Vikan - 10.12.1964, Blaðsíða 42

Um aldamótin fer fólk að iðka
meiri íþróttir, og það hefur
mikil áhrif á klæðaburð bæði
karla og kvenna. Karimennirn-
ir stunda róðra í ermalausum
peysum, stuttum buxum og
strigaskóm. Þeir fara i kapp-
göngur í álíka léttum búningi.
Konurnar voga sér í hjólreiða-
túr í buxnadragt, hárri upp í
háls, á fótum bera þær reimuð
stígvél og á höfði flatan, enskan
karlmannsstráhatt. Að ekki sé
nú minnzt á baðfötin, því að þar
var viðhöfð vítaverð léttúð, á
þeirra tíma mælikvarða. Áttu
bæði kynin þar jafna sök. Herr-
arnir óðu út í sjóinn i linébux-
um og treyju með löngum erm-
um. f fyrstu voru kven-sund-
fötin með lífstykki, skjörti með
stórri slaufu að aftan, við þetta
báru þær hatt og sundskó, festa
með löngum böndum, sem vafin
voru upp eftir kálfanum. Þetta
þótti allt afskaplega djarft, og
er þetta eitt merki um komandi
siðabót. Fólk reynir að losa um
hömlur á öllum sviðum. Upp
úr þessu sprettur svo þörfin
fyrir hreinni línur og fólk fer
að losa sig við allt óþarfa skraut
á fatnaðinum.
ÞAÐ SEM ER HENTUGT, ER
FALLEGT
Þetta var slagorð notagildis-
stefnunnar, og karlmlannafáta-
tizkan gerði þetta strax að kjör-
orði sinu. Fötin urðu beinsnið-
in og einföld, og neðan á bux-
urnar var gert uppbrot. Síðan
hafa breytingar á karlmanna-
tízkunni ekki verið stórkostleg-
ar. Breiðar eða mjóar Iierðar,
tveir eða þrír linappar á erm-
unum, buxur með eða án upp-
brots — þetta liafa verið aðal-
breytingarnar. Þó er auðvelt að
sjá mun á fötum frá þessum tím-
og fötunum frá í dag, sniðið
breytist með tímanum. Brotið,
sem pressað er í buxurnar, er
frá árinu 1890, og sama er að
segja um sumarfatnaðinn, sem
enn er vinsæll, bláan jakka og
hvitar buxur.
í kringum 1910 fór Parísar-
búinn Paul Poiret að hafa áhrif
á tízkuna. Hann hafði fjörugt
ímyndunarafl og sótti Iiugmynd-
ir sínar víða að. Poiret kom
fyrstur með stuttu pilsin, ljósu
sokkana, brjóstahaldarann og
mjaðmabeltið, sem var undan-
fari þess, sem konur nota nú á
tímum. Hann var mikið fyrir
sterka liti. Á eftir honum kom
Coco Chanel, sem er að visu
orðin gömul, en er enn í fullu
fjöri. Hún var líka boðberi þess,
að fólk eigi að klæðast þægileg-
um og hentugum fötum. Christ-
ian Dior breytti konunni frá
1947 úr einkennisklæddri veru
með ferhyrndar axlir og í bein-
sniðnum pilsum með einu falli
að framan, í kvenlega fegurðar-
dís, klædda síðu pilsi, með injó-
ar axlir og örmjótt mitti. Heim-
urinn kynntist „New Look“ og
þar næst Y-Iínunni, H-línunni,
pokalinunni og trapezlínunni.
Beltið var upp undir brjóstum,
niðri á mjöðmum og í mittinu.
Brjóstunum var ýtt niður á við,
ekkert mitti, flatar mjaðmir,
misjöfn pilsasídd. Duttlungar
tízkunnar eru óútreiknalegar,
en kvenfólkið mótmælir aldrei.
Við livað búum við svo núna?
Því er ekki auðvelt að svara,
dálítill tími verður að líða,
þannig að yfirsýn fáist. Liklega
býður nútíminn upp á einhvers-
konar þotustíl, sem verður und-
anfari tunglfarafatnaðarins, þeg-
ar sá tími rennur upp.
Við erum börn „stáls og sem-
ents“, en samt færist tízkan í
rómantiskari átt. Við leitum að
gullúri með langri keðju í dót-
inu hennar ömmu okkar, en það
og hálsmenin eru aftur orðið
vinsælt skraut. Við leitum að
ýmsum smáatriðum í fatnaði
fortíðarinnar um leið og þróun-
in þeysist áfram. Ótrúlegt? Víst
er það, en þannig er það. Ein-
föld, hentug og þægileg eiga
fötin að vera nú á tímum, en
samt óskum við eftir einhverjum
menjum fortíðarinnar.
Siðustu árin hafa þjóðfélags-
fræðingar og sálfræðingar farið
að veita tízkunni eftirtekt og
hafa nú á takteinum skýringar
á öllum fyrirbærum i tízkuheim-
inum. — Föt er einkennisbún-
ingur, sem manneskjan notar,
til þess að gefa til kynna, hvar
hún er stödd í þjóðfélagsstigan-
um, segja þeir. Þannig hafa
myndast orðin „hvítflibbi“ og
„bláflibbi", sem aðskilur skrif-
stofumenn mfð hvitt um liálsinn
og verkamenn í mislitum skyrt-
um.
En svo hraðar breytingar eru
nú á þjóðfélagsskipaninni, að
þetta verður varla lengi í gildi
héðan af.
Striðið eilífa milli kynslóð-
anna sýnir sig líka í klæðaburð-
inum. Unga fólkið sýnir frelsis-
þrá sína og uppreisnarbug með
því að klæða sig eins og því
þóknast. Þar með má telja hár-
greiðslu og allt þess fas. Við
sjáum fyrirbæri eins og bítlana
skjóta upp kollinum. Fjórir
ungir menn frá Liverpool koma
öllu í bál og brand. Eldra fólk-
ið krossar sig yfir útliti þeirra
og þessu, sem þeir kalla hljóm-
list. Sumum fannst, að enski
menntamálaráðlierrann lilyti að
vera með lausa skrúfu, þegar
hann lét hafa það eftir sér, að
þetta væri hluti af sögunni, sem
niitímafólk væri að skapa og að
síðari kynslóðir ættu ef til vill
betra með að átta sig á og meta
þetta fyrirbrigði.
Núna, ári siðar, gera flestir
sér ljóst, að þetta var ekki mælt
út í bláinn. Milljónir unglinga
klæðast eins og þessir fjórir pilt.
ar, í jakka án kraga og með
þremur hnöppum, í hnéháa skó
með 5 cm. háum hælum. Buxna-
skálmarnar eru aftur á móti
ekki nema 37 cm. víðar.
Topplaúsu sundbolirnir og
kvöldkjólarnir eru líka nútima
fyrirbrigði sem eiga sér eflaust
sinar orsakir. Mikið er um það
rætt, en líklega Iiggur skýringin
42 — VIKAN 50. tbl.