Vikan - 16.01.1986, Blaðsíða 22

USA ætlar aö
endurskapa
bílinn
Sagt var um Henry heitinn Ford að
hann heföi haft sérstakan hæfileika til
að henda nýjar hugmyndir á lofti og
gera eitthvað raunhæft úr þeim. Einu
sinni sendi hann framleiðanda ákveð-
inna vélarhluta mjög greinileg fyrir-
mæli um kassana sem afhenda skyldi
vélarhlutana í. Þeir áttu að vera úr
svona og svona viði, flekarnir ná-
kvæmlega þetta á breidd og þetta á
hæð og skrúfurnar í þeim nákvæm-
lega þarna. Auðvitað var farið eftir
sérvisku Fords með þetta, þó enginn
skildi hvað hann meinti með þessu —
þangaö til kassarnir komu. Þegar þú-
ið var aö skrúfa þá sundur pössuðu
þeir nákvæmlega sem gólffjalir í
ákveðna byggingu — meira að segja
skrúfugötin á réttum stöðum.
Aörir bandarískir framleiðendur til-
einkuðu sér aldrei framsýni Fords né
heldur voru þeir neitt viðlika opnir fyr-
ir nýjum og góðum hugmyndum og
hann. Þess vegna urðu bandarískir
bilar jafnt og þétt lakari og dýrari —
þar til japanskir bilar tóku að ryðjast
inn á Bandarikjamarkað. Nú hefur
vörn verið snúið i sókn og til þess
beitt öllum hugsanlegum tækniráð-
um. Bandarískir bílar framtiðarinnar
eiga að vera ódýrari, sparneytnari og
viðhaldsfrírri en áður hefur þekkst, og
ekkert er til sparaö.
General Motors hefur tryggt sér
manninn sem stóð bak við sköpun
geimskutlunnar á sínum tíma, Robert
Frosch. Fimm milljarðar dollara eru
lagðir árlega í þróunarverkefnið og
rannsóknadeild GM, sem Frosch veit-
ir forstööu, telur sex þúsund manna
starfslið á 134 hektara aöstöðu.
Nokkur hundruð þessara manna eru
með doktorsgráðu.
Allt er auövitaö tölvuvætt og i tölv-
unum er hægt að likja eftir hverju
smáu sem stóru, akstri, árekstrum,
titringi, hljóðmögnun og litasamsetn-
ingu, svo fátt eitt sé nefnt. GM sendir
menn um víða veröld til að smala
saman nýjum hugmyndum og kynn-
ast því sem aðrir eru að gera.
Ford hefur heldur ekki hugsað sér
að missa af lestinni. Þeir hafa sett sér
það mark að nær allir bílhlutar þeirra
verði tölvuframleiddir árið 1988.
Chrysler, sem nú hefur rétt úr kútn-
um eftir erfitt tímaöil (sjá sögu
lacocca sem nú fæst i bókabúöum),
hefur þegar hagnýtt sér smæð sina
(einn fimmti af GM) og tölvuvætt
framleiðslu sina verulega. Hér er mik-
ið i húfi. Sagt er að hér sé á ferðinni
mesta tæknibylting Bandarikjanna á
friðartímum. Þeir sem gerst til þekkja
segja líka að þegar upp verður staðið
verði að minnsta kosti einn hinna
þriggja stóru, GM, Ford eða Chrysler,
úr sögunni, nema þá sem innflutn-
ingsaðili bíla framleiddra annars stað-
ar.
Donald Kopka er yfirmaður hönn-
unardeildarinnar hjá Ford. Hann segir
aö breytingin sé ekki síst fólgin i
breyttu hugarfari. Áöur var hugarfar-
ið þannig að menn gáfu sér ekki tíma
til að grípa nýjar hugmyndir og hug-
leiða þær. Nú er einmitt leitað að nýj-
um hugmyndum og engin svo fárán-
leg að hún sé ekki skoöuö til hlítar.
Grundvallarkyrrstaða í 100 ár
I sjálfu sér er bíll lítið breyttur nú frá
því sem hann var fyrir einni öld. Hann
er enn á fjórum hjólum, knúinn lokuð-
um sprengihreyfli, ætlaður til nota á
þar til geröum vegum, að flytja öku-
mann og fáeina farþega. Vissulega
hefur tækniþróunin fært okkur rekstr-
arlega betri gripi, viðráðanlegri, öfl-
ugri og hraðskreiðari, ódýrari i rekstri
og þægilegri iveru, en grundvallar-
hugmyndin hefur þvi nær ekkert
breyst.
