Vikan - 15.06.1978, Blaðsíða 44

Hann var sjálfstæðishetja nýrrar
þjóðar. heimsfræg striðshetja. sem varð
fyrsti forseti lands sins. Lifsförunautur
hans var hóglát kona. en ntyndarleg.
sem hataði að koma fram opinberlega.
en drottnaði algerlega yfir manni
sínum heima fyrir. Nafn hans lýsir i
mannkynssögunni — hennar muna
færri. Þau hétu George og Marta
Washington.
Í ameriskum sögubókum má lesa. að
fyrstu forsetahjón Bandarikjanna liali i
fjörutíu ár verið hamingjusamlega gift.
og að heintili þeirra hafi verið til fyrir-
myndar ameriskunt fjölskyldum. Þetta
er eflaust sannleikanum samkvænu. en
þó eru brestir i hinni fullkomnu mynd.
Washington — sem nefndur var „faðir
þjóðarinnar" — eignaðist aldrei börn.
Marta átti aftur á móli tvö börn frá
fyrra hjónabandi — item þrjú hundruð
þræla og 100.000 dollara i gulli.
Gæti hugsast, að hinn göfugi George
Washington hafi gift sig til fjár? Ef
marka má samtima lýsingar, var Marta
ekki fögur. Siðari tima málarar hafa
gjarna sýnt hana sem unga blómstrandi
stúlku. einkar fagra. En samkvæmt
lýsingu eins félaga Washintons var hún.
„klossuð. næstum feit. með stingandi.
óþægilegtaugnaráð.”
Marta Custis var ekkja eftir hinn
fokrika ofursta. Custis. og þar sem hún
var enn á besta aldri. var hún álitlegt
gjaforð fyrir hina ungu fyrirmenn i
nýlendunni Virginíu. Að visu var
George Washington ekki fátæklingur.
hann hafði unnið sig upp i góð efni. En i
stuttu máli sagt. hjónbandið var báðum
hagkvæmt.
STÚLKAN, SEM HANN
FÉKK ALDREI
Áður en George Washington hitti
Mörtu. hafði hann hægt og sígandi
unnið sig upp til metorða og var einn af
leiðandi mönnum i nýlendunni. Hann
hafði lært landmælingar og varð liðs-
foringi i breska nýlenduhernum — her.
sem hann síðar barðist gegn sem hers-
höfðingi fyrir frelsisher ameríkana i
nýlendustríðinu. Þegar hann var sextán
ára þjónaði hann hjá Thomas Fairfax
lávarði, sem var mikill höfðingi af gamla
skólanum, og hann kenndi George reið-
mennsku og veiðar. Aftur á móti varð
hann aldrei almennilega læs, en það
skipti ekki ýkja miklu máli. Hann lærði
einnig að stjórna þrælum og skjóta
Indiána.
George bar af öðrum mönnum strax á
unga aldri. Hann var þreklega vaxinn.
hávaxinn og svipmótið festulegt.
Franska striðshetjan Lafayetta á að hafa
sagt. að hann hefði aldrei séð handstærri
mann. Hann undir sér best undir berum
himni með hermönnum. Fyrirmenn
þurftu auðvitað að taka þátt i sam-
kvæmislifinu. en George var utanveltu
Ástina sína fékk
hann ekki
- en sú útvalda reyndist
á slikum slundum og flúði gjarnan til
skógar. 25 ára gamall var hann liðs-
foringi með mikla reynslu úr löngu striði
gegn Frökkum og Indiánum. Hann
hafði ekki gefið sér tinia til að hugsa um
kvenfólk og ástir. En þegar hann varð
loksins fyrir örvum Amors. hæfðu þær
beint í hjartastað.
Einn af bestu vinum Georges frá
æskuárunum var William Fairfax.
frændi Thomas lávarðar. Hann var
kvæntur maður og bauð sinunt góða
vini að taka sér hvild frá vigvellinum og
dvelja hjá þjeim hjónurn á Belvoir
setrinu. Sally, kona Williams. var ynd-
isleg kona, og striðsmaðurinn ungi
varð innilega ástfanginn. Blint og
hugsunarlaust kastaði hann sér út í
ævintýri með konu besta vinar sins —
ævintýri. sem ekki gat endað öðru visi
en hörmulega.
MARTA VAR NÆSTBEST
— EN AUÐUG
George fór aftur til viglínunnar eftir
dvölina hjá Fairfax. Tilfinningar hans til
honum vel
1758 var hann á leið gegnum
Williamsburg, eina mikilvægustu borg
Virginiu. Heima hjá vini sínum hitti
hann ekkjuna Mörtu Dandridge Custis.
Frú Custis átti tvö börn. Patsy og Jack.
og hún var nú af léttasta skeiði. Það er
fátt, sem bendir til, að þetta hafi verið
ást við fyrstu sýn. George var nýbúinn
að senda Sally kveðjubréf og var þungt
um hjartarætur.
