Vikan - 30.06.1960, Blaðsíða 14

veiur
Þrjár
Framhald af bls. 12.
enginn vissi, hvort það var ofsaiegur stjórnmála-
áhugi eða hrein og bein metorðagirni, sem gæddi
Tyman slíkum krafti. Margaret, fallega, þolinmóða,
gáfaða konan hans, lagði aldrei fyrir hann slikar
heimskulegar spurningar. En hún hafði fundið, að
eitthvað amaði að honum. Með vaxandi kvíða hafði
hún gefið honum gætur síðustu vikurnar. Hún tók
eftir, að hann forðaðist að kveikja í sígarettu fyrir
hana, svo að hún sæi ekki, hve skjálfhentur hann
var ... Fótatak hans var hikandi, og ástaratlot
hans lýstu beizkju og óþolinmæði. Var það vinn-
an í þessari nýju nefnd? Þvættingurinn um vara-
forsetaembættið? Hvað gat það eiginlega verið?
„Ég hugsa, að við komum í tæka tíð,“ sagði
Harry, þegar hvolfþakið á ráðhúsinu kom í ljós
og litlu síðar aðaljárnbrautarstöðin. „En ég býst
við, að allar lestir séu á eftir áætlun í dag. Þetta
verður ekki þægilegt ferðalag, herra.“
Á járnbrautarstöðinni var stöðvarstjórinn allur
í einu svitabaði. Siminn hringdi í sífellu. Fólkið
umkringdi hann og spurði liann i þaula. Hátalarinn
tilkynnti: „Lestirnar, sem eru á norðurleið, verða
sennilega talsvert á eftir áætlun. — Harry fór með
ferðatöskur ríkisráðherrans inn í biðsalinn. „Þér
skuluð bara bíða hérna, herra, ég ætla að athuga,
hvað hægt er að gera.“
Tyman settist á langan trébekk. Við hliðina á
honum sat undirforingi, sem reyndi að róa hina
þreyttu konu sína og tvö lítil börn. Kona nokkur
leit forvitnislega á hann. Það kom honum á óvart,
að hún skyldi ekki kannast við hann. Sjónvarpið
og dagblaðamyndirnar slétta út andlitsdrættina.
Þar að auki vissi Tyman, að andlit hans var eins
og stirðnað og augun með hitagljáa. Það var eins
og jiað átti að vera. Vince læknir hafði útskýrt
það vingjarnlega, en með læknislegri nákvæmni,
að Parkinsonsveikinni fylgdu venjulega þessi sömu
einkenni. Hún hafði engin áhrif á vitsmunina né
tilfinninguna, en þeim mun meiri á vöðvana, —
fyrst magnleysi, stirðleilci og titringur. Þetta
mundi ágerast með tímanum. „Auðvitað verðið þér
að gera eitthvað," hafði Vince læknir sagt. „Ég
þekki sérfræðing í New York. Ef til vill getur
hann .. .“
Börnin, sem sátu hjá honum á bekknum, fóru
allt í einu að gráta. — Eins og forðum í stríðinu,
liugsaði Tyman, — liinn almenni ótti, biðin, óþol-
inmæðin. Hlutskipti þjónsins var orðið hið sama
og yfirmannsins, og maður var ekki lengur eins
og lifandi korktappi i sjónum, sem beið eftir, að
flóðið skolaði honum á land. En á stríðsárunum
hafði liann verið ungur og aldrei efazt um, að
flóðið og eigin viljakraftur hans mundi nægja til
þess að skola honum á land. Nú var allt breytl.
Hvernig var hægt að búast við, að maður, sem
varð að hafa sig allan við til að hnýta skóreimar
sinar og bera gaffalinn upp að munninum, gæti
komizt áfram í lífsbaráttunni? Hann lokaði aug-
unum og hugsaði um Margaret. Hann langaði mest
til að hlaupa út í næsta símaklefa og tala við liana,
bara til að heyra rödd hennar og láta hana lnig-
hreysta sig.
