Vikan - 04.06.1987, Page 35

Það er eitt af þessum fallegu haustkvöldurn,
skólinn nýbyrjaður og gaman að vera til. í
íþöku, bókhlöðu Menntaskólans í Reykjavík,
er þröng á þingi. Framtíðin, málfundafélag
skólans, er að halda fyrsta málfund vetrarins.
Eins og meðvituðum busa sæmir var undir-
rituð mætt til leiks enda umræðuefnið ekki
af ómerkari endanum - Keflavíkursjónvarpið
og áhrif þess á íslenska menningu.
Umræðan fer fjörlega af stað. Andstæðing-
ar sjónvarpsins eru greinilega í meirihluta þó
það eigi sér líka meðmælendur. En fljótlega
tekur að hitna í kolunum. Sá sem þar á mest-
an hlut að máli er lágvaxinn piltur, Ijós yfirlit-
um. Var hann eindreginn fylgjandi kanasjón-
varpsins og sparaði ekki stóryrðin. Ekki hafði
hann talað lengi þegar áheyrendur voru farn-
ir að hrópa fram í, púa og úa, jafnvel standa
upp og steyta hnefann að ræðumanni. Fór svo
að lokum að ræðumaður var púaður niður
við mikinn hávaða.
Ekki var þó að sjá að ungi maðurinn tæki
þetta sérlega nærri sér. Hann hló bara og
honum virtist verulega skemmt.
Þessi ungi maður var Pétur Guðjónsson.
Og árin liðu.
Næst þegar ég frétti af Pétri var hann kom-
inn með doktorsgráðu frá Harvard og stóð í
því að hleypa upp blaðamannafundi fyrir Fid-
el Castro í Suður-Ameriku og beindi með því
athyglinni að íslandi og sjálfum sér eitt sögu-
legt andartak.
Enn liðu árin.
Nú var Pétur búinn að stofna samtök um
að gera jörðina mennska, auk þess sem hann
ferðaðist um heiminn þveran og endilangan
og kenndi mönnum að slappa af og höndla
lífshamingjuna.
Framhaldið þekkja flestir. Pétur kom heim,
stofnaði Samhygð og í kjölfarið fylgdi Flokk-
ur mannsins.
En hver er hann og hvað hefur á daga hans
drifið síðan hann hleypti öllu í bál og brand
á málfundinúm forðum daga?
Þegar við hittumst sagði Pétur mér að hann
heféi nýlokið við að skrifa ágrip af lífshlaupi
sínu fram til þessa dags. „Finnst þér ekki
voðalega hallærislegt að skrifa ævisögu sína,
fertugur maðurinn," segir Pétur og hlær þegar
hann sér hvað ég verð langleit við þessar frétt-
ir. „Ég var beðinn um þetta. Fyrst fannst mér
það óskaplega fáránlegt en lét svo tilleiðast
og nú er þetta til í handriti.“ Honum er af-
skaplega létt um mál og er einn af þessum
mælskumönnum sem tala með höndunum og
reyndar öllum líkamanum. Auk þess tyggur
hann nikótíntyggjó af kappi. „Ég er reyndar
hættur að reykja," segir hann. „Mér finnst
bara svo gaman að tyggja tyggjó.“
Eftir að hafa rætt við Pétur eina kvöldstund
var mér ljóst að hann hefur upplifað og reynt
meira á sínum Qörutíu árum en margur á
langri ævi.
Við tölum um nýafstaðnar kosningar.
- Hvernig er þetta með þennan flokk ykk-
ar, Pétur? Nú eruð þið búnir að bjóða fram
tvisvar og ekkert gengur þrátt fyrir miklar
væntingar og stór orð. Ætlið þið að halda
Myndir:
Valdís Óskarsdóttir
áfram á sömu braut eða voru úrslitin of mik-
il vonbrigði?
