Vikan - 12.06.1969, Blaðsíða 34

LIUUU
L IJUJU
L ICuu
Liljubindi eru betri.
Fást í næstu búð.
uniun og fóru með okkur út í
skóg. Allan daginn vorum við
geymdir í bát nokkrum og vorum
ekki látnir fara aftur heim í búr
fyrr en dimmt var orðið. Næsta
dag endurtók þetta sig. Það voru
jól og við fengum brjóstsykur-
bita að. skipta á milli okkar.
Þetta rjátl út í skóginn bætti
ekki skapsmuni okkar. Við gerð-
um okkur ljóst að kongarnir voru
langt frá því einu fangaverðir
okkar, heldur einnig hið torfæra
landslag, okkar eigin veiku burð-
ir, einangrunin og þekkingarleysi
okkar á landinu. Þótt svo að
kongarnir hefðu sleppt okkur
góðmótlega, voru möguleikar
okkar til að komast hjálparlaust
til okkar manna næsta litlir.
Tuttugasta og sjötta desember
vorum við fluttir fimm kílómetra
norður á bóginn í tómar búðir,
sem erfitt var að komast að.
Fætur mínir voru algerlega dofn-
ir eftir gönguna þangað. Ég þjáð-
ist af beriberi og gat ekki haldið
matnum niðri. f febrúar 1965
vorum við enn færðir til. Við
ferðuðumst mest á nóttinni með
líkum hætti og áður. Eftir fimm
dægur komum við í einar búð-
irnar enn. Ég fylgdist með tím-
anum með því að merkja við á
pappaspjaldi, sem ég hafði rifið
af skotfæraöskju. Þetta dagatal
mitt reyndist rétt, nema hvað ég
gleymdi því að 1964 var hlaup-
ár. Ég var því degi á undan tím-
34 VIKAN *•tbl-
anum unz ég minntist þess að til
var mánaðardagur sem kallast
tuttugasti og níundi febrúar.
Vistin í nýju búðunum var
nokkru betri en í hinum fyrri.
Við fengum að vera í námunda
við hver annan og vorum fæddir
á fleski, vítamínum og sprautum
við sjúkdómum í lifrinni. Þar að
auki máttum við hlusta á ensku-
útsendingar útvarpsins í Hanoi.
Ég fór aftur að þyngjast. Jafnvel
Johnson gat nú haldið matnum
niðri. En Tadios horaðist stöðugt.
Við styttum okkur stundir með
því að spila. Spilin höfðum við
búið til úr pappa úr skotfæra-
öskjum. Auðvitað töluðum við
mikið saman: um bernsku okkar,
fjölskyldur, vonir. Eftir nokkra
mánuði var farið á brott með
Rowe. Ég varð aftur veikur og
gat mig hvergi hreyft. Kongarn-
ir hættu þá að setja á mig fót-
járn yfir nóttina, enda var ég
kominn með djúp sár undan
þeim.
í júní 1965 gerði Tadios flólta-
tilraun. Hann var fjarverandi í
þrjú dægur, en þá höfðu kong-
arnnir náð honum og komu með
hann aftur. Hann var þá lokaður
inni á sama stað og Rowe. Það
var um fimm hundruð metra frá
okkur hinum. í október gerði
Tadios nýja flóttatilraun og í
þetta sinn ásamt Rowe. Þeir náð-
ust eftir sólarhring. Þeir voru
steinuppgefnir á sál og líkama
— Það er sjálfsagt að kvænast
þér, en hvernig væri að fá svo-
lítið forskot á sæluna?
— Það er svei mér völlur á hon-
um, síðan hann kom frá París!
þegar komið var með þá til okk-
ar Johnsons.
Kongarnir hvöttu okkur til að
hlusta á enskuútsendingar út-
varpsins í Hanoi og það gerðum
við. í því heyrðum við að Ver-
sace höfuðsmaður og Kenneth
M. Roraback undirforingi hefðu
verið teknir af lífi til hefnda
fyrir þrjá hryðjuverkamenn Ví-
etkong, er Saígon-stjórnin hafði
látið drepa í Danang. Ég hafði
þekkt Roraback. Við höfðum orð-
ið samferða til Víetnam í júlí
1963.
Við skömmuðum varðmenn-
ina:
— Þið skutuð þá! Hversvegna
skjótið þið okkur ekki líka?
Þeir svöruðu:
— Verið þið alveg rólegir. Þið
eruð í engri hættu, því að þeir
í Saígon drepa áreiðanlega ekki
fleiri af okkar mönnum í bráðina.
í desember 1965 vorum við
fluttir til nýbyggðra búða, sem
majór í liði Víetkong stjórnaði.
Varðmennirnir þar voru áber-
andi kuldalegir við okkur.
í upphafi árs 1966 var okkur
sagt að hætt væri loftárásum á
búðirnar. Var þá farið með okk-
ur út í U Minh-skóginn og við
látnir sofa þar undir teppum.
