Vikan - 26.06.1986, Side 16

LÆKNISVITJUN
Hér á síðunni birtast svör læknanna Gests Þorgeirssonar, Helga Krist-
bjarnarsonar, Jóhanns Ágústs Sigurðssonar, Leifs Bárðarsonar, Öttars
Guðmundssonar og Sigurðar Guðmundssonar við spurningum lesenda.
Nú eru líðnar nokkrrr vikur síðan við hófum þetta nýmæli og hefur
það mælst afar vel fyrir. Við biðjum fólk að vera þolinmótt þó að svör
við spurningum þess birtist ekki strax. Við reynum að sinna öllum.
Við bjóðum lesendum bæði að senda bréf með vandamálum sínum
og hringja. Hringja má á þriðjudags- og miðvikudagsmorgnum frá níu
til tólf. Bréfin, sem við fáum, verða að vera stutt, skýr og málefnaleg.
Við birtum þau gjarnan undir dulnefni en nafn og heimilisfang verður
að fylgja.
Utanáskriftin er: .....
Lækmsvitjun
Vikan
Frjáls fjölmiðlun hf.
Pósthólf 5380
125 Reykjavík
VÖÐVABÓLGA
SPURNING:
Sveitakona spyr: Hér á heimil-
inu þjáist fólk af vöðvabólgu. Er
ekkert hægt að gera til þess að
fólki líði betur án þess að nota
pillur? Ef vöðvabólga er læknuð
með nuddi og slíku, er þá ekki lík-
legt að fólk fái þetta aftur eða er
hægt að sporna við þessum kvilla?
SVAR:
Vöðvabólga er mjög algengur
kvilli og orsakir þessara sjúk-
dómseinkenna eru margar.
Meðferðin fer fyrst og fremst eftir
því hver orsökin er.
MJÖG ALGENG
Kvartanir um óþægindi frá
vöðvum og stoðkerfi eru mjög al-
gengar lijá fólki hér á landi og það
þarf oft á tiðum að leita til lækna
eða annarra til þess að fá bót á
þessu. Svo virðist sem þessi ein-
kenni séu mun algengari hér á
landi en viða erlendis þar sem
kvartanir af þessu tagi eru nánast
óþekktar.
HVAÐ ER VÖÐVAGIKT?
Með vöðvagikt er einkum átt
við óþægindi frá vöðvunum sjálf-
um, svo sem verki eða eymsli,
auma punkta þegar þrýst er á
vöðvana og þreytueinkenni og
minnkaða starfsgetu. Oftast vara
þessi einkenni i marga mánuði og
samfara þessu erandleg og líkam-
leg vanlíðan, svefntruflanir og
jafnvel morgunstirðleiki.
Eins og kunnugt er festast
vöðvarnir i sinum yfir i beinin.
Þegar eymsli eru í sinafestunum
er talað um festumein og er þá
um annan sjúkdóm að ræða.
HELSTU ORSAKIR
Eins og fyrr sagði eru margir
þættir sem valda vöðvabólgu, svo
sem stöðugt og langvinnt álag á
vöðvana. Ef við þetta bætist
svefnleysi nær vöðvinn ekki að
hvílastsem skyld/. Það getursíðan
leitt til vitahrings sem leiðir tii
aukinna verkja og heldur vöku
fyrir sjúklingum. í sveitum er lik-
legtað þessi skýring sé algengust.
Ljóst er einnig að ýmiss konar
stress, bæði andlegt og líkamlegt,
getur valdið stöðugri vöðva-
spennu og orskað þannig sama
vítahring og áður er nefndur.
Einnig eru til vissir líkamlegir sjúk-
dómar sem geta valdið vöðvagikt
eða eru fyrstu einkenni alvarlegri
sjúkdóma. Það er þvi æskilegast
að fólk leiti tl lækna til að fá grein-
ingu á sjúkdómnum og ráðlegg-
ingar um fyrirbyggjandi aðgerðir
og meðferð ef þess er kostur.
MEÐFERÐ
Fólki er fyrst og fremst ráðlagt
að sofa vel og reyna að hvílast.
