Vikan - 05.07.1962, Side 13

um þætti staðurinn illa til þess fallinn, bæði sakir hinna óheilnæmu
mýra og auk þess þar sem mýrarnar lágu opnar og óskýldar, þannig
að hægðarleikur hefði orðið að varpa á þær sprengjum úr lofti.
Það fór eins og marga uggði — styrjöldin skall á. Um leið brustu
vonir manna um Fólksvagninn. Nú var lekið að framleiða jeppa,
ofna og varahluti i flugvélar þar í verksmiðjunum — en ekki sást
Fólksvagninn. Draumurinú var or.ðinn að engu. Og loks, vorið
1945, réðust flugvélar Bandarikjainanna á verksmiðjurnar og
eyðilögðu þær, þannig að aðeins 30% máttu kallast ósködduð.
Og hvar var Nordhoff? Hann var nú orðinn forstjóri fyrir hluta
Opelverksmiðjanna, sem frámleiddi trukka fyrir þýzka herinn. Hann
varð þess vegna atvinnulaus i stríðslokin og losnaði úr tengslum
við Öpel og General Motors.
Hann fékk um þær mundir slæma lungnabólgu, og við skiptingu
Þýzkalands komust Opel-verksmiðjurnar bak við Járntjaldið, Bret-
ar og Bandaríkjamenn streymdu inn í Þýzkaland, sem varla var
með lífsmarki. í Wolfsburg virtist sem svo, að draumurinn um
Fólksvagninn yrði aldrei annað en draumur. Fyrrum þrælkaðir
vinnufangar i verksmiðjunum gengu nú berserksgang og brutu allt
og brömluðu i verksmiðjunum, þar til ekki stóð steinn yfir steini,
að kalla mátti.
Fólksvagninn var dauður.
Heinz Nordhoff virtist heldur ekki eiga sér viðreisnar von. Hann
var atvinnulaus að kalla. Maðurinn, sem liafði stjórnað stærstu
vörubilaverksmiðju Evrópu, varð nú að láta, sér nægja að gbra
við bila á verkstæði i Hamborg. Hann var 46 ára gamall, og fram-
tíð hans virtist ekki lofa góðu, frekar en framtíð föðuriandsins.
Bandaríkjamenn voru nú óðum að leita uppi gamla nazista ■—
mennina, sem stutt höfðu þriðja ríkið. Nordhöff var reyndar ekki
nazisti, en hann hafði unnið mönnum Hitlers ómetanlegt gagn —
þess vegna úrskurðaði handariska herstjórnin svo, að Nordhoff
fengi aðeins að vinna verksmiðjuvinnu.
— Árið 1945 sögðu Bandarikjamenn mér, að ég gæti unnið sem
götusópari, skurðgraíari eða slíkt, en aldrei skyldi ég fá að koma
nálægt bifreiðaframleiðslu, segir Nordhoff og brosir við.
Því skyidi Nordhoff 'ekki brosa — jafnvel glotta. Síðan eru ekki
nema 17 ár — og nú er hann forstjóri eins stærsta fyrirtækis heims.
— Það var brezkur ofursti, Radclyfe, sem bauð mér að taka
að mér leifarnar uf Volkswagen-verksmiðjunum. Nordhoff hefur
sagt þessa sögu ótal sinnum, og nýtur þess að segja söguna, enda
lái honum það enginn niaður. Það er næstum skammarlega litið
stolt, hvað þá grobb, í rödd hans, er hann segir þetta ævintýri
— hver myndi ekki hreykja sér hátt í hans sporum?
— Ég gerði mér engar Fólksvagns-grillur í fyrstu, segir hann.
— Mér þótti lítið til verksmiðjunnar koma. Ég lét mig dreyma um
að komast aftur að hjá General Motors. Ég sá enga framtíð i VW.
— En General Motors vildu ekkert með mig liafa. Ég hafði reynd-
ar ekki verið meðlimur i nazistaflokknum, en ég liafði verið þeim
hjálplegur. G. M. vildu slíta öll tengsl við Þjóðverja. Meira að segja
höfðu General Motors gefið samþykki sitt fyrir að Bandamenn
vörpuðu sprengjum á verksmiðjur þeirra i Þýzkalandi.
Þegar Radclyfe ofursti bauð mér stöðuna i Wolfsburg, þáði ég.
Ég sá, að ég myndi aldf-ei fá annað en verkamannavinnu á banda-
ríska hernámssvæðinu. Mér fannst staðan í Wolfsburg betri en
engin.
Það hafði litið verið aðhafzt við verksmiðjurnar, þegar ég kom
þangað. Brezki herinn liafði naumast gert annað en hreinsa til
og klúðra saman 713 Volkswagen-bílum úr þvi, sem fannst í rúst-
unum. Ekkert stál eða önnur hráefni var hægt að finna.
Árið 1946 höfðu Bretar sett þýzkan lögfræðing, Munch að nafni,
yfir verksmiðjurnar, en forstjóri var hann ekki nema að nafninu
til. Framleiðslan komst upp i 40 bila á dag. Þegar loks 10.000 bilar
höfðu verið framleiddir, var haldin lieldur fátækleg sýning. Það
var þá, sem verkamennirnir hengdu skilti á sýningarbílinn, sem
á stóð: „Matarlausir getum við eklci unnið.“ Enda fór svo, að enn
dró úr framleiðslunni næsta ár.
Brezku bílasmiðjurnar voru heldur en ekki móðgaðar, þegar
þeim var boðið að taka að sér rekstur Volkswagen-verksmiðjanna.
Forráðamennirnir sögðu: ■—Farartækið stenzt ekki tæknilegar
kröfur, sem gerðar eru til bifreiðar. Að útliti er bifreiðin óásjáleg
Framhald á bls. 30.
Volkswagenverksmiðjurnar í Wolfsburg.
VIKAN 13