Vikan - 08.12.1960, Blaðsíða 8

Þettci blaO er í Konunglegu bókhlööunni í
Kaupmannahöfn. Teikningin á aö sýna aftöku
uppreisnarmanna af Marbendli. Séra Lassenius
stendur á aftökupallinum ásamt böölunum.
en kom fyrst til Vestur-Indía, þegar
hann var sextán ára. Þótti hann
strangur, en athafnasamur lands-
stjóri.
EftirmaSur hans, Nikolaj Esmit,
var svo lélegur í embætti, að við
sjálft þótti liggja, að hann eyði-
legði allan rekstur nýlendunnar.
Varð það úr, að Iversen féllst á að
fara aftur til Vestur-India árið 1682
sem „yfirhöfuð“ eða landstjóri
öðru sinni.
Varð úr, að gerður var út heill
leiðangur i því skyni.
Konungur lánaði félaginu frei-
gátuna Marbendil, og átti hún í
þetta sinn aðeins að hafa fjórtán
fallbyssur. Var fararstjórn fengin
í hendur Jan Jansen Bloem, en
auk lians voru ekki aðrir sjófor-
ingjar en Jan Dons lautinant. Voru
þeir báðir af hollenzkum ættum.
í fylgd með landstjóranum voru
kona hans, sonur og margir fleiri.
í káetunni snæddu margir nafn-
greindir embættismenn félagsins
með Jacob Bronchorst í broddi
fylkingar, og sumir þeirra sváfu
þar líka.
Dánartala hafði verið mjög há
i hópi hinna fyrri landnema i
Vestur-Indíum, og ,var þvi nær ó-
gerlegt að fá sjálfboðaliða til að
l'lytjast þangað. Eftir mikinn áróð-
ur heppnaðist að gera samninga
við tvær konur og fjórtán karla
um „þjónustu“ þar vestur frá. Eru
samningar þessir enn til. Varð
samningsaðili að lýsa yfir því, að
hann gengi í þjónustu félagsins
„með frjálsum Vilja“. Venjan var
sú, að þeir ynnu í þrjú ár, og voru
launin 400 til 500 pund af tóbaki
UPPR
Bloem kapteinn
reyndi aö foröa
sér bak viö stýriö,
en Michel Thom-
assen skaut hann
þar.
í þessari frásögn er um aO ræða
uppreisn, morð, ofbeldi, grimmdar-
verk, guðsótta og „réttlæti“ I þeim
hrærigraut, að ótrúlegt má heita.
Enginn kostur er að lýsa því ýtar-
lega í einni grein, en það, sem hér
verður gert að umtalsefni, rer svo
til óþekkt uppreisn á skipi hans
hátignar Marbendli, er sigldi á veg-
um Vestur-India-félagsins.
Hið fyrsta, sem ég rakst á því við-
komandi, var bréf, dags. 3. april
1683, frá flotastjórninni til „Stór-
voldugasta konungs, allranáðugasta
Herra“ (Kristjáns 5.) Er þar skrif-
að á þessa leið: „Svo sem Yðar
Konunglegu Hátignar úti , Sundinu
liggjandi Sió-Offíserar hafa oss
vitanlegt gjört, að uppreisn hefur
verið gjörð á þeirri í fyrra til
Vestur-Indía og Guineu afsigldu
freigátu Marbendli, hvar í komm-
andantinn, kaptuginn og skipherr-
ann eru af dögum ráðnir...........“
Biður flotastjórnin leyfis að mega
senda freigátuna Haffrúna, er ann-
ars sé ferðbúin til Noregs, — ásamt
barkskipinu Markrilnum út til
Kletzholmen (sem er 4 sjómílur
norður af Marströnd) til þess að
bjarga Marbendli og reyna að draga
hann til Kaupmannahafnar.
Sagan hefst eiginlega með stofn-
un hins nýja konunglega „Octroyer-
ede West-Indische Compagnie“, er
síðar nefndist Vestur-India-Gineu-
félagið. Það var árið 1671. Land-
stjóri á St. Thomas á árunum 1672
—80 var maður að nafni Jörgen
Iversen, auknefndur Dyppel, sem
mun vera dregið af Dybböl. Var
hann fæddur í Helsingör árið 1638,
' S ViKANÍ