Lúpu-s talar um að
stjórnað hafi bófafélögunum.
Hversu marga umhirðulitla mein-
leysingja skyldu þeira hafa hitt
á barnaafrétt höfuðstaðarins og
leitt út á glapstigu?
Þegar heimllið bregst.
]>ó að furðulegt megi heita,
veita margir foreldrar þvi enga
eftirtekt, þegar heimili þeirra
hættir að vera miðdepill í tilveru
barnsins. Þau virðast ánægð, ef
barnið veldur lítilli fyrirhöfn
heima, hættir að auka á þrengsli
og hávaða í íbúðinni með þvi að
draga þangað leikfélaga sina, en
bjargar sér heldur úti við. Þess
eru jafnvel dæmi, að duglegar hús-
mæður ýta börnunum út, hvenær
sem tök eru á, og venja þau á að
láta heimilið I friði. Slík útigangs-
börn eru tilneydd að finna sér við-
fangsefni utan heimilis og því
auðfengin í hverskonar félags-
skap. En þegar viðfangsefni göt-
unnar hafa altekið hug þeirra, og
þau eru jafnvel bundin félagsfor-
ingja með hátiðlegum eiði undir
merki krossins, geta þau orðið ó-
sköp fyrirferðarlítil á heimilinu.
Það verður þeim þá aðeins svefn-
og matstaður, en félagið þunga-
miðjan I tilveru þeirra. 1 félaginu
ei' barnið tekið alvarlega, þar fær
það svigrúm til æsandi og áhættu-
samra athafna, svo að því finnst
það vera vaxið upp úr smávægi-
legum brekum við foreldra sína.
Það er e. t. v. af þessum sökum,
að margir foreldrar veita því ekki
athygli, þegar börn þeirra dragast
út í óleyfilegan verknað. Eftir á
finnst manni þetta þó hafa gerzt
á furðu áberandi hátt. Drengir
fara út eftir hádegisverð og koma
heim seint á vöku og eru ekki
svangir. Saklaus er sífellt grun-
laus'. I sliku tómi, sem ég vil held-
ur nefna útigang en frjálsræði,
lærir margur drengur hnupl,
þjófnað og innbrot. Bernskan
þarfnast aðhalds og vill hafa það,
þó að hún lúti því ekki alltaf fús-
lega. En við verðum að rejma að
skilja hana og veita henni hæfi-
legar aðstæður til þroska. Ef við
ýtum henni frá okkur og ætlum
henni að leysa vandamál sin á
eigin spýtur, ýtum við henni ekki
aðeins út úr fínum íbúðum okkar
og út af lóðum okkar. Vlð ýtum
henni út úr þvi siðgæði, sem við
sjálf þykjumst vernda.
Hvergi rúm fyrir börn.
Fyrir nokkrum árum sagði
merkisprestur frá því í ræðu á
kirkjuþingi, hvernig börn hefðu
verið rekin burt af auðri bygging-
arlóð, sem þau sóttu á til leika.
Einu sinni, þegar á brottrekstrin-
um stóð, snerust börnin gegn um-
vandara sínum: „Við erum ekkert
að gera, við megum vel vera hér.“
„En ég sagði, að þau mættu
það ekki, og rak þau i burt.“
„Megum við þá hvergi vera?“
sögðu börnin.
Þessi spuming barnanna
brenndi sig inn í vitund prestsins.
Mega börn hvergi vera? Er hið
siðmenntaða samfélag að loka
barnið úti?
Fyrir mér rifjaðist þessi spurn-
ing upp á ný, þegar ég las pistil-
inn, sem Lúpus sendi þættinum og
birtur var i seinasta hefti. Gegn
um látlausa frásögn hans hrópar
spurningin: Er hvergi rúm fyrir
börn?.,Við foreldrar komumst ekki
hjá því að íhuga hana.
Lúpus segir um sig og félaga
sína: Inni var ekkert rúm fyrir
okkur og á götunni fengum við
heldur ekki að vera í friði. Þetta
er sama reynslan og fram kemur
í spurningu barnanna: Megum við
þá hvergi vera? Loks taka bömin
að draga sig í hlé frá hinum full-
orðnu, þau byggja sér eigin heim,
heim í hnotskurn, eins og Lúpus
nefnir samlifsform hinna hálfút-
lægu barna. 1 staðinn fyrir hlna
glötuðu „paradís heimilisins“ fær
barnið „taófafélagið."
