Vikan - 16.01.1986, Blaðsíða 16

bandalagsins. Alþýöubandalagiö er
horfið frá þjóönýtingarhugmyndum
Sósíalistaflokksins, þaö er fariö aö
styðja blandað hagkerfi, það er búiö
aö viðurkenna tilverurétt markaöar-
ins, þaö er búiö aö átta sig á því að
viö þurfum aö virkja markaðslög-
málin til þess aö samstilla athafnir
einstaklinganna. Alþýöubandalagiö
er því á framfaraleið. Alþýöuflokk-
urinn hefur llka sýnt mikinn skilning
á því að nú verðum við aö fara aö
taka sjónarmið neytenda og skatt-
greiöenda fram yfir sjónarmið fram-
leiöenda, hvort sem þeir eru bændur
eöa atvinnurekendur. Framsóknar-
menn eru blendnari í afstööu til þess-
ara mála en þeir gera sér grein fyrir
því aö viö getum ekki endalaust hald-
iö áfram aö auka ríkisútgjöldin. Viö
getum tekið heilsugæslu. Framlög til
heilsugæslu hafa aukist miklu hraö-
ar en heilsugæslan hefur batnaö. Sú
staöreynd sýnir á óyggjandi hátt að
einhvers staöar í kerfinu er sóun. Við
getum náö sömu gæöum heilsugæslu
með minni tilkostnaði. Hvernig get-
um viö tryggt minni tilkostnað? Um-
fram allt, held ég, meö því aö færa
verkefni til einkaaöila vegna þess aö
þaö er gamalt og nýtt lögmál aö
menn fara betur meö eigiö fé en ann-
arra. Þetta er fyrsti þátturinn af
þremur sem ég held aö sýni best
kosti markaðarins umfram ríkisaf-
skipti. I ööru lagi eiga menn útgöngu-
leiö af markaönum; ef þér likar ekki
varan þá hættiröu bara aö kaupa
hana. En ef þér líkar ekki löggæsla
eöa heilsugæsla rikisins þá geturöu
ekki hætt aö kaupa hana. Þú getur
ekki neitaö aö greiöa skattana þína. 1
þriöja lagi felur markaöurinn í sér
miklu meiri dreifingu valds, miklu
meira sjálfstæöi einstaklinganna en
getur nokkurn tima oröið raunin und-
ir handarjaöri rikisins. Þetta endur-
mat, sem á að fara fram, er fólgiö í því
aö færa verkefni. frá ríkinu til sveit-
arfélaga, samtaka og einstaklinga.”
— Þú minntist á heilsu-
gœslu. Ég ætla að láta þig
svara öllum þeim spurn-
ingum sem vanalega er
varpad að frjálshyggju-
mönnum. Ef heilsugæsla
verður í höndum einstakl-
inga fá þá ekki hinir ríku
miklu betri heilsugœslu en
hinir sem minna eiga ?
„Þegar menn tala svona yfirsést
þeim einn möguleiki sem er trygg-
ingastarfsemi. Menn eiga aö geta
tryggt sig gegn skakkaföllum og
sjúkdómum, ef þeir eru skynsamir.
Auðvitaö er til fámennur hópur sem
getur þaö ekki vegna þess aö hann á
viö fötlun eöa önnur bágindi aö stríöa
og ég tel sjálfsagt aö sliku fólki sé
líknaö. Ég er hins vegar ekki viss um
aö nauösynlegt sé aö gera þaö meö
ríkisvaldinu. Eg trúi því aö til séu
nægilega margir góðfúsir og hjálp-
samir einstaklingar í þessu landi til
þess aö líknarfélög einstaklinga geti
hjálpað slíku fólki. Ef þaö tekst ekki
er ég reiðubúinn til þess aö taka þátt
í þvi aö ríöa um þjóðfélagið öryggis-
net svo aö enginn þurfi aö fara á mis
viö þá lágmarksaöhlynningu sem
nauösynleg er í mannsæmandi þjóö-
félagi. Um það markmiö held ég að
sé enginn ágreiningur. Okkur frjáls-
hyggjumönnum eru gerðar upp skoð-
anir sem viö höfum ekki. Viö viljum
sömu velferð og aörir en við viljum
hana meö minni tilkostnaði og meö
því aö veita velferöinni í farvegi
frelsisins.”