Harry stóð fyrir frainan hann, hálfringlaður á
svip. „Þetta lítur ekki vel út, herra,“ sagði hann.
„Járnbrautarstarfsmennirnir vita ekki enn þá,
hvenær Congressional leggur af stað eða hvort
hún fer á annað borð. Morgunlestin, sem er á leið-
inni til New York, er nefnilega enn þá á járn-
brautarstöðinni."
„Gerið þá svo vel að útvega klefa handa mér,“
sagði Tyman eftir stutta íhugun. „Kaupið fyrir mig
eina viskíflösku og eitthvað til að lesa. Mig gildir
einu, hver verður með mér i klefanum. Ég verð
að komast til New York.“
Honum varð litið á hönd sína, og þó að liann
hreyfði sig ekki, virtist hún titra. — Lestin var
mjög löng, troðfull af uppgefnu, óþolinmóðu fólki,
skjálfandi af kulda. í stóra klefanum lá það út
um allt, úrvinda af leiðindum og þreytu. í gang-
inum, sem aðskildi snyrtiherbergin frá hinum
Framhald á bls. 15.
14
Rætt við Ævar R. Kvar-
an um tækni í leiklist
og átökum við Benedikt
í leikriti Agnars Þórð-
arsonar sem leikið var
í útvarpið.
Bennl var erfiður...
E’nda Þótt nokkuð sé nú um liðið, frá
því er ílutningi útvarpsleikrits Agnars
Þórðarsonar lauk, halda menn áfram að
ræða um persónur þær, sem þar voru
mótaðar. Eru menn ekki á eitt sáttir þar,
og snúast umræðurnar mest um Benedikt,
sem er aðalviðfangsefni höfundar. Flestir
segja: Benedikt er of breyzkur, — svona
vonlaus er ekki nokkur maður, Þeir, sem
hafa raunverulega kynnzt lífinu í Reykja-
vík nú á dögum, viðurkenna, að Benedikt-
arnir séu margir og Agnar hafi að vísu
tekið saman marga lesti í einn mann, en
allt eigi það sér skýringar. Það þarf
meira en yfirborðslega skoðun til þess
að skilja Benedikt. Þeir, sem þykjast hafa
hugsað málið af gaumgæfni, segjast sjá
mann, sem var eyðilagður á mótunar-
skeiði í föðurhúsum. Hann fyllist van-
metakennd í aðra röndina, og eiginkonan
varð honum ekki sá bakhjallur sem
hann þarfnaðist og hann skilur ekki, að
hún treystir honum ekki. Þannig koma
flókin sálfræðileg alriði og vefjast sam-
an og verða til þess að skapa þær per-
sónur og þau vandamál, sem leikritið
fjallar um.
Við höfum haft tal af Ævari Kvaran
leikara, sem fékk Benedikt til meðferðar
og gerði hann ljóslifandi fyrir útvarps-
hlustendum.
— Var þetta erfitt hlutverk, Ævar?
— Mjög erfitt, en ég er þakklátur fyrir
að hafa fengið tækifæri til Þess að spreyta
mig á því.
— Þú hefur orðið að sökkva þér í
verkið til þess að öðlast skilning á Bene-
dikt?
— Eðlilega, það verður maður alltaf
að gera. Ef maður er eitthvað, sem maður
skilur ekki til fulls frá höfundarins hendi.
þá verður maður að leita eftir skýringu
á þvi, — hjá honum sjálfum auðvitað, ef
hann er við höndina. Ef maður skilur
ekki persónuna, þá verður meðferðin
fölsk.
— Hvað var Þá erfiðast við Benedikt?
— Illutverkið höfðar mjög til tilfinn-
inganna, en það er æviniega erfitt að
túlka ofsalegan tilfinningahita í útvarpi
og þá ekki síður tilfinningar, sem ætlað
er að ólga undir niðri, — niðurbælda
komplexa. Þess ber að minnast í því
sambandi, að röddin er hér eina tæki
leikarans.
— Er þá í rauninni hægara að leika
á sviði?