Leynifélög barna eru margvís-
ieg og þjóna ekki alltaf óleyfileg-
um tilgangi. En sameiginleg er
þeim sú leynd, sem yfir þeim verð-
ur að hvíla. Hinum fullorðnu er
ekki ætlað að skyggnast inn í
þau. Þessi almenna leynd táknar
í raun að barnið segi sig úr lög-
um við hinn fulloröna. Og hin há-
tíðlega vígsla nýliðanna í bófa-
félaginu, þegar þeir falla á kné
frammi fyrir miklum svörtum
krossi og sverja félaginu og for-
ingja þess hollustu, á að gefa
leyndinni viðeigandi áherzlu. Hið
vonsvikna barn setur krossinn
eins og múr milli sín og hinna
fullorðnu.
Barnið þróir félagsstarf.
Lúpus bregður upp skýrri mynd
af uppeldislegu hlutverki „bófa-
félaganna." Börnin hungrar og
þyrstir eftir virkri þátttöku í
samfélagsstarfi, en í samfélagi
hinna fullorðnu er ekkert svig-
rúm til slíks. Þar er allt sniðið
við fullorðinna hæfi, stofurnar,
húsgögnin, samfélagsformin. Allt
miðast við barnið eins og það
verður fullvaxið. Skólinn væri
hinn eðlilegi vettvangur fyrir
margvíslega félagsstarfsemi
barna, en hann hefir aldrei tekið
hinn félagslega þátt í eðli barns-
ins alvarlega og ætlar honum
hvorki rúm né tíma. Barnið er þar
að vísu samvistum við önnur börn
og verður að beygja sig fyrir
sameiginlegum hegðunarkröfum,
svo að námsstarfið truflist ekki,
en samveran er eingöngu bundin
við starfið, sem hver einstaklingur
vinnur fyrir sig. Þetta fullnægir
ekki samfélagsþrá bamsins, þvi
að hún krefst svigrúms i starfi,
vill fá að skipuleggja og byggja
upp sameiginlegt verk. Vegna
vöntunar á slíkri aðstöðu nær
samfélagsvitund fjölmargra barna
ekki fullum þroska.
Eðlisávlsun barnsins opnar því
leið út úr þessum ógöngum, enda
þótt hún sé á margan hátt hættu-
leg og geti leitt barnið í nýtt öng-
þveiti. Lúpus sýnir í fáum orðum,
hvernig drengir skipuleggja og
byggja upp margþættan og fjöl-
mennan félagsskap. Markmið hans
þykja kannske ekki að öllu leyti
góð og æskileg. 1 bófafélögunum
svonefndu er drengjum kennt að
stela, að svo miklu leyti sem hin-
ir reyndari kunna þá list, og um
leið innrættur sá hugsunarháttur,
sem orðið getur samfélaginu
hættulegur, ef þjófnaður og önnur
afbrot verða aðalmarkmiðið. En
þjófnaðurinn getur orðið hreint
aukaatriði. Hann þjónar oft þeim
tilgangi einum að gera félagsstarf-
ið spennandi og afla þess fjár,
sem það krefst. Ef sömu drengj-
um væri boðið upp á að sviðsetja
og leika æfintýri, þætti þeim það
miklu girnilegra verkefni. Slíkt
starf stendur þeim ekki til boða,
en út í þjófnað og annað misferli
stendur öllum opin leið. Þar
þreifa börnin sig áfram, svala
starfs- og sjálfræðisþrá sinni og
vinna sér álit meðal félaganna. Ef
vel tekst til, leysist félagsskapur-
inn upp og þjófnaðurinn leggst
iaifWK
•r|.
Foreldrum og öðrum er vel-
komið að skrifa þættinum og
leita úrlausnar á þeim vanda-
inálum er þeir kunna að stríða
við. Ilöfundur þáttarins mun
leitasl við að ieysa vandræði
allra er til hans leita.
Öll bréf sem þættinum eru
send skulu stíluð tU Vlk-
unnar, pósthólf 149. TJmslagið
merkt: „ForeIdraþáttur“.
VIKAN
7