Það leið þó ekki á löngu. þar til trú-
stjórar og ameriskir æsingamenn eins og
jafningjar á Mount Vernon.
Milli Mörtu og George hafði ekki
verið brennandi ást, en á þeim sextán
árum, sem George helgaði býlinu krafta
sina, óx kærleikur þeirra á milli. Þau
eignuðust ekki börn saman, en George
ættleiddi börn hennar frá fyrra hjóna-
bandi, og síðar tók hann einnig barna-'
börnin að sér. Frægt málverk sýnir hinn
aldna forseta og landsföður í faðmi fjöl-
skyldunnar, þar er eiginkona og börn, en
þau eru ekki hans eigin. Þau voru tengd
traustum böndum, þau áttu bara hvort
annað og urðu að hjálpa og styðja hvort
annað að fremsta megni. Marta var stoð
og stytta leiðtogans i hinu langa og
erfiða frelsisstriði.
AÐEINS EINA NÓTT
HEIMA
Amerísk sagnfræðirit telja hjónaband Georges
og Mörtu Washington fyrirmynd allra
amerískra hjónabanda. En e.t.v. var það ríki-
dæmi Mörtu, en ekki töfrar hennar, sem réði
úrslitum.
Sally voru ástriðufullar og ollu honum
sálarkvölum. Hann var sakbitinn —
hann hafði táldregið gifta konu. George
var lengdur Sally sterkum böndum.
honum var þvi þungbært mjög að
horfast i augu við þá staðreynd, að aldrei
yrði um varanlegt samband að ræða.
í nokkur ár skrifaði George ástarbréf
til Sally — bréf, sem þau urðu að halda
leyndum og voru send með leynd. 1758.
aðeins nokkrum mánuðum áður en þau
Marta hittust, skrifar hann: „Van-
treystu ekki tilfinningum minum. þú
veist að þær eru sannar. En sendu ekki
svar — og nefndu aldrei samband okkar
við nokkra sálu. Ástin min — vertu
sæl." Á þennan hátt vann George leyni-
legustu, en líklega erfiðustu orrustuna
um ævina.
En ungur liðsforingi og fyrirmaður
varð að kvænast — jafnvel þó hann
fengi ekki þá, sem hann elskaði. Sumarið
lofun þeirra var kunngerð, og strax 6.
janúar 1759 var haldið brúðkaup á rik-
mannlegu heimili brúðarinnar.
STÓRJARÐAREIGAND-
INN WASHINGTON
George Washington var 27 ára, þegar
hann gifti sig. Nú dró hann sig i hlé frá
opinberum embættum. Eftir þeirra tíma
mælikvarða var hann mjög vel stæður
eftir giftinguna, og hann snéri sér
óskiptur að stjórn búsins og umsýslu.
Marta hafði sem ekkja haft fullan
umráðarétt með eignum snum, en við
giftinguna varð hún aftur ómyndug.
Stórbýlið Mount Vernon var — og er
— unaðsreitur. sem á fáa sína lika i
heiminum. Í dag er staðurinn þjóðar-
helgidómur Bandaríkjamanna. og
þangað streyma ferðamenn þúsundum
saman, en meðan frelsisþráin ólgaði i
blóði Amerikana. hittust breskir land-
Fulltrúar bresku nýlendanna þrettán
komu saman árið 1776 í Filadelfiu og
samþykktu að lýsa yfir sjálfstæði sinu.
Ljóst var. að þörf var á að verja sjálf-
stæði rikisins með vopnavaldi. Þingið
fór þess á leit við Washington, að hann
yrði yfirhershöfðingi nýlendumanna, og
með þungum hug yfirgaf hann Mount
Vernon. Á átta ára timabili dvaldi hann
aðeins eina einustu nótt á heimili sinu.
Það var siðsumars 1781. Washington
og bandamaður hans, greifinn af
Rochambeau. höfðu með hersveitum
sínum rekið bresku hersveitirnar saman
við litla borg í Virginiu, Yorktown.
Hershöfðingjarnir hvíldust við Mount
Vernon. og Washington var heima yfir
nóttina. í dögun næsta morgun reið
hershöfðinginn til að stjórna siðasta
bardaganum i nýlendustriðinu.
Það varð stórkostlegur sigur. Breski
hershöfðinginn.Conwallis lávarður varð
að gefast upp, og stríðið var unnið.
En það var ekki bara þessa einu nótt,
sem hjónin voru saman i þessi átta löngu
ár. Marta ferðaðist oft langar leiðir og
lagði líf sitt i hættu til að geta verið hjá
George. Hún var hjá honum i stórhrið
og heljarkulda i Valley Forge. þar sem
frelsishetjurnar höfðu vetursetu við sult
44 VIKAN 24. TBL.