Vikan - 30.07.1964, Blaðsíða 33

„Ónei, ekki er það nú svo, enda
er rafmagn frá þeim dýrara í
notkun til almennings, en frá
dísil- eða kolastöðvum. Og svo er
annað, sem þeir hafa alltaf ver-
ið í vandræðum með, og eru
enn. Það er kæling kjarnorku-
stöðvanna. Þær eru kældar með
vatni, sem síðan rennur eftir ám
og lækjum til sjávar. í vatninu
eru leifar af geislavirkum efn-
um, sem sumir halda að eyði
gróðri og dýralífi í sjónum —
smátt og smátt. Þetta er að vísu
ekki mikið magn, en það safnast
saman með tímanum og getur vel
haft skaðleg áhrif.“
„Þeim hefur sem sagt ekki
tekizt að finna ráð við þessu
ennþá?“
„Nei. Ekki svo að skilja að
tilraunir hafi ekki verið gerðar.
Ég hefi t.d. séð kjarnorkustöð í
Sviss, byggða inni í fjalli, og
kostaði hún geysilegar fjárhæðir.
Þessi dýra stöð var í rauninni
aðeins tilraun til að nota aðra
kælingu en vatn ■— þessi tilraun
mistókst algerlega, og stöðin var
ekki í notkun þegar ég sá hana.“
„Kjarnorka er sem sagt eng-
inn hættulegur keppinautur við
vatnsaflið — í rafmagnsfram-
leiðslunni?“
„Það er engin orkulind — sem
nú er þekkt — sem getur keppt
við vatnsaflið í rafmagnsfram-
leiðslu. Það er langsamlega ódýr-
ast að öllu leyti — og endalaust.
Það þrýtur aldrei, þótt allar aðr-
ar orkulindir jarðarinnar séu
uppnotaðar. Og viðhaldskostnað-
ur raforkuvera, sem ganga fyrir
vatnsafli, er hreinasti hégómi í
samanburði við aðrar stöðvar.
Dr Gunnar Böðvarsson hefur
m. a. upplýst að vinnslukostnaður
við dísilstöð sé alls kr. 0,50 á
hverja kílówattstund. Frá eimstöð
rekinni með olíu er kílówattið
0,52, með jarðvarmastöð í Hvera-
gerði yrði það 0,24, -— en með
vatnsorkustöð við Efri Brúará
kr. 0,18, eða aðeins rúmlega
þriðjungur á við olíustöð."
„En ef rætt er um flutning raf-
magns til meginlandsins, hlýtur
þar að verða um töluverðan
stofnkostnað að ræða — meiri en
við venjulega virkjun -— svo og
einhvern flutningskostnað?“
„Já auðvitað er það. En ef til
þess kæmi, yrði magnið svo mik-
ið, að þessi kostnaður yrði í
rauninni hverfandi, miðað við
magn og hagnað.“
„Hefur þetta mál verið rann-
sakað vel, og gerðar áætlanir,
Jónas?“
„Nei, því miður hefur það ekki
verið gert nákvæmlega ennþá.
Jakob Gíslason raforkumálastjóri
hefur haft töluverðan áhuga á
þessu máli, og gert lauslegar á-
ætlanir, sem þú getur vafalaust
fengið hjá honum.
En framfarir hafa orðið miklar
einmitt í þessari tækni undanfar-
inn áratug, og reynsla komin á
þessa flutningsaðferð, svo að nú
með NIVEA í loft og sól
má segja með öruggri vissu. að
þetta mundi takast, og hægt að
reikna út allan kostnað með
nokkurri nákvæmni. Til dæmis
hefur slíkur strengur verið lagð-
ur milli Englands og Frakklands,
Svíþjóðar og Gotlands. Á Nýja
Sjálandi hefur verið lagður
strengur í sjó, sem er 150—160
km að lengd, annar yfir Adría-
hafið, og nú stendur til að leggja
jarðstreng frá Alaska, suður með
vesturströnd Bandaríkjanna, lík-
lega allt suður til Mexíkó. Þannig
hefur fengizt reynsla á flutnings-
kerfinu, og hún mjög góð.“
„Hvað mundi strengur frá fs-
landi til meginlandsins verða
langur, Jónas?“
„Strengur tl Skotlands mundi
verða rúmlega 800 km langur, —-
og það er hægðarleikur að leiða
rafmagn eftir honum. Svíarnir
staðhæfa að með þessari aðferð
sé hægt að leiða rafmagn tvisvar
sinnum kringum jörðina — án
þess að nokkuð tapist á leiðinni.
Auðvitað er stofnkostnaður
töluverður, því að fyrst þarf að
breyta straumnum í háspenntan
rakstraum, og síðan aftur í há-
spenntan riðstraum við hinn enda
leiðslunnar.
Ég er nýkominn frá Banda-
ríkjunum, þar sem þetta kom til
tals milli mín og nokkurra kunn-
ingja, sem áhuga hafa á ýmsum
stóriðjuverum og hafa mikið fjár-
magn milli handa. Þeir höfðu
geisimikinn áhuga á þessu máli
— og á því er enginn vafi, að
fjármagn er hægt að fá til fram-
kvæmdanna með vægum vöxtum
-—■ 21/a — ef útreikningar sýna
að það muni bera sig og ef kaup-
endur fást.
Annars veiztu það, að ég er
ekki faglærður í þessari grein,
svo að ég get ekki veitt þér ná-
kvæmar tæknilegar upplýsingar.
Ég er aðeins áhugamaður, sem
hefi lengi velt þessu fyrir mér,
og vil benda á þennan möguleika.
Ég hefi mikið meiri trú á slík-
um framkvæmdum, en t. d. alum-
iniumverksmiðju, þar sem þarf
að flytja hrámálminn hingað
VIKAN 31. tbl.
33