Heitir pottar og böð eru mjög
æskileg þar sem þvi verður komið
við, til dæmis áður en fólk fer að
sofa. Ýmsar mjúkar teygjuæfingar
án átaks auka einnig blóðstreymi
til vöðvanna og eru til góðs. í
þéttbýli er hægt að læra slíkar
teygjuæf/ngar ýmist hjá sjúkra-
þjálfurum eða á heilsuræktar-
stöðvum. Æskilegt er að byrja
daginn með slíkum teygjuæfing-
um og er þá hægt að nýta sér
morgunútvarpið. Æskilegt er að
forðast kulda. Ef orsakirnar eru
andlegs eðlis verður að sjálfsögðu
að athuga það, ef til vill með
stuðningi vina og ættingja eða
læknislærðra.
77/ er fjöldi lyfja á markaðinum
við þessum kvillum. Stundum eru
notuð hrein giktarlyf, i öðrum til-
vikum vöðvaslakandi lyf en þau
hafa i mörgum tilv/kum þann
ókost að valda svefndrunga. Slík
lyf er þá hægt að taka á kvöldin
ef þess gerist þörf. Önnur lyf eru
beinlínis við þunglyndi eða róandi
lyf við kviða.
Sjúkraþjálfun er veigam/kill
þáttur í meðferðinni og einnig i
fyrirbyggjandi skyni. Ýmsar aðrar
aðferðir hafa verið reyndar, svo
sem nálastunguaðferðir og fleira.
Ljóst er af framansögðu að æski-
legt er að reyna að komast að
orsökinni og fjarlægja eða minnka
hana. Ef það gerist ekki er hætt
við þvi að sagan endurtaki sig aft-
ur og aftur þrátt fyrir ,,pillur" eða
,,nudd". Þetta er i mörgum tilvik-
um hægt og þess eru dæmi að
sjúkraþjálfarar hafi kennt sjó-
mönnum réttar vinnustellingar við
erfið verk og þannig dregið úr
vöðvabólgum og bakverkjum.
HNÚTURÍ
BRJÓSTI
SPURNING:
Ég er 36 ára og fann í vetur fyr-
ir hnút í brjóstinu á mér. Ég fór til
læknisins til að láta taka þetta en
hann vildi ekki gera það fyrr en
hann væri búinn að taka röntgen-
mynd af brjóstinu. Það var gert.
Hnúturinn var síðan tekinn og
reyndist sem betur fer góðkynja.
Hvaða gagn var að röntgen-
myndinni?
SVAR:
Röntgenmynd af brjóstum
(mammografia) er tiltölulega ný
rannsóknaraðferð og getur veitt
mikilsverðar upplýsingar þegar
reynt er að skera úr um hvort hnút-
ur i brjósti er góðkynja eða ///-
kynja. Er þá fyrst og fremst litið
til útlits hnútsins á röntgenmynd-
inni og hvort kalk sé til staðar eða
ekki. Á röntgenmynd geta líka
sést hnútar sem ekki finnast við
venjulega brjóstaskoðun. Brjósta-
krabbamein i konum er alvarlegt
vandamál hér og fer tiðni þess
vaxandi. Ákveð/n atriði virðast
tengjast aukinni hættu á að fá
þennan sjúkdóm. Hafi til dæmis
móðir konu haft brjóstakrabba-
mein eykst hættan á að hún fái
sama sjúkdóm þrefalt. Konur, sem
eignast ekki börn eða eiga sitt
fyrsta barn seint á ævinni, eru
einnig i aukinni hættu. Einnig
eykst hættan mjög á að fá krabba-
mein í hitt brjóstið hafi krabba-
mein fundist í öðru brjóstinu áður.
Minni hætta er á sjúkdómnum hjá
konum sem eiga mörg börn og
hafa þau lengi á brjósti. Mikils er
um vert að konur leiti að þessum
sjúkdómi og gera þær það best
sjálfar með sjálfsskoðun. Upplýs-
ingar um hvernig hana skuli gera
má fá hjá læknum og einnig úr
bæklingum sem dreift hefur verið
af Krabbameinsfélag/ islands.
Röntgenmynd af brjóstum hefur
verið notuð til þess að finna æxli
snemma, áður en unnt er að finna
þau með þreifingu. Gagnsemi
þessa er ekki fyllilega Ijós og ætti
ekki að koma i veg fyrir leit á ann-
an hátt. Það er mögulegt að
endurtekin geislun frá endurtekn-
um röntgenmyndatökum af
brjóstunum geti stuðlað að mynd-
un krabbameins. Flestir eru nú
sammála um að nota röntgen-
myndatöku þessa sem leitartæki
einungis hjá konum sem eru í
mikilli hættu að fá krabbamein en
ekki annars.
16 VIKAN 26. TBL