„Jú, ætli við höfum ekki verið vonsvikin í
svona tíu mínútur eða svo,“ svarar Pétur
glottandi. „Auðvitað höldum við ótrauð
áfram. Það er allt á fullri ferð hjá okkur. En
það er rétt, við áttum von á meira fylgi og
byggðum það á skoðanakönnunum sem við
gerðum eftir kjörskrá. Við gerðum þessar
kannanir á hverjum degi í tíu daga fyrir kosn-
ingar, úrtak upp á fjögur til fimm hundruð
manns. Samkvæmt þessum könnunum var
fylgið um það bil átta prósent en fór upp í
fimmtán daginn fyrir kosningar. Mér er full-
ljóst að aðferðafræðilega eru þetta ekki
marktækar kannanir þó styðjast megi við
þær. Ég veit ekki hvað gerðist. Sálarfræði
kjörklefans er stórfurðulegt fyrirbæri sem ég
gæti vel hugsað mér að stúdera nánar. Fólk
er íhaldssamt í kosningum, það kýs það sem
það þekkir og hefur rótgróna trú á.“
- Af hverju hefur fólk ekki trú á ykkur?
„Við erum ný á hinu pólitíska sviði.
Kvennalistinn og Borgaraflokkurinn eru það
að vísu líka en kvennahreyfingin er gamalt
og þekkt fyrirbæri. Eins hefur Albert verið
lengi í pólitíkinni og allir þekkja hann. Af
hverju trúir maður manni? Við höfum ekki
sömu samkeppnisaðstöðu, höfum ekki að-
Þessi þjóð þarf leið-
toga sem hún þarf
ekki að skammast sín
fyrir.
gang að fjölmiðlum, ekki fjármagn eins og
gömlu flokkarnir. Fólk vantreystir okkur ekki
vegna þess sem við höfum gert heldur vegna
þess sem hinir hafa gert. Það eru þeir sem
hafa svikið sín loforð, ekki við.“
- Mörgum fannst sem heldur mikið færi
fyrir þinni persónu í ykkar kosningabaráttu.
A fundum höfðuð þið uppi flennistórar mynd-
ir af þér með litlum myndum af Gandhi og
Martin Luther King. Er þetta ekki persónu-
dýrkun? Ert þú gúrú samtakanna?
„Persónudýrkun, nei, nei, elskan mín góða. - Ert þú þessi leiðtpgi? í sinn haus. Svona í hreinskilni sagt þá er
Hvaða rugl er þetta? Gúrú er hins vegar af- „Ég veit það ekki. Ég hef nóg við lífið að þetta tómt plat.
skaplega fallegt orð og þýðir einfaldlega gera,“ segir hann og fær sér nýja plötuaf nikó- Það verður enginn friður í heiminum fyrr
kennari. Martin Luther og Gandhi voru fylgj- tíntyggjói. „Ég er ekki að leita að hóli annarra en fólk fattar plottið og áttar sig á því að
endur manngildiskenningarinnar og ég tek þá, eða persónulegum völdum. Ég mundi ekki þessi hernaður er bara bisness.“
mér til fyrirmyndar. Það myndi einráður for- nenna að vera leiðtogi fólks sem þarf að toga
ingi ekki gera. Við leggjum mikið upp úr áfram eins og staðan asna. Fólk yrði að vera En nú vendum við okkar kvæði í kross og
valddreifingu. Það kostar heilmikla peninga tilbúið til að gera eitthvað, taka á. Það er ég spyr Pétur um ætt og uppruna.
að heilaþvo fólk og þá eigum við ekki en þá löngu kominn tími til að þessi þjóð fari að Hann er fæddur þann tuttugasta og fjórða
eiga hinir. Þetta með myndina; er þetta ekki sýna sig á sviði alþjóðamála, ekki bara nteð júni árið 1946 að Oddsstöðum á Melrakka-
bara öfund? Flokksleiðtogarnir létu birta af hægum og hljóðum vögguvísum.“ sléttu. Foreldrar hans eru þau Guðjón
sér heilsíðuauglýsingar í blöðunum dag eftir
dag, surnir puntuðu meira að segja upp á útlit-
ið með frúnni eða hundinum. Eg veit heldur
ekki betur en hér hafi verið þessi líka flenni-
stóru plaköt af Jóni Baldvin út um allar
trissur. Það sá enginn neitt athugavert við
það. Flokkarnir hafa leiðtoga eða formenn.
Hvers vegna skyldum við ekki hafa það líka?
Hitt er svo annað mál að þessi þjóð þarf leið-
toga sem hún þarf ekki að skammast sín
fyrir.“
- Ertu þá ekki sáttur við það sem Ölafur
Ragnar Grímsson er að gera?
