Vikan - 30.06.1960, Blaðsíða 31

Komir þii
á €írænlaii(lsgruiHl
Framhald af bls. 5.
smyglað út af stöðinni. Sé þau einhver þar að
finna, eru þau auðvitað stranglega falin forvitn-
um augum. Auk þess ar fátt um erlenda ferða-
menn í Grænlandi.
Það er aðeins á einum stað, sem óviðkomandi
umferð er stranglega bönnuð: Nálgist maður deild
þá i stöðinni, þar sem hinar ógiftu skrifstofu-
stúlkur eru búsettar, er þess ekki langt að bíða,
að lögregluvörður komi i ljós og vísi manni brott,
vingjarnlega, en mjög ákveðið. Hver veit, nema
þessar ungu stúlkur séu eina hernaðarleyndar-
málið, sem flugstöðin býr yfir.
En það, sem venjulegum dönskum ferðamanni
leikur forvitni á, er í rauninni alls ekki þessar
herstöðvar, sem hann kann engan veginn um að
dæma. Nei, það er að hitta hina bandarísku menn
sjálfa!
1 Narsarssúak finnst manni eins og komið sé
til Bandaríkjanna. Allt er vélrænt, allt á fleygi-
ferð. Vörubílstjórinn jóðlar tuggugúm með öllu
niðurandlitinu. En sé maður fótgangandi, stöðvar
hann bifreið sina ósjálfrátt og býður manni upp
í. Annars ganga almenningsvagnar með jöfnu
millibili eftir vegunum, breiðum og malbikuðum.
Bandaríkjamaður fylgir sínum eigin venjum,
hvar sem hans verður vart 1 veröldinni. Á hverj-
um morgni drekkur hann tómatsafa sinn, sem
að minni hyggju er bæði þefillur og heilsuspill-
andi, og á hverjum sunnudegi gengur hann i
guðshús. Á hverju laugardagskvöldi hvílir hann
sín lúnu bein í klúbbnum, þar sem hljómsveitin
leikur óaflátanlega með þeim djöfulgangi, að vilji
einhver láta annan heyra til sín, verð.ur hann að
öskra eins og vitlaus maður. Ef þaö er hvíld, hljóta
þeir að hafa taugar úr stálvir! Á vínstofu klúbbs-
ins auglýsa þeir jökul-ís. „Isinn, sem þér fáið út
í viskiið yðar, er að minnsta kosti tveggja millj-
ón ára gamall."
1 annarri vistarveru spila þeir andaspil og kalla
það Bingó. Aðalvinningurinn er 400 dollarar, og
hvert borð er þéttsetið. Auk þessa hafa þeir
keiluspil, bókasafn og kvikmyndahús, sömuleiðis
útvarpsstöð, sem mikið er hlustað á, einkum og
sér í lagi hljómplötutónlist, sem aldrei þagnar.
Verið er að reisa heljarmikla sjónvarpsstöð.
Hvenær skyldum við Danir komast-sjálfir svo
langt á Grænlandi, þar sem við getum jafnvel
ekki tryggt ibúunum sæmileg hlustunarskilyrði?
Á Grænlandi eru allir bæir örsmáir, jafnvei á
danska vísu. I þeim fjölmennustu búa aðeins 1.200
manns. En á Bluie West eru líklega þrefalt fleiri
íbúar, og það eitt út af fyrir sig gerir stöðina
að undri í þessu landi fólksfæðarinnar. Hér eru
rafmagnsgötuljós og umferðarlögregla, miðstöðv-
arhitun i öllum húsum, vatnssalerni og kæliskáp-
ar. Ójá, hér eru meir að segja talsímatæki!
NARSARSSÚAK þýðir Sléttan mikla. Banda-
rikjamenn hafa stækkað hana enn meir. Klétta,
sem þeim eru til fyrirstöðu, sprengja þeir blátt
áfram í loft upp. Svo koma þeir með stórvirkar
vélar á eítir, og slétta staðinn. Yfir árdalinn hafa
þeir gert langa hengibrú.
Timburskúrana, sem hróflað var upp á stríðs-
árunum, eru þeir óðum að rífa og reisa í þeirra
stað betri hús úr schok-steypu. Schok er hollenzkt
orð og þýðir viðbragð eða hristingur. Þessi tegund
steinsteypu er hrist til í mótunum á sérstakan
hátt, sem gerir það að verkum, að hún springur
ekki í frostum og getur því haldizt óskemmd til
dómsdags.
Fer ekki hjá þvi, að manni verði að hugsa
sitt af hverju um, að dvöl Bandaríkjamanna á
Grænlandi sé fyrirhuguð lengri en til nokkurra
nátta.
Ýmis virðuleg dönsk fyrirtæki vinna að þessum
byggingum, og sömuleiðis hefur bandarískt bygg-
ingarfélag hönd í bagga með sumum framkvæmd-
um á stöðinni. Hinir faglærðu verkamenn, sem
vinna þarna, hafa allt að fimmtíu dollara í laun
á dag. Þeir vinna sunnudaga jafnt og virka daga,
tíu stundir á dag, með miklum hraða. Tómstund
frá vinnu gefa þeir sér ekki nema einu sinni á
ári: nokkra klukkutíma á jóladaginn til þess að
fara í kirkju, áður en þeir setjast að kalkúna-
steikinni.
Þegar vinnudegi er lokið, fleygja þeir sér í
rúmið, en þeir sofa i stórum sölum, sem engin
húsgögn eru i utan hundrað kojur í tveimur hæð-
um eða fleiri.
