Vikan - 26.11.1964, Síða 19

Nú þegar höfum við séð fyrstu
amerísku bílana af árgerð
1965 keyra um götur og vegi.
Þeir hafa enn verið tækni-
lega bættir og útlit þeirra að
flestra dómi glæsilegra en
áður. En hvernig eru risafyrir-
tækin í Detroit, sem fram-
leiða þá, og hvernig eru
mennirnir, sem stjórna fram-
leiðslunni?
Það er sama hvort stjórnendur bílafram-
leiðslunnar í Bandaríkjunum líta út um glugg-
ana á glæstum skrifstofum sínum eða hvort
þeir bregða sér nokkur þúsund kílómetra í
burtu,- alls staðar verður það sama fyrir
augum: Bílar, þeirra eigin bílar. Engir menn
í veröldinni sjá svo greinilega ummerki eftir
starf sitt, næstum hvar sem þeir koma,
heima fyrir eða erlendis.
Þeir sem ráða útliti bíla hafa ótrúleg
áhrif. Handverk þeirra berast um allan heim
og ráða þeirri svipmynd, sem fyrir þér verð-
ur á strætum og. þjóðvegum. Til þessa hef-
ur amerískum bílum að jafnaði ekki verið
hrósað fyrir listrænt útlit, en nú hafa teikn-
arar vestan hafs tekið sér Evrópumenn til
fyrirmyndar í vaxandi mæli og flestir viður-
kenna að amerískir bílar hafi gerbreytzt.
Bílar eru tízkuvara og tízkan tekur stund-
um einkennileg hliðarstökk, sem allir undr-
ast á eftir. Þeir sem teikna bílana, sjá vafa-
laust sjálfir ýmsa drauga úr fortíðinni, drauga
á fjórum hjólum, sem þeir vildu gjarnan, að
a'drei hefðu orðið til.
Nú finnst víst flestum að stélin og ugg-
arnir, sem þóttu ómissandi fyrir 1960, hafi
ekki beinlínis verið smekkleg fyrirbrigði. Þessi
sté! höfðu um árabil viðgengizt á Cadillac
og þóttu fín. Hámarki náðu þau með svo-
nefndu „Forward Look" á Chrysler árið 1957.
Þá urðu þau fet á hæð eða meira.
Síðan hefur stefnan verið sú, að slétta
allar hliðar eftir evrópískum fyrirmyndum.
Það hefur verið kallað „Continental Look"
og er afskaplega góð latína í Detroit. Þessi
slétthliðatízka hefur aldrei orðið eins fyrir-
■O- Henry Ford II, aðalforstjóri Ford Motor
Company. Stundum eru leiðtogarnir í fyrir-
tækinu ekki á. eitt sáttir, en þá er hann van-
ur að taka af skarið með því að segja:
,,Má ég minna ykkur á það, herrar mínir,
að það er nafnið mitt, sem stendur á bygg-
ingunni".
ferðarmikil og núna og hámarki nær hún
í Mercury frá Ford. Ford aðhyllist mjög ein-
dregið slétthliðina, sömuleiðis Rambler og
Chrysler. Enda þótt hún hafi viðgengizt í
Evrópu um árabil, þá er hún nýlegt fyrir-
brigði vestan hafs. Þeir reyndu það fyrst
á Thunderbird fyrir nokkrum árum, en hurfu
frá því útliti, því bíllinn virtist þá verða „of
mikið sér á parti." Svo tók Pontiac hugmynd-
ina upp og útfærði hana listilega vel.
Margir hafa undrazt það, hvað amerísku
bílarnir eru jafnvel líkir hvort heldur þeir
eru frá General Motors, Ford, Chrysler eða
Rambler. Það er vegna þess að verksmiðj-
urnar hafa nákvæmt auga hver með annari
og njósnir þar á milli eru hreint eins og í
alþjóðapólitík. Myndirnar eru teknar úr lofti
með aðdráttarlinsum og það hefur aldrei
hafzt að koma bíl á götuna án þess að hinir
vissu nokkuð nákvæmlega um útlit hans og
búnað löngu áður.
En mitt í þessum sléttlínufaraldri þykir
það tíðindum sæta, að sjálfur risinn og for-
ustufyrirtækið meðal hinna stóru í Detroit,
General Motors, fer að þessu sinni eigin
leiðir — og hinir virðast ekki sammála. Þeir
eru svo ánægðir með sínar „stabsides," að
þeir láta það lönd og leið þó G.M. auki
straumlínulagið og leitist við að hafa sér-
stakan stíl. Michell, aðalteiknari General
Motors, segir: „Stefnan er í áttina frá kassa-
laginu. Hvers vegna ætti líka að láta bíl
líta út eins og rúm?"
