Vikan - 15.10.1959, Blaðsíða 5

Hvers vegna eignast ég ekki börn? Þetta er hin
örvæntingarfulla spurning, sem kvennalæknirinn
heyrir næstum daglega, segir yfirlæknirinn í
Þekktu sjúkrahúsi í Stokkhólmi, dr. Bruno Kaplan.
Það hefur alltaf verið litið á það af mikilli með-
aumkun, ef kona getur ekki eignazt börn. Áður
fyrr beittu menn ýmsum göldrum og særingum til
þess að friðþægja frjósemisguðina.
Ófrjósemi var talin stafa af óánægju frjósemis-
guðanna, og til þess að koma í veg fyrir hana voru
guðunum færðar ólíklegustu fórnir.
Þegar gifting fór fram, urðu hjónin að beita
ýmsum klækjum og særingum til þess að verða
ekki fyrir ógæfu ófrjóseminnar. Einnig þá komst
á sá siður að kasta hrísgrjónum á eftir ungum
hjónum. Nú á dögum beitum við öðrum klækjum
til þess að ráða fram úr þessum vanda.
Maðurinn ófrjór...
Til þess að maðurinn geti átt barn með konu
sinni, verður hann að framleiða nægilegt sæði og
sæðisfrumur. Til þess að ganga úr skugga um,
hvort maðurinn sé frjór, verður að rannsaka sæði
hans nákvæmlega. 1 sæðinu er fjöldi sæðisfrumna,
og til þess að þær gegni hlutverki sínu, verða þær
að vera eðlilegar í lögun.
1 sæði heilbrigðs manns er nokkur hundraðs-
hluti sáðfrumna, sem svipar ekki fyllilega til hinna,
en þegar maðurinn er ófrjór, eykst fjöldi þessara
óvenjulegu sæðisfrumna til mikilla muna. Auk þess
verður að kynna sér efnasamsetningu sæðisins,
saltmagn og annað, sem miklu máli skiptir.
Smitandi sjúkdómar, einkanlega kynsjúkdómar,
geta oft orðið til þess, að sæðisfrumurnar breytist,
og getur þetta valdið því, að maðurinn verður
ófrjór og æxlunarfæri hans framleiði ekki eðli-
legt sæði. Dæmi slíks sjúkdóms er lekandi. Meinið
í þvagrásinni breiðist stundum út og nær til blöðru-
hálskirtilsins, sáðfrumnanna og eistnanna, svo að
sæðið kemst ekki út í þvagrásina sakir bólgu. Aðrir
sjúkdómar geta einnig skaddað eistu mannsins, svo
að hann getur ekki framleitt eðlilegt sæði. Auk
þess getur maðurinn verið fæddur með þeim ó-
sköpum að geta ekki framleitt heilbrigt sæði.
Venjulega er hægt að lækna karlmenn, sem ó-
frjóir eru, með ýmsum lyfjum og meðulum, til
dæmis með hormónum. Stundum getur uppskurð-
ur komið að gagni.
Konan ófrjó ...
Áður en konan frjóvgast, verða sáðfrumurnar að
fara eftir leginu alla leið upp í eggjastokkana, þar
sem sáðfrumurnar frjóvga egg konunnar. Til þess
að frjóvgun geti orðið, verða auðvitað æxlunar-
færi konunnar að vera alheilbrigð.
Ef æxlunarfæri konunnar eru ekki heilbrigð frá
fæðingu eða ef þau hafa orðið bitbein alvarlegs
sjúkdóms, getur þetta hæglega orsakað vangetu
konunnar.
Mest hætta er á bólgum, einkum bólgum í eggja-
göngum og eggjastokkum. frá eggjagöngunum
getur bólgan breiðzt út upp að eggjastokkunum,
en það, sem venjulega er nefnd eggjastokkabólga,
stafar venjulega í fyrstu frá eggjagöngunum. Lek-
andi og berklar geta valdið slíkum bólgum í eggja-
göngunum, og einnig getur fósturlát og fóstureyð-
ing skaddað og leitt til ófrjósemi. Oft geta sýk-
ingar valdið samvexti í eggjagöngunum. Það þarf
lítið út af að bera til Þess að gera konuna ófrjóa,
þótt þetta sé samt fremur sjaldgæft.
Hættulitlar bólsrur ...
Sautján af hundraði kvenna, sem þjáðst höfðu
af bólgu í eggjagöngunum, urðu síðar vanfærar.
Þetta er niðurstaða víðtækra rannsókna í Svíþjóð,
sem prófessor Folke Holtz gekkst fyrir. Einnig
kom i ljós, að 27 af hundraði höfðu komizt hjá
ófrjósemi. Bólgur í öðrum hlutum æxlunarfæra
kvenna, einkanlega í leghálsinum, geta einnig orð-
ið orsök ófrjósemi.
Þegar ganga verður úr skugga um, hvort ein-
hver hindrun sé í æxlunaríærunum, til dæmis sam-
gróningur í holrúmi eggjaganganna, er beitt rönt-
gentækjum, og oliu, sem greinileg er á röntgen-
myndum, er síðan sprautað inn i legið, þannig að
fylgjast má með því, hvert olían kemst. Ef ein-
hver hindrun verður á vegi oliunnar, kemur þetta
greinilega fram á röntgenmyndunum. Þegar tekizt
hefur að finna hindrunina eða samgróninginn, má
oftlega bæta úr þessu með uppskurði
Vöðvabólgur (myom) í leginu eru einnig líf-
fræðilegar breytingar, sem geta leitt til ófrjósemi
konunnar.
Dr. Kaplan bendir á, að oft séu bólgur hættu-
lausar, þótt þær kunni að valda verkjum og geti
jafnvel leitt til blæðinga.... Þegar bólgan eykst,
getur legið afmyndazt, þannig að frjóvgun getur
orðið vandkvæðum bundin. Slikar vöðvabólgur er
hægt að lækna með uppskurði.
Glæpsamleg fósturtaka deyðir ekki einungis
fóstrið í móðurkviði, heldur getur orðið or-
sök ævilangrar ófrjósemi.
Þegar frjóvgun á sér ekki stað, er það i einu
tilfelli af þremur vegna vangetu karlmanns-
ins.
Sálrænir örðugleikar eiga oftlega mikinn
þátt í vangetu hjóna.
Allt of margar konur, sem þrá að eignast
börn, lifa í stöðugri eymd, vegna þess að
þær hafa ekki kjark í sér til þess að leita
ráða læknis ...
*
Það er flestum óbærilegt að geta ekki
eignazt börn. En oft má ráða bót á
þessii. Stundum nægir jafnvel að fara
í smáferð eða skipta um umhverfi um
hríð ...
-M-
Ein orsök ófrjósemi konunnar getur verið sú,
að eggið losnar ekki úr eggjastokknum eins og
eðlilegt er. Hormónakvillar geta orðið til þess, að
eggið, sem frjóvgað er, þroskast ekki á eðlilegan
hátt. Með því að rannsaka hormóna, sem koma
fram í þvagi, og með því að rannsaka slímhimn-
una í legi konunnar má koma i veg- fyrir ýmsa
kvilla og lækna þá með hormónalyfjum. Venju-
leg inflúenza getur orðið til þess, að sæðisfrum-
unum fækkar, og enn fremur dregið úr þeim frjó-
magnið.
Sumir sjúkdómar, sem stafa af röngum efna-
skiptum, eins og til dæmis sykursýki, geta bæði
hjá körlum og konum orðið orsök ófrjósemi. Og
FramSh. á bls. 25.
VIKA.N