Af heimilislífi hafa þeir ekkert að segja, þetta
er þrælavinna, sem þeir hafa sjálfir gengizt undir
af fúsum vilja, en Þeir hafa ágætis-viðurværi og
ofsalaun. Þegar vinnusamningur þeirra er á enda,
geta þeir snúið til síns heima sem efnaðir menn,
— þó að því tilskildu, að þeir hafi ekki eytt
öllu kaupinu í Bingó eða kanadískum póker, sem
er vinsælasta fjárhættuspil þeirra á flugstöðinni.
E'itthvert hið stórfenglegasta í Bluie West eru
þó sorphaugarnir, sem Bandaríkjamenn kalla „the
durnp". Þar fær maður greinilega hugmynd
um, hvernig rík iðnaðarþjóð getur leyft sér að
fara með það, sem við hinir köllum verðmæti.
Ég geri ráð fyrir, að sorphaugar þessir séu svo
sem tíu til tuttugu sinnum stærri en Kóngsins
Nýjatorg. Þar er hver einasti fersentímetri hlað-
inn úrgangi. Þangað hefur verið fleygt að minnsta
kosti sextíu bifreiðum, en af þeim er helming-
urinn ekki nema ársgamall eða varla það og eng-
in vandræði að aka þeim, ef aðeins er hellt á þær
benzini. Hér liggja mörg hundruð metrar af raf-
magnsleiðslum, gildum og grönnum, pípur og
sambandshlutar af öllum stærðum, allt spánnýtt
og af beztu gerð. Þarna eru gamlir sjálfspilarar,
götuvaltarar, rafhreyflar, lyftikranar, skurðgröf-
ur, allt hugsanlegt efni tií klæðningar, áhöld í
ótölulegri mergð.
Á einum stað sá ég stóreflis-fjall af dýrindis
sjúkrarúmum með hreyfanlegri sjálfstillingu bæði
til höfða og fóta. Á öðrum stað stóð tröllaukinn
brunabíll. Hvað að honum amaði, var mér ekki
kunnugt, en utan á honum héngu geysimiklir
vafningar af splunkunýjum, ónotuðum bruna-
slöngum, sem ýkjalaust hefðu náð yfir mörg
hundruð metra vegalengd. Enginn hafði gert sér
það ómak að kippa þeim af bílnum, áður en hon-
um var skutlað út á skarnhauginn.
Okkur, sem komum frá litlu og fátæku landi,
kemur þetta svo fyrir sjónir sem hér sé hirðu-
leysislega farið með mikil verðmæti. En án efa
eru f^stir samningar milli Bandarikjahers og
hinna 'miklu bifreiðaverksmiðja. Eftir þeim er
hægt að skipta á svo og svo stórum hundraðshluta
bifreiðaviðskiptanna á ári, svo að verið getur, að
ekki borgi sig alltaf að senda bilaðan vagn til
viðgerðar.
r „einúm dögum fyrr hafði ég heimsótt nokkra
danska fornfræðinga í Jakobshöfn. Þar voru Þeir
m_ö spaða og teskeiðar að grafa ofan af elztu
byggð Eskimóa, sem vitað er um á Grænlandi.
Meú hárfínni nákvæmni skófu þeir ofan af smá-
spýtum og steinflísum, sem voru á stærð við
tveggjaeyring, sem og beinaleifum, er lyrir þeirra
fræðimannsaugum færðu sönnur á mörg þúsund
ára gamalt þjóðfélag Eskimóa á þessum stað.
Hann var stórfenglegur með öðrum hætti, hinn
nýi, tröllaukni sorphaugur í Narsarssúak! En
leyfum honum að eiga sig í tvær þúsundir ára.
Glerbrotin í honum eru óforgengileg, — sennilega
verður allt annað að engu orðið eftir þann tíma.
Ex danskur afurðasali fengi einkaleyfi á að
gera sér verð úr því, sem á „dumpinum" er sam-
an komið, yrði hann auðugur maður á fáeinum
árum. Hann mundi aðgreina hvað eina sem vand-
legast. Kanadíska fyrirtækið, sem ryður staðinn,
gengur harkalegar að verki. Annað hvert ár sendir
það hingað stóreflisvél, sem klemmir allt flatt
milli sterkra stálkjafta og siglir svo burt með öll
herlegheitin.
Þar sem Bluie West stöðin var reist, stóð í
þann tið, er Norðurlandabúar bjuggu í þessu landi,
það er að segja fyrir þúsund árum, stórbýli eitt,
er Stokkanes hét. Þar gaf Eirikur rauði land
einum hinna tryggustu vina sinna. Sjálfur bjó
hann hinum megin fjarðarins, sem á þessum stað
mun vera sex til sjö kílómetrar á breidd. Ef bjart
er veður, má sjá bæina í hlíðinni á móti. Þar var
Brattahlíð, mesta höfðingjasetur Grænlands, í
gróðursælasta beitarhéraði landsins. 1 snarbrattri
hlíðinni upp frá bænum hefur hann staðið margan
daginn, hinn gamli höfðingi, og skyggnzt út yfir
fjörðinn, þegar skips var von frá heimalandi hans.
Framhald á bls. 33.
ÚR
KLUKKUR
ÚRABÖND
þekkt merki
NIVADA — PIERPOINT
TISSOT — ALPINA
KIENZLE — JUNGHANS
Til tækifærisgjafa:
stál, teak, silfur og silfurplett-
vörur.
Mdonús E. Bnldvinsson
úrsmiður,
Laugavegi 12. — Sími 22804.
VIKAN
31