Vikan - 20.06.1974, Blaðsíða 16

Ragnar Þorsteinsson
Þeir, sem láta sér nægja, að sjá Hjör-
leifshöfða úr fjarlægð, þegar þeir þjóta
fram hjá fljúgandi, siglandi eða akandi,
vita fæstir, að þama uppi á háhöfðanum
er að finna merkilegt mannvirki, engu
siður heillandi en hið dýrlega útsýni til
hafsins og öræfanna, sem þama gefur að
lita. Þeim er einnig fæstum kunnugt, að
þama á efstu brún höfðans er að finna
veglegan hvilustað eins mesta bændaöld-
ungs seinni ára og grjótorpið leiði fyrsta
landnáms manns ins....
Viö hina brimsollnu suður-
strönd íslands eru viða eyðisand-
ar, myndaðir af framburði jökul-
vatna, eldgosum og foki. Ein slik
eyöimörk er Mýrdalssandur. Þar
framarlega á miðjum sandi,
stendur fjall eitt, mikið og fritt,
eins og vin i eyðimörk eða eyja
græn úr hafi. Þetta er gamall
öldubrjótur, frá þeim tima er
særinn sleikti jökulrætur. Er
landið reis aftur úr sæ, greru
þarna skógar miklir og engi. Þá
hafði fjallið, sem Hjörleifur
Hróðmarsson nam land við, ekki
mikla hagnýta þýðingu, utan að
vera vegvisir eða kennileiti sæ-
förum er að landi komu. Enn
þann dag i dag gegnir hann þeirri
skyldu i tvöfaldri merkingu.
Þegar þurrviðri og norðanátt
er, stendur sandkófið fram yfir
sanda og á haf út og hylur strönd-
ina sjónum þeirra, er fram hjá
fara, eða fiskveiðar stunda með
ströndinni. Þá gnæfir Hjörleifs-
höfði oft upp úr kófinu og ber þá
hæst varðan mikla á toppi hans.
Einnig geymir hann við rætur
sinar talandi vott um mannkær-
leika og fórnfýsi i garð þeirra,
sem hrekjast að ströndinni og
brjóta þar skip sin, svo og þeirra,
sem um sandinn hrekjast vega-
lausir og villtir. Það er skipbrots-
mannaskýli, búið vistum og klæð-
um, fyrir þá, sem i nauðum eru
staddir.
En við viljum skyggnast dýpra
i sögu Höfðans, eins og hann er
kallaður i daglegu tali þeirra,
sem hafa hann oftast fyrir sjón-
um. Við viljum kynnast þeim bet-
ur, sem byggðu Hjörleifshöfða,
löngu áöur en hjálpfýsi og ná-
ungans kærleikur fékk það form,
sem nú er algengast og sjálfsagð-
ast, að allir leggi hönd á plóginn.
Allir þekkja það litla, sem til er
af sögu Hjörleifs, örlög hans og
skapadægur. Við vitum, að næst-
ur nam land við Höfðann, maður
er ölver hét. Landnáma segir, að
maður hét Eysteinn, sonur
Þorsteins Drangakarls, hann fór
til tslands af Hálogalandi og
braut skip sitt við sanda. Hann
byggði Fagradal. Kerlingu eina
rak af skipi hans, þar heitir siðar
Kerlingarfjörður. Þar er nú eng-
inn fjörður, en þar innar af heitir
Kerlingardalur.
ölver, sonur Eysteins, nam
land austan Grimsár (nú liklega
Miðkvísl). ölver bjó i Höföa. Þar
hafði enginn maður þorað að
nema land fyrir landvættum, sið-
an Hjörleifur var drepinn.
Ekki er mér kunnugt um ábú-
endur i H jörleifshöfða eftir
Þórarin son ölvers, þar til árið
1721 11. mai, að Katla gaus. Þá
býr þar Ólafur Ólafsson. Hann
var ekki heima er hlaupið tók bæ-
inn, var við kirkju að Höfða-
brekku.