— Þú talaðir um lág-
marksaðhlynningu. En
yrði það ekki einmitt raun-
in? Hinir fátœkari fengju
það sem bráðnauðsynlegt
vœri en hinir auðugri nytu
miklu betriþjónustu?
„Aöalatriöiö er aö allir fái nauö-
synlega heilsugæslu. Ef einhverjir
aörir vilja borga sjálfir fyrir betri
heilsugæslu finnst mér þaö vera
þeirra einkamál. Sama er að segja
um skólagöngu. Ef ég á barn og vil
senda þaö i dansskóla, hverjum kem-
ur þaö viö? Sama fólk og hefur mót-
mælt þvi aö hér komi einkaskólar
styrkir svo bömin sín til náms viö há-
skóla erlendis — ekki veit ég betur.
Þessi málflutningur er fullur af rök-
leysum!”
— Hvernig hafa undir-
tektir forystumanna Sjálf-
stæðisflokksins verið við
málflutningi ykkar frjáls-
hyggjumannanna ?
„Eg er þeirrar skoðunar,” sagöi
Hannes eftir nokkra umhugsun, „aö
þaö eigi aö dæma menn af verkum
þeirra en ekki oröum. Ef viö lítum á
ráöherrana í núverandi ríkisstjóm
þá eru þeir ráöherrar sem hafa unniö
sjálfstæðisstefnunni og einstakiings-
framtakinu mest gagn tvímælalaust
þeir Matthías A. Mathiesen og Sverr-
ir Hermannsson. Sverrir hefur oft
agnúast út í okkur yngri og frjáls-
lyndari mennina í flokknum en þrátt
fyrir þaö hefur hann framkvæmt
margt af því sem við höfum barist
fyrir, og gert þaö myndarlega og vel.
Hann hefur selt ríkisfyrirtæki og
komiö lagi á iönaöar- og orkumálin
sem voru í miklum ólestri eftir viö-
skilnaö kommúnista. Eg tel aö
Sverrir eigi að njóta þessa. Matthías
hefur beitt sér fyrir mjög róttækum
endurbótum i peninga- og viöskipta-
málum sem viö eigum eftir að búa aö
lengi. Hann hefur staöiö vörö um
sparifjáreigendur og leyft eölilega
ávöxtUn peninga. Ráöherrar á undan
Matthíasi höföu látiö þaö viögangast
aö gamla fólkiö var féflett og spari-
fjáreigendur almennt. Menn tala
gjaman um haröa og kalda peninga-
stefnu en ég skal segja þér að hin
harða, kalda peningastefna er skoð-
un þess fólks sem vill seilast niður í
vasa náungans til þess aö taka þar
peninga og reisa sér fyrir þá íbúöir
eða mennta sig eöa gera annaö þaö
sem þaö kærir sig um. Þetta fólk er
hiö raunverulega peningahyggju-
fólk. Bæði Matthías og Sverrir hafa
staðið sig meö miklum sóma í því að
hrinda fram ýmsum frjálshyggju-
málum. Eg held líka aö Geir Hall-
grímsson og Ragnhildur Helgadóttir
standi mjög nærri okkar málstaö,
þaö er aö segja þeim hugsjónum sem
Sjálfstæðisflokkurinn var stofnaöur
utan um — hugsjónum atvinnufrelsis
og einkaframtaks.”
— Hvað um hina ráð-
herrana?
„Eg er miklu óánægðari meö þá
Albert Guðmundsson og Matthías
Bjarnason og störf þeirra í núver-
andi ríkisstjóm.”
— En aðrir forystu-
menn ?
„Ja, ég tel að við njótum töluverör-
ar samúðar meðal ýmissa yngri for-
ystumannanna, svo sem þeirra
Friöriks Sophussonar og Davíös Odds-
sonar. Báöir hafa sýnt þaö í cröi og
verki aö þeir meta einkaframtak og
atvinnufrelsi mjög mikils. Hitt er
annað mál aö stjórnmál eru list hins
mögulega og viö getum ekki ætlast til
þess af stjómmálamönnum — hvort
sem þeir em sjálfstæðismenn eöa
aörir — aö þeir geti alltaf fylgt ein-
hverri einni hreinni og tærri hugsun.
