Vikan - 23.12.1976, Síða 39

- Já. Tíðni sjúdómsins vex með
aldrinum. Okkar rannsóknir hafa
hafist á 34 ára körlum, en hjá þeim
er tíðnin um 10%, sem fer siðan
hækkandi eftir aldri, eða allt upp í
40% hjá þeim elstu. Og það er eftir-
tektarvert, að um 3/4 sjúklinga, sem
hafa komið hingað og eru með of
Nikulás Sigfússon læknir.
háan blóðþrýsting vita ekki um
það, því að eins og ég sagði áðan, er
sjúkdómurinn a.m.k. i byrjun alveg
einkennalaus, en með timanum
veldur hann skemmdum á æða-
kerfinu, sem aftur hefur áhrif á
ýmis viðkvæmari líffæri, svo sem
hjarta, nýru og heila, en þessi þrjú
líffæri eru viðkvæmust fyrir þessu
og skemmast því fyrst, og þá oftast
með alvarlegum afleiðingum eða
illviðráðanlegum. Það er algengt,
að þetta fólk fái t.d. heilabiæðingar,
kransæðastíflu eða nýrnabilun. Um
orsök sjúkdómsins er því miður
mjög lítið vitað. Lækning á ein-
kennum hans er auðveld, en ekki á
orsökum, þar sem þær eru sjaldnast
kunnar. Sem betur fer hefur á
undanförnum áratug, eða svo, verið
vaxandi áhugi á þessari veiki, og
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin...
— ... hefur fengið af honum of
háan blóðþrýsting...? Mér fannst ég
verða að skjóta þessu þarna inn.
Nikulás brosti lítillega. Fannst
þetta sennilega of mikið alvörumál
til að leyfa blaðamannabrandara. -
Það má kannski segja sem svo, sagði
hann hæglátlega, en hún hefur
semsagt gert mikið til þess að hægt
verði að gera sjúkdóminn viðráð-
anlegri. M.a. hefur verið áþað bent,
að möguleikar eru fyrir því að taka
fyrir heil byggðalög í senn og láta
þar fara fram allsherjar rannsókn á
þessu sviði. Slíkt hefur verið gert og
með góðum árangri. Sjúkdómurinn
veitir nefnilega flest skilyrði fyrir
slikri rannsókn. Hann er algengur,
auðvelt að finna hann með einföld-
um og ódýrum aðferðun, hann er
alvarlegur, og það er hægt að lækna
hann. Ein „einkenni” sjúkdómsins
eru þau, að hann er ekki tekinn
nógu alvarlega. Sjúklingurinn hefur
engin óþægindi, álítur að hann sé
alveg frískur og leitar ekki læknis.
Og jafnvel þó hann geri það, þá vill
gleymast að fara eftir fyrirsögn
hans, og þá oft með skyndilegum
og alvarlegum afleiðingum. Ráðin
við þessum sjúkdómi eru helst þau
að hafa sérstakar stofnanir, sem
ekkert annað verkefni hafa. Slikar
stofnanir hafa spjaldskrá yfir alla
sjúklinga með þessa veiki og kalla
þá inn með ákveðnu millibili til
eftirlits, — og ganga eftir því, að
sjúklingar mæti. Slíkar stöðvar
hafa komið upp allvíða á undan-
förnum árum og það hefur sýnt sig,
að þær gera mikið gagn.
— Er í rauninni ekkert, sem
hægt er að ráðleggja fólki til að
forðast að fá þessa veiki, Nikulás?
— Þar sem orsök veikinnar er
ekki kunn, þá er það því miður
ákaflega fátæklegt. Þó má segja, að
vaxandi grunur leiðist að mataræði
hinna svokölluðu siðmenntuðu
landa, og eitt atriði virðist þó
nokkuð öruggt, en það er salt-
neysla. Það er vaxandi grunur um,
að aukin saltneysla manna auki ó
líkur fyrir auknum blóðþrýstingi.
Japanir neyta t.d. mikils salts,
enda er veikin þar yfirgnæfandi i
samanburði við aðrar frumstæðar
þjóðir, sem hafa litla saltneyslu og
sleppa vel. Það er þannig talið
sannað, — á ýmsan annan máta en
þann sem ég nefndi — að saltneysla
sé skaðleg að þessu leyti. Þá mó og
á það benda, að offita er sannanlega
einnig mjög skaðleg, enda er lækn-
ing hennar oft og tiðum einnig
lækning á sjúkdómnum.
— Hvernig skiptist þetta mður á
kynin?
— Þegar ó allt er litið, þá er það
nokkurn veginn jafnt. Að vísu
verður veikinnar oftar vart hjá
yngri körlum en konum, en við
aldurinn breytist þetta aftur körlum
í hag, þannig að heildarútkoman
verður nokkum veginn jöfn.
— Hvað viltu segja mér um tíðni
hjartasjúkdóma, sem þið leitið sér-
staklega að?
