Vikan - 05.07.1962, Side 11

Hann átti í vændum hægan dauðdaga -
að drukkna eins og fangin rotta.
Kalt, svart vatnið ólgaði storkandi,
er það náði f ótum hans ...
Smásaga eftir Arthur Proges
Holan hafði legið i kolniðamyrkri 1 milljónir ára. Nú
lék geislinn frá vasaljósi Reeds um djúpið, um gráa klett-
ana og drungalegt gapið í miðju. Elder fylgdist með ljós-
geislanum og hörfaði aftur burt af gjárbarminum.
— Þetta minntust þér aldrei á, sagði hann. Ég hélt við
myndum rekast á þetta venjulega — að við myndum troða
farnar slóðir •— að þetta væri vel undirbúin ferð fyrir
byrjendur. En þetta er sannarlega mikill íundur.
— Ég vildi ekki hafa af yður undrunina, sagði Reed
gíaður i bragði; og Elder undraðist enn yfir breytingunni,
sem orðið hafði á marminurn. I þá tvo mánuði, sem hann
hafði þekkt hann, hafði jarðfræðingurinn verið þögull og
fráhrindandi. En nú hafði hann skyndilega boðið honum
í þessa ferð gegnum Indíánahellana. Hann hafði verið
glaður og málugur allan morguninn og sagt alls kyns
sögur um hella og þvílikt. Hann var kannski einn þeirra
manna, sem ekki lifnaði við, nema hann fengi að tala
um áhugamál sin, hugsaði Elder. En engu að síður fannst
honum annarlegt, hversu skyndilega framkoma Reeds hafði
breytzt.
— Þetta er eiginlega fimmta heimsókn mín á þennan
stað, sagði Reed og lyfti af sér byrðinni. En auk mín eruð
þér eini maðurinn í heiminum, sem fengið hefur að sjá
staðinn, Þetta er líka einstakur staður, skal ég segja yður.
Pytturinn þarna, til dæmis. Nákvæmlega klukkan þrjú á
hverjum degi — eða eftir tvær klukkustundir — byrjar
að stíga í honum, þar til vatnið er orðið sex metra djúpt.
Ég hef tekið tímann í öil skiptin. Það er fljót eða upp-
spretta, sem veldur þessu. Fyrstu sex metrarnir af klett-
inum eru algerlega spegilslípaðir. Milljón ára stígandi og
sígandi vatn hefur gert þetta að verkum.
— Hvað er pytturinn djúpur?
— Fjórtán komma átta metrar, kom svarið snöggt. Ég
hef mælt það. En við sjáum ekki mikið héðan; eigum við
ekki að klifra niður? Ég veit, að þið eðlisfræðingarnir
eruð enn minna íyrir dýr en bergtegundir, en niðri í gapinu
eru mjög athygiisverðar hvítar salamöndrur — verulega
heillandi dæmi um neðanjarðarlífverur.
— Hvernig eigum við að komast niður?
— Það er ofur einfalt. Ég er með sterkt reipi í pússi
mínu. Við bindum það bara um eitt steinkertið og klifrum
niður. Getið þér klifrað eftir reipi? Það
var ekki laust við háð í rödd hans, og
Elder roðnaði við.
— Látið ekki blekkjast, Þótt ég sé
enginn kraftakarl að sjá, sagði hann
heldur hranalega. Ég er mjög liðugur.
Honum lá við að segja nokkrar sögur
af fjaligöngum sínum, en hætti við. Þetta
var ekki hans svið; það tjóaði ekki að
reyna að etja kapp við séríræðing. Reed
var eí til vill tuttugu árum á eftir tím-
anum sem próíessor i jarðfræði -— lé-
legur stærðfræðingur, svo eitthvað sé
nemt — en hellafræðingur var hann
peKktur og virtur.
Áhugamaður, með nokkrar einfaldar
fjaligöngur á afrekaskrá sinni mátti sín
hér heidur lítils. Auk þess var Elder
ekkert um rannsóknarferðir neðanjarðar.
i->að var ekki beinlínis innilokunarkennd,
>,n hann kaus fremur þurra og sólríka
Ijaiistinda. Eina ástæðan fyrir því að
hann hafði Þegið hið skyndilega boð
Keeds, var, að hann vonaðist til þess að
það kynni að bæta opinbert samband sitt
við Bates College.
Elder hafði einróma verið kosinn for-
seti náttúruvísindadeildarinnar við skól-
ann, og það var von manna, að hann
gæti stuðlað að þvi að háskólinn ynni
sér aftur þá virðingu, sem hann hafði
notið á þriðja tug aldarinnar. Til þessa
hafði Reed bókstaflega dregið fæturna
á eftir sér, greinilega var honum engan
veginn um að láta yngri mann ráða yfir
sér.
Nú hafði jarðfræðingurinn fest reipið
vendilega, sem hann og sýndi með nokkr-
um kröftugum kippum. Kraftalegir vöðv-
arnir á handleggjum hans herptust sam-
an. Maðurinn minnti á björn, hugsaði
Elder, stór, sterkur og harðger.