Þeir veröa oft aö sætta sig viö mála-
miðlanir í þeim veruleika sem þeir
búa í. Þaö er ekki hlutverk þeirra aö
breyta þessum veruleika, þaö er
hlutverk menntamannanna.”
— Þú nefndir ekki Þor-
stein Pálsson.
„Þorsteinn hefur valiö sér þaö
hlutverk að vera formaöur allra
sjálfstæðismanna en ekki aöeins
frjálshyggjumanna. Þaö er vita-
skuld alveg rétt hjá honum. En ég
vona samt aö hann sé ekki aö sverja
af sér frjálshyggjuna eins og sumir
segja.”
— Hvað um forystu-
menn annarra flokka ? Eru
þar hæfir pólitíkusar á
ferð ?
„Væri ég ekki aö kyssa þá kossi
dauðans meö því aö hæla þeim? Eg
geri ráö fyrir því! En ég geri ráö fyrir
því aö Steingrímur Hermannsson sé
ekki versti stjórnmálamaðurinn sem
Framsókn hefur átt. Mér líst líka til-
tölulega vel á Jón Baldvin Hanni-
balsson, formann Alþýöuflokksins.
Eg gæti vel hugsað mér stjórn þar
sem Sjálfstæðisflokkurinn og Al-
þýöuflokkurinn ynnu saman, ef það
yrði á grundvelli samvinnu Jóns viö
ýmsa forystumenn Sjálfstæöis-
flokksins. Aö vísu getur veriö aö viö
náum fram fleiri málum í samvinnu
viö Framsóknarflokkinn — þaö má
Framsóknarflokkurinn eiga aö hann
stendur vörö um séreignarréttinn.
Bændurnir heimta sitt.”
— En forystumenn Al-
þýðubandalagsins? Ég tók
eftir því að þú kallaðir þá
kommúnista hér áðan.
„Þaö er auövitað mikil einföldun á
Alþýöubandalaginu aö segja aö það
sé kommúnistaflokkur. Ég held aö
Alþýðubandalagiö sé, af illri nauö-
syn, aö þróast yfir í sósíal-
demókratískan flokk. Illri nauösyn
segi ég, vegna þess aö sósíalisminn í
sinni gömlu mynd er dauður, og þaö
er reynslan sem hefur drepiö hann.
Þjóönýting, skipulagning og
áætlunarbúskapur — þetta eru víg-
orð gærdagsins. Á þessu hafa núver-
andi forystumenn Alþýöubandalags-
ins áttaö sig, sumir hverjir að
minnsta kosti. Ég veit hins vegar
ekki hvort þaö er vegna þess aö þeir
eru tækifærissinnar eöa hvort þeir
hafa gert sér grein fyrir veruleikan-
um eins og hann er í dag.
Ef ég á aö nefna einstaka menn þá
held ég aö Hjörleifur Guttormsson sé
ákaflega heiðarlegur og dugandi
maöur en ég held aö hann sé líka sá
forystumaöur Alþýðubandalagsins
sem er næstur miöstýrðum sósíal-
isma og pólitísku ofstæki. Sennilega
er Ragnar Arnalds sá alþýðubanda-
lagsmaöur sem hefur staöiö sig best í
embætti ráðherra.”
Hannes þagnaði en áöur en ég gat
skotið aö næstu spurningu lét hann
aftur til skarar skríöa.
„I framhaldi af þessu vil ég taka
iram aö ég held aö kjarni málsins sé
ekki sá hverjir sitja viö stjórnvölinn
heldur viö hvaða aöstæður þeir
vinna. Við erum alltaf aö leita aö
réttu mönnunum en gallinn er sá að
réttu mennirnir gera yfirleitt röngu
hlutina þegar þeir eru komnir til
valda. Þeir ánetjast kerfinu. Þeir
varpa hugsjónunum fyrir róða. Þaö
eru leikreglurnar sem knýja þá til
þess aö gera ranga hluti og því
skiptir meira máli aö reyna aö
breyta leikreglunum heldur en aö
finna réttu mennina. Eg er til dæmis
eindreginn talsmaöur þess aö við
16 Vikan 3. tbl.