— Þar hefur leikarinn a.m.k miklu
fleiri tæki til túlkunar: látbragða, and-
litsgerfi, búninga, tjöld, ljós o. s. frv.,
sem allt er ómetanlegt til sköpunar réttr-
ar stemmingar, — svo að maður tali nú
ekki um töfra þess að hafa beint samband
við áhorfendur. Það er ólíkt betri aðstaða
en standa á skyrtuermunum fyrir fram-
an hljóðnema með meðleikendur sitjandi
allt í kringum sig og hafa röddina eina tii
þess að hafa áhrif á hlustendur.
— Þetta eru þá tveir nokkuð ólíkir
þættir í leiklistinni?
— Það má segja, að farvegir leiklistar-
innar nú á tímum séu fjórir: leiksviðið,
sjónvarpið, kvikmyndin og útvarpið. E'r
ólíkt auðveldara að skilja góðan leik t.d.
í kvikmyndum, þar sem endurtaka má
atriði að vild, þangað til leikstjóri er
ánægður. Á leiksviði stendur leikarinn á
eigin fótúm og verður að duga eða drep-
ast, þegar á hólminn er komið. Enda
krefst leiksviðið miklu erfiðari og víð-
tækari leiktækni af leikaranum. Honum
dugar ekki að vera „eðlilegur", — til
þess að áhrif hans berist yfir til áhorf-
enda, verður hann að taia og hreyfa sig
með ýktum hætti, en til þess að kunna
sér hóf í þeim efnum þarf margra ára
þjálfun og vald á leiktækni, sem er erf-
iðara að ná tökum á en áhorfendur grun-
ar.
— Hvernig er það með svona útvarps-
leikrit, — þuríið þið að æfa það mikið?
Annað er vonlaust. Illa æft leikrit verð-
ur alltaf iífvana í flutningi, jafnvel þótt
þrautreyndir leikarar túlki hlutverkin.
Hálftímaþátt æfum við í þrjá eða fjóra
daga, venjulega 2% klst. hverju sinni.
— HVernig kunnirðu við þig í hlutverki
Benedikt.s?
— Ja, það er kannski ekki hægt að
segja, að rnaður kunni alltaf vel viö sig
i hlutverici jafnóaðlaðandi manns, en hitt
er annað mál, að ég hef aldrei fengið
tækiíæri til þess að leika svona stórt og
erfitt hlutverk í útvarpið og er því vitan-
lega þakklátur fyrir að fá að spreyta mig
á því. Ég er viss um, að Agnar á eftir
að ná langt á þessu sviði, enda vinnur
hann að verkefnum sínum af mikilli alúð
og alvöru. Hann er langefnilegasti leik-
ritahöfundur, sem við eigum nú, og þess
vegna bráðnauðsynlegt að hvetja hann til
starfa. Bæði í Þjóðleikhúsinu og útvarp-
inu liggja bunkar af frumsömdum, ís-
lenzkum leikritum, en þvi miður er flest
af því harla lítils virði. Virðast höfundar
flestir ekki hafa áttað sig á því, hvaða
sérstökum lögmálum bygging leikrits
hlýtur að lúta og hve það er óskylt t. d.
samtölum í skáldsögu. 1 mörgum leikrit-
anna er höfundur mjög hlutdrægur gagn-
vart persónum sínum, elskar sumar, en
hatar aðrar og skapar því ýmist engla
eða djöíla, sem hvorki eru fugl né fiskur
og allra sízt lifandi fólk. Gott dæmi um
leiksviðsverk, sem skortir algerlega eðli-
lega byggingu leikritsins er ISLANDS-
KLUKKA Halldórs Laxness. En það, sem
bjargar því „leikriti", er það, hve ljós-
lifandi allar persónurnar eru, hver með
sínum einkennum. Þess vegna eru allar
persónur þessa verks mjög leikhæíar.
Þetta er lifandi fólk með kostum sínum
og göllum og sjálfu sér samkvæmt til
leiksloka. Hið mikla sagnaskáld og per-
sónuskapandi bjargar þessari „myndabók"
frá því að gefa upp andann á sviðinu. +