Vikan - 25.09.1980, Síða 18

Fjölskyldumál — Guöfinna Eydal
Böm
og Guð
Börn og trúmál
Trúmál og stjórnmál eiga það
sameiginlegt að það er erfitt að gefa
mönnum ráð um hvaða skoðanir þeir
eiga að hafa á þeim málum. Þær
skoðanir sem börn hafa á trúmálum eru
yfirleitt mjög háðar því hvaða skoðanir
foreldrar þeirra hafa. Foreldrar sem eru
mjög trúaðir reyna yfirleitt snemma að
hafa trúarleg áhrif á börn sín með því
að tala um Guð, kenna þeim sálma og
bænir, en foreldrar sem trúa lítið eða eru
algjörlega trúlausir reyna yfirleitt að tala
sem allra minnst um þessa hluti við börn
sin. Börn geta hins vegar orðið fyrir
trúarlegum áhrifum utan heimilisins en
þau rista sjaldan eins djúpt og þau áhrif
sem börn verða fyrir innan veggja
heimilisins. Það er erfitt að gefa fólki ráð
um hvort það sé æskilegt eða ekki að
tala um trúmál við börn, enda þótt
margir spyrji um það. Þetta á þó
sérstaklega við um foreldra sem líta á
sjálfa sig sem trúlausa. Það er hins vegar
hægt að gefa upplýsingar um að hve
miklu leyti börn eru fær um að tileinka
sér skoðanir um trúmál og hvernig þau
hugsanlega spyrja um þessi mál á
mismunandi aldri.
4-ra ára börn
Flestar rannsóknir sýna að það er
mjög sjaldgæft að börn undir fjögurra
ára aldri hafi trúarlegar tilhneigingar. I
þeim tilvikum sem þetta kemur fyrir er
það gjarnan háð því að börnin eru
sérstaklega fljót til eða að foreldrarnir
hafa byrjað mjög snemma að ræða um
trúarleg efni við bömin. Það er yfirleitt
fyrst þegar „hvers i’egna"spurningarnar
byrja fyrir alvöru, og börn vilja vita um
alla hluti milli himins og jarðar, að þau
virðast vera fær um að spyrja um
hugtakið Guð. Þeim þykir þá mjög
áhugavert að íhuga hið óþekkta og þau
vilja gjarnan fá að vita meira og meira.
Börn vilja fá auðveld og stutt svör en
ekki langar flóknar lýsingar. Þau geta
komið með furðulegustu spurningar eins
og „Flver er Guð?” „Er Guð karlmaður
eða kvenmaður?” „Finnst Guði gott
súkkulaði?” o.s.frv. Það er yfirleitt verk-
efni hinna fullorðnu að svara þessum
spurni.ngum og leiða hugsunina og
18 Vikan 39. tbl.
reyna að svara spurningunum á þann
hátt að barnið sé fært um að skilja og
taka á móti svörunum.
Ýmsar athugasemdir sem fjögurra ára
börn koma með í sambandi við Guð
finnast fullorðnum oft ankannalegar en
börnin eru yfirleitt sjálf mjög ánægð
með ímyndanir sínar og skoðanir.
Ein tegund trúmála er ólík venjuleg-
um trúmálum hjá litlum börnum. Þaðer
sú tegund trúmála sem sálfræðingurinn
Piaget kallar „foreldratrúna”. Þessi trú
endurspeglar tilhneigingu flestra
fjögurra ára barna til þess að halda að
foreldrar þeirra viti allt milli himins og
jarðar, séu alvitrir og eilífir. Þess vegna
hafa böm á þessum aldri ekki svo mikil
not fyrir aðrar guðlegar verur en for-
eldrana, þeir einir nægja þeim. Þessa
tilhneigingu hefur lítil fjögurra ára
stúlka orðað á mjög hrífandi hátt: „Ég
veit vel að Guð er alveg eins og pabbi.
Hann er bara svolítið stærri.”
5ára böm
Böm á þessum aldri halda áfram að
sýna Guði áhuga en áhugi þeirra snýst
gjarnan um hagnýtari hluti en hugsanir
4 ára barna. „Hvernig litur Guð út?”