Tæknihöföingjar bílaframleiðslunn-
ar spá heldur engri grundvallarbreyt-
ingu í bráðina. Sprengihreyfillinn er
til dæmis það sem þeir sjá fyrir sér
fram yfir aldamót að minnsta kosti.
,,Við erum auðvitað á hnotskóg eftir
einhverju enn betra," segir Frosch.
,,Ég eins og allir aðrir hlýt að ímynda
mér að eitthvað annaö og betra taki
við. En ekkert hefur enn skotið upp
kollinum — ekkert í líkingu til dæmis
við þotuhreyfilinn í flugvélunum."
Jim Gagliardi hjá Ford tekur i svip-
aðan streng. Hann segir: ,,Við kom-
um alltaf aftur að sprengihreyflinum
vegna þess að í einum litlum bensín-
lítra hefur maður ótrúlega orku sem
hægt er að nota á heimskautasvæð-
um i fimmtiu stiga frosti og líka á
brennheitum eyðimörkum. Ef eitt-
hvað er til þess aö gefa vélinni fyrsta
snúninginn tekur bensínið við." Auð-
vitað hafa lagfæringar verið gerðar á
sprengihreyflinum frá þvi fyrsta, nú
siöast með rafeindakveikju og raf-
eindainnspýtingu, en grundvallarhug-
myndin er óbreytt. Og enn er verið að
vinna að endurbótum án þess að
breyta frumhugmyndinni. Með nýj-
ustu tækni hefur til dæmis verið unnt
að komast að því hvers vegna
óbrennt kolvetni er svo mikið i út-
blæstri sprengihreyfilsins sem raun
ber vitni. Vísindamenn hafa talið —
en ekki haft tækni til að skoða til hlítar
fyrr en nú — áö þetta stafaði af
snöggri kælingu þegar heit blanda af
bensíni og lofti kemst I snertingu við
svalari bullur og strokkveggi. En með
leysimælingum og tölvum hefur kom-
ið í Ijós að það kolvetni sem ekki
brennur — og nýtist þar með ekki —
lokast einfaldlega inni meðfram hedd-
pakkningunni og í hringjaraufunum í
bullunum. Og það er ekki fyrr en
menn vita hvar hundurinn liggur graf-
inn að hægt er að snúa sér að þvi að
grafa hann upp.
Japanir erfiðir keppinautar
Annað atriði, sem meiri gaumur er
gefinn nú til dags en nokkru sinni
fyrr, er loftmótstaðan. Allt fram undir
1980 var henni ótrúlega lítill gaumur
gefinn meðal flestra bílaframleiðenda
heims, ekki sist i Bandaríkjunum. I
Ijós hefur til dæmis komið að Corv-
ette, sem þótti á sinum tíma framúr-
stefnubíll og mjög straumlínulagaður,
hefur minni loftmótstöðu aftan frá
heldur en framan. Og mun meira er
gert nú en áður var að því að nota
léttari efni í bilana, án þess að gera þá
veikbyggðari, og allt stuðlar þetta að
hagkvæmari rekstri.
John Betti, yfirmaöur tæknideildar
Ford, segir þó að það sé aöeins hálfur
björninn unninn með þvi að endur-
bæta framleiðsluvöruna sjálfa. Aðal-
slagurinn allra næstu árin verður
framleiösluaðferöin, segir hann. Það
er ekki aðeins að Japanir smíði bilana
miklu ódýrar en Bandarikjamenn
heldur smiða þeir þá betur. Sam-
kvæmt skýrslu, sem tekin var i ágúst
1983 þar vestan hafs, kom i Ijós að
helmingur bandarískra bila var ekki í
fullkomnu lagi við afhendingu frá
verksmiðju. Aðeins 36% japanskra
bíla voru ekki í lagi við afhendingu.
Það var meðal annars til þess að
ROBERT FROSCH
Iaðstoðarforstjóri General Motors,
yfirmaður rannsóknardeildar GM.