Vikan


Vikan - 23.06.1960, Qupperneq 13

Vikan - 23.06.1960, Qupperneq 13
Dr. Matthías Jónasson skrifar í dag: DÁLEIBSLUKUKL - Varið ykkur á ævintýramönnum, sem leggja leið sina hingað og framkvæma dáleiðslu án nokkurrar þekkingar, það gefur jafnvel valdið þráláfri geðveilu - Frú Guðrún Nielsen hefur verið þjálf- ari kvennaflokksins, en var ekki kom- in að þessu sinni, og Guðrún Jónsdóttir tók að sér stjórnina. Hér er hún með þjálfara karlaflokksins, Vigfúsi Guð- brandssyni. GULLSTRÖND SKEMMTIKRAFTANNA. A síðustu árum liet'ir runnið hingað sívaxandi straumur erlendra skemmtikrafta. Flest mun þetta fólk vera lítið eftirsótl í heimalandi sinu, en hér ávinnur það sér hylli og mikla peninga, enda er okkar kalda land orðið eins konar gull- strönd miðlungsgóðra og lakari skemmtikrafta. Flest er þetta fólk þó meinlaust og leggur sig franraf lítilli getu til að skemmtá áheyrendum. Engum getur orðið það að varanlegu tjóni, þó að hér birtist skrumauglýsingar um óviðjafn- anlega snillinga, eins og um dægurlagasöngvar- ann, sem liingað kominn reyndist kunna citl lag og líktist í hátterni fremur fávita en fullvita manni. Ein tegund skemmtikrafta, sem mjög er hamp- að hér á landi, sker sig þó úr og getur ekki talizt meinlaus. Það eru dáleiðslufúskararnir, sem hér eru venjulega titlaðir „frægasti dávaldur Evrópu“. Þessum mönuni er veitt feykileg at- hygli hér og sýningar þeirra gefa óhemjugróða. Almenningur lítur á dáleiðsiu sem eitthvað leyndardómsfullt og æsandi, sumir gera sér jafn- vel von um að geta lært listina af tilburðum dávaldsins, og þess vegna veitist auglýsinga- áróðrinum auðvelt að skapa spennu kringum töframanninn og húsfylli á hverri sýningu. Hitt gera fæstir sér ljóst, að liér er um að ræða leik, sem getur orðið mjög hættulegur og jaðrar við glæpsamlegan verknað. DÁLÆKNINGAR OG SKEMMTI- KRÁRLISTIR. Dáleiðslu hefir verið beitt um alllangt skeið í lækningaskyni. Á síðustu áratugum hefir þó notkun hennar sætt harðri gagnrýni og hún hefir orðið að þoka fyrir öðrum sálfræðilegum lækningaaðferðum. En það er einkennandi mun- ur á því, hvernig geðlæknir eða sálfræðingur beitir dáleiðslu og hinsvegar dáleiðslukukli fúsk- arans í sýningarsalnum. Geðlæknirinn beitir ekki dáleiðslu fyrr en hann hefir rannsakað sjúklinginn til hlitar og sannfærzt um, að dá- leiðsla sé honum hættulaus og geti komið að gagni. Hann fylgir m. ö. o. hinni algildu reglu lækna að beita ákveðinni lækningaaðferð að- eins ]jar, sem hún er hættulaus og nauðsynleg. Vegna þess að hann þekkir sálarlíf sjúklingsins og þau áhrif, sem dáleiðslan getur haft á það, beilir hann henni með ströngustu varkárni og aðeins ef brýn nauðsyn krefur. Allt öðru vísi með dáleiðslufúskarann. Ein- slaklingurinn, sem hann dáleiðir, er ekki aðal- atriði fyrir hann, heldur áhorfendurnir, sem hann á að skemmta. Hann beitir því ásköpuðu dáhrifavaldi sínu með fullri óskammfeilni, enda er hann sálfræðilega ómenntaður og þekkir ekki hina margslungnu, viðkvæmu þætti sálar- lifsins. Hann skortir alla fræðilega þekkingu á eðli dáleiðslunnar og áhrifum hennar á hinn dáteidda og hánn hlítir aðeins þeirri knýjandi nauðsyn að skemmLa sýningargestum. í sam- ræmi við þetta er öll liihögun hans. Hann Velur sjálfboðaliða úr salnum, rétt eins og töfra- bragðameistarinn, fólk, sem hann þekkir á eng- an hátt, og þegar hann hefir leikið listir sínar á þeim, hverfur hann til nýs skemmtistaðar og sér þá aldrei frantar. En áhrif hans á hina dá- leiddu hverfa ekki alltaf að fullu, heldur orka áfram og valda truflun, svo að geðheilsu manna getur jafnvel stafað hætta af. Af þessum ástæðum eru dáleiðslusýningar bannaðar með lögum hjá flestum menningar- ]jjóðum, en alls staðar eru þær illa séðar. Viða lialda þær þó skuggalegri tilveru sinni áfram, í gleðikrám hafnarhverfanna og öðrum áþekk- um skemmtistöðum, þar sem dáleiðslufúskar- inn kemur fram ásamt búktalara, talandi páfa- gauki og öðrum áþekkum skemmtikröftum. Þar er dáleiðslukuklið ekkert glanznúmer og kerl- ingin, sem framkvæmir það og breytir mönnum í apa og „gerir þá ofurölva af vatni, er minna eftirsótt en hin, sem les í lófa. Það mun því líklega vera einsdæmi, sem gerðist hér fyrir nokkrum árum, að erlendur dáleiðslukuklari gat vaðið með gleðikrárbrögð sín beint inn í há- skóla þjóðarinnar. HÆTTULEGAR EFTIRSTÖÐVAR. Dáleiðsla er fólg'in i þvi, að vilji dávaldsins smýgur inn i dulvitund þess manns, sem á að dáleiða, og nær þannig tökum á ómcðvituðu viljalifi hans. Meðan dáleiðsluáhrifin vara, er hinn dáleiddi því — að vissu marki — á valdi framandi vilja. Og þau geta haldizt leng'i. Á varanleik þeirra hvílir t. d. hin timakvarðaða dáleiðsla, þar sem hinum dáleidda er sefjað að framkvæma ákveðinn verknað á tilskildum tima löngu síðar. Vegna áskapaðs dáleiðsluhæfileika tekzt fúskaranum oft að dáleiða sefnæint fólk, þó að honum mistakist það líka oft, eins og allir vita, sem horft hafa á dáleiðslusýningar. Loddarinn notar tiú vald sitt yfir hinum dá- Framhald á hls. 26. Handstaða á höndum annars manns. Við sögðum honum, að hann yrði að líta til okkar, svo að andlitið þekktist, og það stóð ekki á því. Hann gat litið baint upp, ef við vildum það heldur. Ilún gat slegið hælnum í hnakkann á sér án minnstu fyrirhafnar, en við urðum annaðhvort of fljótir eða of seinir með myndina, því að hér er bil á milli. lteynið þið þetta, les- endur góðir. Hve mikið vantar á, að þið náið hnakkanum með hælnum?

x

Vikan

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Vikan
https://timarit.is/publication/368

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.