„Hvar á hann heima?” „Er hægt að
hringja til hans?” eru t.d. ekki óalgengar
spurningar. Spurningar fimm ára barna
geta einnig virst vera furðulegar út frá
sjónarhóli fullorðinna en út frá sjónar-
hóli barnsins eru þær bæði nauðsynlegar
og eðlilegt stig í þróun barnsins.
Mörg fimm ára börn hafa mikinn
áhuga á almætti Guðs en hafa
tilhneigingu til að vera gagnrýnin á það
sem þau lita á sem mistök hans. Fimm
ára barn getur t.d. fundið upp á að segja
að sér finnist rangt af Guði að hafa búið
til kóngulær.
6árabörn
Sex ára börn eru yfirleitt mjög
upptekin af trúarlegum hugleiðingum.
Þeim finnst gjarnan bænir áhugaverðar
og þau þreytast aldrei á því að heyra
sögur um Guð og Jesúm. Sex ára börn
hafa tilhneigingu til að taka trúarleg efni
mjög persónulega og þessir hlutir geta
skipt þau miklu máli. Á þessum aldri
hafa börn yfirleitt áhuga á trúarlegum
efnum, hvort sem þau koma úr trúuðum
fjölskyldum eða ekki. Þau vilja oft fara i
kirkju, sjá presta og upplifa hvernig
messa fer fram.
Sex ára börn byrja smám saman að
uppgötva að foreldrar þeirra og aðrir
fullorðnir eru ekki almáttugir og þau
yfirfæra oft þá eiginleika sem þau vita
að fullorðnir hafa ekki yfir á Guð.
Einnig geta sex ára börn beint þeim til-
finningum sem þau ætla fullorðnum að
Guði.
7 ára böm
7 ára börn koma með fleiri spurningar
um Guð og trúarleg efni en þau hafa
áður. Þau eru hins vegar miklu var-
færnari og gagnrýnni en áður á þessa
hluti. Börn á þessum aldri vilja gjarnan
fá sannanir fyrir að Guð sé til. Þau eru
ekki eins örugg og áður um tilveru hans
Eitt mesta listaverk sem gert hefur
verið um börnin og Guð er Sköpun
Adams eftir Michelangelo. Myndin
sýnir hluta af þvi málverki.
og geta svarað spurningum á þann hátt
að þær virðast líkjast hugsunarhætti
fullorðinna. Ef þau eru t.d. spurð um
hvað þeim finnst um Guð geta þau
auðveldlega svarað: „Ég hef aldrei séð
hann.”
Afstaða sjö ára barna til Guðs er ekki
einstilfinningahlaðin og áður en er orðin
vitsmunalegri og furðulegar spurningar
eins og hvort Guði finnist gott
súkkulaði, eða hvort hann hafi sima. eru
horfnar.
Spumingar 7 ára barna virðast oft vel
þróaðar og úthugsaðar. „Hvernig komst
Guð upp i himininn?” „Hvernig getur
hann horft á allt í einu?” eru spurningar
sem getakomið fram.
Ef á heildina er litið bera spurningar
og gagnrýni sjö ára barna vott um
þroskaðri og raunhæfari áhuga á trúar-
legum efnum, og þau eru mun jarð-
bundnari en áður.
Guð og börn á aldrinum 8-10
ára
Þegar börn eru orðin átta ára sýna
þau trúarlegum efnum gjarnan mjög
jákvæðan áhuga og gagnrýni þeirra er
ekki eins mikil og áður. Börn á þessum
aldri taka oft á móti þeirri kennslu sem
að þeim er rétt um þessi efni og þau
spyrja ekki ýkja mikið. Áhugi barna á
þessum aldri er oft háður áhuga þeirra á
dauðanum og þau hugsa oft um hvað
verði um þau þegar þau deyja. Sum börn
á þessum aldri hafa komist á það stig að
álíta að það sé sálin en ekki líkaminn
sem fer upp i himininn þegar þau deyja.
Börn á aldrinum 8-10 ára hafa yfirleitt
svipaðan áhuga á trúarlegum efnum en
síðan breytist oft afstaða þeirra þegar
þau komast á gelgjuskeiðið.
39. tbl. Víkan 19