Vikan - 27.10.1977, Page 5

— lífið virtist svo skemmtilegt og
auðvelt.
— En ekkert jafnaðist á við
fegurðardisirnar frá Montenegro.
Það var farið með okkur eins og
prinsessur, blöðin skrifuðu um
okkur, og ég vann fegurðarsam-
keppnina. Það var stórkostlegur
tími.
— Og ekki vantaði tilboðin.
Margir ríkir menn báðu mín. Ég
minnist sérstaklega lávarðar eins,
sem var ástfanginn upp fyrir bæði
eyrun. En ég mundi eftir loforðinu,
sem ég gaf foreldrum mínum, segir
Milena.
— Ég kom heim i júní, og um
haustið sama ár giftist ég. Ég hafði
hitt Nikola á markaði, og pabbi
hafði gengið frá málum, á meðan ég
var að heiman. Við héldum mikið
brúðkaup, og ég flutti hingað til
Godinje. Það eru 70 ár siðan.
— Það var líf og fjör og mikið um
að vera á götunum hér í þá daga.
Nú er staðurinn fámennur og
mestan hluta ársins lítið um að
vera. Á sumrin koma ferðamenn
neðan frá ströndinni til að gæða sér
á fiski staðarins, sem veiddur er úr
vatninu í gríðarleg net, sem dregin
eru á hverjum morgni. Fiskurinn er
framreiddur reyktur og þykir lost-
æti. Nú búa tæplega fimmtíu
manns i Godinje, og flestir íbúanna
eru gamalt fólk. Samgöngur við
staðinn eru ótrúlega slæmar. Að
vísu getur maður í dag ferðast með
lest gegnum Evrópu og norður til
hafnarbæjarins Bar i Júgóslavíu,
skammt frá landamærum Albaníu
Þegar síðasti hluti hinnar löngu
járnbrautarlinu var vígð fyrir ári
síðan, var talað um áttunda undur
heims. Lestin fer gegnum hundruð
langra jarðganga, yfir jafn margar
brýr í svimandi hæð. Það er ekki að
furða, þó þessi leið niður að hafinu
sé nefnd heimsins lengsta neðan-
jarðarbraut.
Farið er úr lestinni á næst síðustu
stöð fyrir endastöðina Bar, í litla
fallega bænum Virpazar.
Mjór og grýttur vegur liggur
beint upp fjallið. Hann er næstum
ófær á köflum, en leigubílstjóri
staðarins lætur ekki þverhnípið
hræða sig og stígur fastar á
bensínið í beygjunum og brattan-
um.
Siðasta spölinn verður að klifra
upp stig, sem meira að segja asnar
eiga erfitt með að komast með
byrðar sínar.
— Á sumrin koma ættingjar og
vinir í heimsókn, og þá eru íbúarnir
þrefalt fleiri, segir Milena næstum
afsakandi.
— Við eignuðumst fjóra syni og
eina dóttur í okkar langa hjóna-
bandi. Af þeim lifa bara tveir synir
minir, Mirko og Ljubo. En ég á
fimm bamaböm, sem hafa ekki
gleymt ömmu gömlu, segir Milena
og þrýstir að sér sonarsyni sinum,
sem situr i eldhúsinu og spilar á
spil.
— Elsti sonurinn minn var tekinn
til fanga i stríðinu og dó í fanga-
búðum á Italiu 1943. Það var
erfiður tími fyrir okkur öll. Ég varð
að selja alla gullmunina frá
furstanum til að kaupa fjölskyld-
unni mat. I dag á ég ekkert til minja
um ævintýrið, segir hún angurvær.
I svefnherberginu hangir ljós-
mynd, sem tekin var skömmu eftir
brúðkaupið 1907.
— Hvað viljið þið með þessa
gömlu mynd? Er ég ekki nógu falleg
til að láta taka mynd af mér i dag?
spyr Milena og setur þvottavélina,
sem stendur í stóra eldhúsinu, af
stað.
— Lífið er svo auðvelt í dag. Við
höfum rafmagn og vatn, þvottavél
og isskáp, maður þarf bara að ýta á
hnappa. Það var öðru vísi hér áður
fyrr.
Á hverjum morgm gengur hún
um i þorpinu og kaupir mat af
nágrönnunum, sem eru með dýr. í
Godinje er engin verslun lengur, en
fólkið er sjálfbjarga með flest.
I stórum vasa á svarta kjólnum
geymir hún mikilvægasta lykil
heimilisins, — lykilinn að vinkjall-
aranum.
— Við bruggum okkar eigið vin,
og það er afar ljúffengt. Það vita
allir hér i nágrenninum, og sérstak-
lega sækir unga fólkið til ömmu
Milenu. En ég ákveð, hvenær á að
ljúka upp, segir hún og hlær.
— Án vins væri lifið dapurt, segir
hún og skálar við okkur. Rautt
vinið er létt eins og saft, en við
finnum áhrifin, þegar við klifrum
niður brattan stíginn á eftir.
Milena fylgir okkur áleiðis, er
stansar á miðri leið og segir:
— Heyrið þið, hvemig asnarnir
hneggja. Nú fer að rigna, og ég verð
að taka inn þvottinn minn.
mig. En ég var svo feimin, að þeir
urðu að ganga lengi á eftir mér til að
fara út og sýna mig.
— Þú ert sú fegursta, sem við
höfum séð, þú átt að fara til
London, sögðu offiserarnir, þegar
þeir sáu mig, og þannig varð það.
— I höll furstans var tekið á
móti okkur með kostum og
kynjum. Við stúlkurnar fengum
kjóla skreytta silfurútsaumi, gull-
úr, gullhring og sex gullpeninga að
gjöf frá furstanum. Svo fórum við
til Englands með bát frá Dubrov-
kiik.
— Móðir mín var allan tímann á
móti förinni, en faðir minn, sem var
hermaður, tók þetta sem skipun frá
furstanum og skipaði mér að fara.
En ég varð að lofa þvi að snúa heim
aftur. Þau ætluðu að finna mér
eiginmann, meðan ég væri að
heiman.
— Við vorum i London í þrjá
mánuði, og ég sá meira á þeim tíma,
en ég hafði gert á allri minni ævi.
Herramennirnir voru á lakkskóm,
með flauelshatta og stifan fibba —
Það hafði ég aldrei séð. Konurnar
voru grannar og fölar í finu
fötunum sínum og með stóra hatta
henni, en hin fagra Milena vissi,
hvar hennar staður var.
Með líflegum tilburðum og sér-
stöku minni á smáatriði, segir hún
okkur frá liðinni tíð.
— Ég var tuttugu og fimm ára þá
og var í giftingarhugleiðingum, rétt
eins og aðrar ungar stúlkur. Ég bjó
með foreldrum minum i sveitaþorpi,
sem Spos heitir, og ég var mér með-
vitandi um fegurð mina. Ég fékk
marga biðla, en í þá tið fékk maður
ekki að velja sjálfur. Foreldrarnir
sáu um að velja mannsefnið og
ganga frá þeim málum.
— Um þetta leyti fékk furstinn
okkar, Nikolaus, skeyti frá London,
þar sem tveimur stúlkum og
tveimur piltum frá Montenegro var
boðið til fegurðarsamkeppni.
— Furstinn sendi tvo offísera um
byggðirnar til að leita að fegursta
æskufólkinu. Þeir komu til bæjar-
ins okkar, og nágrannarnir bentu á
43. TBL. VIKAN5