Við vorum aldrei hafðir nema
viku á hverjum stað. Heilsu Ta-
dios hrakaði stöðugt. Enn bætt-
ist Bandaríkjamaður í hópinn,
Orien J. Walker jr., höfuðsmað-
ur í landhernum. Hann var líka
fárveikur'. Ég gaf honum vítamín
og sprautur gegn malaríu, en það
hjálpaði ekkert. Hann var flutt-
ur á annan stað. Síðar fréttum
við að hann væri dáinn.
í febrúar var komið. til okkar
með einn Bandaríkjamann í við-
bót, Joe Parks, undirforingja í
landhernum. Hann hafði um heils
árs skeið setið fanginn í búðum,
þar sem nóg var af fersku græn-
meti og kjöti. Hann leit líka
mjög vel út, var meira að segja
feitur. En heilsu hans fór fljót-
lega að hraka í vistinni hjá okk-
ur. Tadios versnaði einnig. Hann
seldi oftast upp jafnskjótt og
hann hafði borðað.
í júlí vorum við enn fluttir.
Nýr fangi bættist í hópinn,
„grænbaski“, James E. Jackson
jr., undirforingi. Allir gerðum
við það, sem við gátum fyrir Ta-
dios, en svo fékk hann blóð-
kreppusótt. í september var hann
fluttur frá okkur. Síðar fréttum
við lát hans.
í desember vorum við Rowe,
Johnson, Parks og Jackson settir
í byggingarvinnu í nýjum búð-
um. Þegar því verki var lokið,
vorum við fluttir í gamlar búðir
og niðurníddar. Okkar var
stranglega gætt; lokaðir inni í
byggingu sem umkringd var
þykkum gaddavírsflækjum. Um
jólin fengum við einn kjúkling
og fjórar bjórflöskur. Þessu
fylgdi áróðursræða í ábæti. Parks
leið illa. Hann var með blóð-
kreppusótt og lagði ört af. Á
gamlárskvöldið sagði hann: „Ég
þoli þetta ekki lengur. Ég dey!“
Og á nýársmorgun dó Joe Parks.
Kongarnir gáfu okkur svört nátt-
föt, sem við klæddum líkið í.
Síðan vöfðum við það í strá-
mottu og kongarnir báru það út
í bát. Þeir sögðust ætla að jarða
Parks og vísa Bandaríkjamönn-
um á legstað hans.
í marz vorum við fluttir. Búð-
irnar, sem nú urðu bústaður okk-
ar, voru þær beztu sem við höfð-
um gist til þessa. Þar var mat-
jurtargarður og við fengum að
veiða fisk sjálfir. Nú fárveiktist
Johnson. Hann hefði áreiðanlega
dáið ef kongarnir hefðu ekki gef-
ið honum penisillín og streptó-
mysín gegn blóðkreppusóttinni.
Þetta var í fyrsta sinn í fanga-
vistinni að nokkur okkar fékk
nóg af lyfjum. Jackson, sem líka
var hjúkrunEuliði, hjálpaði mér
að annast Johnson. Við urðum
að neyða í hann matnum. Að
lokum hjarnaði hann við.
í október var okkur sagt að við
yrðum látnir lausir í fangaskipt-
um. Við þyrftum ekki annað en
skrifa umsókn þess efnis, að við
óskuðum frelsis. Við vorum tor-
tryggnir, en skrifuðum þó um-
sóknina.
í októberlok vorum við svo
látnir lausir, Jackson, Johnson
og ég. Rowe héldu kongarnir
hinsvegar eítir, kannski af því
að hann var liðsforingi og því
dálítið verðmætari en við hinir.
En hann lék á fangaverði sína.
Rúmlega ári síðar strauk hann
og komst heilu og höldnu til
sinna manna. Þar með lauk ótrú-
legu og óhugnanlegu tímabili lífs
hans: fimm ára fangavist í frum-
skóginum.
Frelsisgjöfin fór þannig fram:
Kongarnir bundu fyrir augu okk-
ar að vanda og fóru með okkur
norður á bóginn, til landamæra
Kambódíu. Við ferðuðumst að-
eins á nóttinni og vorum tvær
vikur á leiðinni að landamærun-
unum. Þar var okkur haldið
kyrrum í viku. Við fengum buff
og niðursoðna mjólk og aðrar dá-
semdir.
Einn varðmannanna — sumir
þeirra höfðu gætt mín allt frá
upphafi — hélt okkur skilnaðar-
veizlu með öli og kökum. Þann
tíunda nóvember vorum við
fluttir á gufubát eftir fljóti
nokkru inn í Kambódíu. Kambó-
ísk lögregla tók á móti okkur og
flutti okkur til húss með baði og
rúmum með sængum í. Það var
draumi líkast.
Kambódískur herlæknir skoð-
aði okkur. Við fengum fimm
kambódíska dollara hver okkar
og vorum hvattir til að kaupa
hvað sem okkur sýndist. Ég hafði
áhuga á aðeins einu: skóm! Ég
keypti par. Þá hafði ég ekki haft
skó á fótunum í fjögur ár.
Daginn eftir var okkur sagt
að klæðast kakibuxum og hvítum