— Um það bil 8—9% þeirra, sem
hingað koma í skoðun, reynist vera
með kransæðasjúkdóm, og um það
bil helmingur þeirra hafði ekki
hugmynd um það. Sykursýki, sem
einnig hefur áhrif á æðakerfið, er
nokkuð algeng hér líka. Um 4—5%
þess fólks, sem hingað kemur, er
með eitthvað brenglað sykurþol,
sem þýðir byrjandi sykursýki. Mik-
ill hluti þess hafði ekki hugmynd
um það.
— Er hægt að stöðva veikina,
þegar þið hafið fundið hana?
— Já, það er hægt að halda
þessu í skefjum með lyfjameðferð,
og margir geta þannig orðið alveg
eðlilegir.
— Ég hef mitt vit í þessu efni frá
sjónvarpinu, en þar heyrði ég fyrir
skemmstu, að sjúklingar með syk-
ursýki hefðu alveg ákveðna lífstíðar-
von, sem að vísu færi hækkandi. Er
þessu þannig farið?
— Þarna hefur sennilega verið
átt við jafnaðartölur. En við skul-
um gera greinarmun á hinum ýmsu
tegundum sykursýki. Til er t.d.
meðfædd sykursýki, sem er öllu
alvarlegri en sú, sem algengt er að
þjói eldra fólk. Hún er yfirleitt væg.
Og batalikurnar aukast stöðugt
með betri meðferð.
— Hvað geturðu sagt mér annað
og frekar um heilsugæslu almennt?
— Hjartasjúkdómar eru nú
algengasta dánarorsökin. t barátt-
unni við þá er vænlegast að taka
fullt tillit til þess, sem ég áðan sagði
um að fylgjast vel með blóðþrýst-
ingnum, minnka saltneyslu og
neyslu dýrafitu. Offita er þá ekki
siður hættuleg. Ég vil undirstrika
það, að offita er ekki aðeins ljót og
óþægileg, heldur beinlinis hættu-
leg. Mestu máli skiptir því matar-
æðið, hve mikið maður borðar, hvað
maður borðar — og svo kemur
líkamshreyfing. Menn verða að
breyta matarvenjum sínum strax
frá æsku, þvi oftast skapast þá
ákveðnar matarvenjur, sem auðvit-
að verða að breytast, bæði vegna
þess að maðurinn þarf annað fæði,
eftir því sem aldurinn færist yfir, og
vegna þess einnig — og ekki síður
— að visindin hafa sannað, að
vissar matarvenjur eru hollari en
aðrar.
— Aðalatriðið í því er að minnka
fituneysluna um kannski 10___15%,
sem eru nú engin ósköp. Borða
meiri jurtafeiti, minnka sykur-
neyslu og um leið heildarhitaein-
ingafjölda. Þetta eru nú svona nelstu
atriðin.
— Mikilvægt í þessu sambandi
er verð á vissum vörutegundum, en
þvi miðuð hefur ekki verið tekið
nægilega mikið tillit til þess af
stjórnvöldum. Ég vil benda ó lítið
dæmi. S.l. sumar var lagður vöru-
tollur á ýmsar matvörur, sem að
sjálfsögðu hækkaði verð þeirra hér
innanlands. Undanþegið þessum
tolli var þó sykur og hveiti, þannig
að þær vörur urðu þá hlutfallslega
ódýrari — og um leið meira keypt-
ar. En heilbrigðissjónarmiðið
gleymdist alveg. Það var heldur
ekki tekið með í reikninginn, að
meiri neysla á þessum vörum hefur
sannanlega áhrif ó heilsufar manna
og hækkar þannig framfærslu-
kostnaðinn. Þarna myndast því
vitahringur, sem e.t.v. er erfitt að
stöðva.
— Er engin opinber stofnun, sem
gæti lagt á ráðin í svona tilfellum?
— Nei. Að vísu er til svokallað
„Manneldisráð”, sem um árabil
hefur verið óstarfhæft, því það
hefur enga fjórveitingu fengið.
Nú var kallað í mig í gegn um
hátalarakerfi stofnunarinnar, nú
skyldi ljúka við að skera af mér
eyrað, og hefði ef til vill mátt fyrr
vera.
Auðvitað kvaddi ég Nikulás Sig-
fússon hið skjótasta, því ég hugsaði
sem svo, að mín heilsa væri miklu
mikilvægari en allra hinna, svipað
og þeir hljóta að hugsa, sem neita
manneldisráði um peninga.
Þegar ég kom í skoðun næst, —
því eitthvað virtust þeir ekki vera
ánægðir með — þá var sá blóðdropi
tekinn, sem ég hafði geymt í
varasjóði, og mér fyrirskipað að
bíða i tvo klukkutíma frammi á bið-
stofu að þessu sinni, því nú ætluðu
þeir að vera alveg vissir um
útkomuna.
Og endanleg úrslit?
Ég tilkynnti þau við hátiðlega
athöfn á ritstjóminni síðar um
daginn.
Þeir fundu ekkert að mér, hvorki
likamlega né andlega.
ERGO: Ég var ekki vitlaus. Ég
var Geni.
Ég hafði nefnilega stolist til að fá
mér kaffisopa með einum sykur-
mola um morguninn, — og þeir
höfðu fundið molann, þó ég væri
búinn að éta hann!
KARLSSON.
52. TBL. VIKAN 39