„Það sem Ólafur er að gera er alls ekki svo
vitlaust en ég hef ekki mikla trú á þessum
þjóðaleiðtogum vegna þess að ég þekki þá.
Ég þekki Alfonsin, ég þekki Miguel de la
Madrid; alger skunkur og mafiuforingi. Ég
þekki líka Felipe Gonzales; skúrkur og svika-
hrappur. Radjiv Gandhi er frjálshyggjugaur
frá Indlandi, mömmustrákur sem veit ekkert
Guðnason læknir og Friðný Pétursdóttir
sagnfræðingur.
„Ég ólst upp hjá afa mínum og ömmu á
Oddsstöðum fram til sex ára aldurs. Upp-
runalega átti ég að vera í umsjá ömmu minnar
í nokkra mánuði þar sem foreldrar mínir voru
báðir í námi hér fyrir sunnan. En sú gamla
tók miklu ástfóstri við rnig og það var ekki
fyrr en ég var orðinn of baldinn fyrir hana
að ég fór aftur til foreldra minna. Reyndar
voru þeir að flytjast af landi brott. Faðir minn
var að fara í sérnám. Við fluttum því, fjöl-
skyldan - í millitíðinni höfðu bæst við tveir
yngri bræður - til Danmerkur og síðar til
Svíþjóðar. Ég var orðinn ellefu ára þegar við
fluttum aftur heim til íslands.
Það var óskaplega skemmtilegt og frjálst
mannlíf þarna fyrir norðan. Þetta var eins og
ein Qölskylda og amma var alltaf á flækingi
á milli bæja. Dóttir hennar og tengdasonur
sáu um búið á Oddsstöðum. Hún hafði því
mjög frjálsan tíma sem hún notaði til að heim-
Það verður enginn
friður í heiminum fyrr
en fólk fattar plottið
og áttar sig á því að
þessi hernaður er svo
til eingöngu bisness.
sækja ættingja og vini á öðrum bæjum, mánuð
hér og mánuð þar. Hún var mikil félagsvera,
hún amma mín.
Þessi ár, sem foreldrar mínir bjuggu erlend-
is, var ég sendur heim á sumrin til að viðhalda
málinu. Þá var ég og einn vetur í barnaskóla
fyrir norðan, svona dæmigerðum þorpsskóla
þar sem allir aldurshópar voru saman í bekk.
Þar varð ég aðstoðarkennari í dönsku, þá
átta ára gamall.“
En tíminn leið og áður en varði var litli
dönskukennarinn orðinn unglingur, kominn
í mútur og með öll heimsins vandamál á bak-
inu. Þá lá leiðin aftur á bernskuslóðirnar en
nú til að taka þátt í síldarævintýrinu sem þá
var á hápunkti.
„Afi minn var skrifstofustjóri í síldarverk-
smiðjunni á Raufarhöfn og hann kom mér í
vinnu þar. Ég var bæði á plani og síðar í verk-
smiðjunni. Ég var með töluvert eldri strákum
í bragga. Ég varð auðvitað að reyna að halda
í við þá og byrjaði því heldur snemma að
prófa svona eitt og annað.“ Nú verður Pétur
íbygginn á svip. „En fyrir utan slarkið var
þetta með talsvert menningarlegu ívafi því
þarna voru karlar sem voru miklir hagyrðing-
ar og iðkuðu ljóðalestur. Þetta varð þannig
ekki eintómt slark.
Þegar ég var sautján ára fór ég á bát part
úr sumri sem kokkur. Ég hafði um veturinn
tekið svokallað pungapróf í matreiðslu frá
Sjómannaskólanum. Ég gerði þetta gagngert
til að fá hærri hlut. Ég held þeir hafi verið
þeirri stundu fegnastir þegar ég fór frá borði
og ég reyndar líka. Við Sléttungar þykjum
með eindæmum kjaftforir. En þó ég væri kjaft-
for var ég ekki nógu kjaftfor. Annars var
þetta mikið ævintýri fyrir svona ungling. Oft
var þetta eins og alþjóðaráðstefna þarna úti
á rúmsjó þar sem skip frá hinum ýmsu þjóðum
voru að veiðum.“
- Einhvers staðar heyrði ég að þú hefðir
þegar á þessum árum verið orðinn hinn mesti
34 VIKAN 23. TBL
23. TBL VIKAN 35