Þeir hjá G.M. innleiða það lag sem að
nokkru leyti hefur verið á Pontiac í 3 ár, en
auka gúlinn við afturhjólin að mun — sér-
staklega á Pontiac — og kalla þetta „kók-
flöskulag."
Það var talað um miklar tilvonandi breyt-
ingar á árgerð 1965, en þegar til kastanna
kom, þá má segja að breytingarnar einkenn-
ist af varfærni. Sú varfærni er eðlileg, þeg-
ar það er haft í huga, að bllar runnu út eins
og heitar lummur á 3 síðustu árum. Arið
1955 var metár. Þá seldust samtals rúmlega
7,9 milljónir amerískra bíla. En metið reynd-
ist dálítið óraunhæft og vafasamt vegna
þess að salan byggðist á óvenjulegum lána-
kjörum. Stundum var jafnvel lánað til fjög-
urra ára og svo varð árið 1958 afspyrnu
-Gi* Roy Abernethy, forstjóri American Mot-
or, sem framleiðir Rambler.
lélegt. 1962 seldu þeir svo 6,9 milljónir og
7,6 milljónir árið 1963 og eitthvað álíka
nú í ár. Af þessari grimmilegu bílasölu hef-
ur risinn G.M. hreppt bróðurpartinn og lið-
lega það; hefur nú orðið um 54% af allri
bílasölu. Þar af leiðir að General Motors er
stærsta fyrirtæki heimsins um þessar mundir
og gróði þess á síðasta ári var meiri en
allar þjóðartekjur íra. Er nú haft fyrir satt
að meginvandinn hjá þeim snjöllu herrum,
sem stýra G.M., sé hvað eigi að gera við þær
ógnarupphæðir, sem safnast fyrir. Flest
fyrirtæki sjá fyrir því með útþenslu, en við
G.M. hafa stjórnarvöldin sagt: Hingað og
ekki lengra. Það hefur þótt æskilegt að gæta
þess í Bandaríkjunum, að einstök fyrirtæki
og auðhringir gleypi ekki alltof mikið og
G.M. þykir hafa náð nægilegum vexti. Átta
sérfræðingar hjá Justice Department gera
ekkert annað en að hafa eftirlit með Gene-
ral Mótors og sjá um að fyrirtækið „haldi
sér á mottunni." Aðalframkvæmdastjórar
bílaverksmiðjanna eru undantekningarlaust
gæddir frábærri skipulagningargáfu; þeir
eru einskonar gangandi reiknivélar, sem
lifa og hrærast í bílaiðanði og öllu, sem
honum viðkemur. En þeir hafa líka orð á
sér fyrir að vera „úti að aka" á öðrum
sviðum og almennt taldir leiðinlegir.
Ekki aðeins hjá General Motors, heldur
og öllum hinum þrem, eru framkvæmda-
stjórarnir líkt og klipptir út úr sama tízku-
blaðinu; allir í samskonar gráum flannels-
fötum. Annar fatnaður er litinn hornauga.
Maður með skalla getur ekki komizt langt,
að minnsta kosti ekki hjá General Motors.
Hirðuleysi í klæðaburði er það sama og
dæma sjálfan sig úr leik, skegg er ekki þol-
að né óburstaðir skór og þá er eins gott
að hárinu sé haldið í skefjum. Allt þetta verð-
ur sá að hafa í huga, sem vill verða fram-
bærilegur og aðeins sá, sem er fyllilega
frambærilegur og eftir viðteknum kokka-
bókum, getur komizt langt.
Það er enn í minnum haft hjá Ford, að
einn framkvæmdastjóranna sást á skyrtunni
utan skrifstofu sinnari Fregnin flaug út inn-
an fyrirtækisins og þetta þótti óskaplegt
hneyksli og vont mál afspurnar. Aðalforstjór-
inn neyddist til að gera manninum tiltal og
þetta kom auðvitað ekki fyrir aftur.
Framkvæmdastjórn General Motors er að
■O Chrysler var í vanda staddur og salan
fór niSur á við, en nýi forstjórinn, Lynn
Townsend, hefur leitt fyrirtækiS fram fil
sóknar.
VXKAN 48. tbl. —