— Við skiljum hafurtaskið eftir hérna
uppi, sagði Reed, er hann kastaði reipinu
ofan af brúninni niður i gapið. Ég tek
með kastlampa og nokkrar brauðsneiðax
— við fáum okkur bita þarna niðri. Ég
þori að veðja, að við erum fyrstu mann-
verurnar, sem snæðum i Vitispytti Reeds.
Já, ég kalla hoiuna þessu nafni, skiljið
þér.
Hann tók fram vafning úr nylon úr
bakpokanum og batt annan endann við
handfangið á luktinni.
— Þegar ég er kominn niður, getið
þér látið lampann síga.
Elder sló honum gullhamra.
— Þessi staður verður yður til mikils
sóma, eftir að þér eruð orðinn þekktur,
Það er álitið, að þessir hellar séu full-
kannaðir, en engu að síður finnið þér
hulin göng, eða þennan furðupytt hérna.
— Það er vegna þess að opið liggur
hátt uppi i aðalhellinum. Að neðan virð-
ist þetta ekki annað en lítil klettahola,
en ekki op að nýjum helli. Það er
mikil fyrirhöfn að kliíra upp að munn-
anum, svo að enginn hefur lagt þetta
á sig, fyrr en ég kom hingað. Allir gerðu
ráð fyrir, að lítið væri að finna á eystri
veggnum. Nú skulum við leggja af stað,
bætti hann snögglega við. Tíminn líður.
Hann tók bergöxina úr belti Elders og
slöngvaði henni þangað, sem bakpokarnir
lágu. Þér þurfið ekki á henni að halda,
þessari. Ég er með jarðfræðihamarinn
minn. Ég skil ekki eiginlega, hvað þér
voruð að gera með þessa öxi. Við getum
ekki hoggið neinn við inni í helli. Ég fer
á undan. Þér haldið lampanum fram af
brúninni. Þegar ég er kominn niður, látið
þér hann síga til mín og komið á eftir.
í lagi?
— Já.
Reed seig fram af brúninni, ótrúlega
lipur af svo sterkbyggðum manni að
vera. Hann hirti ekki einu sinni um að
vefja reipinu um annan fótinn, heldur
beitti einungis höndunum á leiðinni nið-
ur. Áður en varði, var hann kominn
niður.
— Sendið lampann niður, hrópaði hann.
Rödd hans ómaði annarlega niðri í djúp-
inu.
Elder lét logandi lampann síga hægt
niður. Þegar lampinn nálgaðist botninn,
iékk hann ljósari mynd af ólgandi pytt-
inum, sem náði yfir helming sjónarsviðs-
ins. Reed tók lampann, lagði hann á
hellisgólfið skammt frá reipinu og sagði:
— Nú getið þér komið niður. Það er
bezt að þér notið líka löppina, til öryggis.
— Ég hef þetta með leik, sagði Elder
stoitur. Það angraði hann, að fimmtán
árum eldri maður skyldi taka líkamlega
yfirburði sína sem sjálfsagðan hlut. Elder
beitti öllum kröftum, til þess að geta
einungis beitt höndunum. Klettaveggur-
inn var skáhall, og það var enginn galdur
að komast niður í smástökkum, ekki sizt
vegna þess að hann var í íþróttaskóm.
Fætur hans námu við hellisgólfið, og
hann sleppti reipinu.
— Þér eruð lipur, þykir mér, rumdi
i Reed, sem virtist hafa misst fyrri við-
mótsþýðu sína.
— Það er auðveldara að komast niður
en upp, sagði Elder vingjarnlega. Ég
vona bara, að ég komist aftur upp.
— Já, eins og málin standa, er vonin
dýrmæt, tautaði hinn. Skapið virtist vera
að skána á ný. Nú skal ég sýna yður
undrin í Vítispytti Reeds — jurtalif og
dýralíf. Hann ýtti Elder fram á brún
pyttsins. Hann minnti á eitthvað í sögum
Edgar Allan Poe, hugsaði Elder. Svartur
og kaldur, fullur af dularfullum ólgu-
straumum.
— Vatnið kemur inn þarna, sagði Reed
og benti á óreglulega holu í klettaveggn-
um. Það getur verið að það komi frá
fljóti ofanjarðar. Ég er reyndar viss um,
að svo er, af því að ég hef rekizt á lauf-
blöð og annað hérna niðri, sem hlýtur
að koma að utan. Og eins og ég sagði
áður, byrjar vatnið að stíga á minútunni
þrjú, þangað til pytturinn er orðinn næst-
um hálffullur. I fyrsta sinn klifraði ég
upp reipið í skelfingu, eins og einhver
kjáni. Ég hélt að pytturinn myndi fyllast
á augabragði. En sú er ekki raunin hér
— vatnið stígur um einn metra á klukku-
stund. Hvað snertir klettana hérna, þá
eru þeir úr kalksteini og afar mjúkir.
Lítið þér á, það er hægðarleikur að brjóta
bergið með hamrinum. Það er sýran í
vatninu, sem myndar svona katla.
— Undariegur staður, sagði Elder.
Notalegur líka. I rauninni veit ég sára-
lítið um sérgrein yðar.
Framhald á bls. 39.
VIKAN H