Vikan - 10.03.1966, Side 20

Svo er að sjá, að menn sækist eftir allskonar spenningi, t.d. þykir
kappleikur lítils virði ef hann er ekki spennandi, en spennan myndar
stress. Oft virðist það líka vera þannig, að maður sem illa er haldinn
af stressi, sæki öllu fremur í það að gera eitthvað sem viðheldur þessu
ástandi.
Íí/S/ZÍVSMV.
manns eftir árafjölda, mæla hana
í hringferðum jarðar umhverfis sól,
en þetta er mjög ónákvæmur mæli-
kvarði, þegar um lífið er að ræða,
þv( að líkaminn getur verið orðinn
ellihrumur um fertugt eða fyrr hjá
sumum, en aðrir halda dágóðum
líkamskröftum og enn betri sálar-
kröftum fram að áttræðu eða leng-
ur. Tíminn er afstætt hugtak. í stað
þess að mæla hann f dögum og
árum, m.ö.o. eftir stjörnufræðinni,
þá má mæla hann eftir lífeðlisfræð-
inni — ekki eftir hraða jarðar, held-
ur eftir hraða lífsstarfsins, frumu-
skiptingunni, sem er miklu örari
hjá vaxandi barni en fullorðnum
manni. Hjá smærri dýrum liður tím-
inn þó enn hraðar; mörg þeirra
eru orðin kynþroska ársgömul og
dægurflugan, sem fagnar lífi við
sólarupprás, er orðinn ellihrum við
sólsetur. Hver dýrategund er því
sér um sinn líffræðilega tíma. Heim-
spekin segir, að einnig sé til sál-
fræðilegur mælikvarði, sem hægt
er að leggja á tímann. Við getum
Líklega hcfur stress alltaf fylgt mann-
skepnunni frá örófi alda, cn þó má
telja líklegt, aö fornmenn hafi oröiö
fyrir minni óþægindum af strcssi en
viö nútímafólk. Hraðiim og spcnnan
í hinu daglega lífi hefur aukizt að
mun.
lifað meira í hugsun, nautn eða
harmi á einum örlagadegi heldur
en á heilu viðburðasnauðu ári. Líf-
ið getur streymt fram eins og belj-
andi vatnsfall eða silazt áfram, svo
að varla sér straumrák. Það getur
m.a.s. orðið eins og stöðupollur og
hann fúll. Því ætti hverjum að vera
keppikefli að bæta lífi við árin, en
ekki bara árum við lifið.
Sú sérgrein læknisfræðinnar, sem
fjallar um ellina og ellisjúkdóma,
er kölluð gerontologia og er það
dregið af gríska orðinu geron, sem
þýðir öldungur og á skylt við lýs-
ingarorðið grár í (slenzku. Af þessu
er og dregið hið enska heiti sér-
greinarinnar geriatrics, það var
fyrst notað af Ignazt Leo Nascher,
sem reit stóra bók með þeim titli
árið 1914. Hann markaði þessari
sérgrein það svið, „að færa sjúkt
líffæri eða vef til þess ástands, sem
mætti teljast ellinni eðlilegt, en ekki
að reyna að ná aftur því ástandi,
sem er eðlilegt manni í fullu fjöri".
Enda þótt ritaðar væru bækur um
gerontologíu eða medicina geron-
comica bæði af Zerbi á 15. öld og
Floyer á þeirri 18., þá er það varla
fyrr en síðustu tvo áratugina, sem
þessu máli hefur verið gaumur gef-
inn að ráði, eða frá árinu 1945.
Þá var stofnað félag ellisjúkadóma-
fræðinga og gefur það út timarit,
sem við það er kennt, The Journal
of the Gerontological Society. Eink-
unnarorð þess eru ,,að bæta lífi
við árin, en ekki bara árum við
lífið".
Samkvæmt kenningum dr. Selye er
ellin merki þess, að meðfædd lífs-
orka sé að ganga til þurrðar sem
afleiðing af því stressi, sem maður
hefur sífellt orðið fyrir, sálarlegu
eðu líkamlegu, svo sem af völdum
sjúkdóma eða annarra áfalla. Ann-
ars telur hann, að enginn maður
hafi dáið úr elli einvörðungu, svo
að vitað sé, þ.e.a.s. hrörnun allra
liffæra jafnt, heldur bili eitt öðrum
fyrr, enda bitni stress oft á einu
2Q VIKAN 10. tbl.