Vikan - 05.04.1939, Qupperneq 8

8
VIKAN
Nr. 14, 1939
Skrifborð Friðriks mikla, geymt á safnahúsi í Berlín.
í norðurhluta Berlínar með hinum stóru iðjuverum, eins og t. d.
AEG og Siemens, liggur gata þessi á stórum brúm yfir „Berliner
Nordhafen", mynduð af ánni Spee og skipaskurðum, sem liggja
að henni og frá. Þar sem gatan nálgast miðbæinn, þurfti hennar
vegna að flytja jámbrautarstöð eina allmikla algjörlega undir
jörðina. En að sunnan er akvegur þessi tengdur við „Flughafen
Berlin“, en þar er nú verið að leggja síðustu hönd á stærstu flug-
höfn Evrópu. Þakið á afgreiðsluskálanum er búið út sem áhorf-
endasvæði, vegna flugsýninga og eru þar sæti fyrir 100,000 manns.
Enn lengri, eða alls um 50 km., verður þó gatan, sem verið er
að leggja gegnum Berlín frá vestri til austurs: „Ost-West-Achse“.
Hennar vegna þurfti ekki, a. m. k. í vesturhluta borgarinnar, að
gera eins stórfelldar breytingar, því að hér vorufyrirhendiallbreið-
ar, hér um bil beinar götur, sem liggja frá Spandau og Potsdam,
fram hjá útvarpsstöðinni, að „Tiergarten“, dýragarðinum, sem er
rétt fyrir vestan Brandenborgarhliðið. Að öðru leyti ber þessi
skógur, sem er um þrír ferkílómetrar að stærð, og einnig nefnd-
ur: „lungu Berlínar“, nafnið frá þeim tíma, þegar Berlín var
lítil og veiðimennska hirðmanna mikil.
Eftir að vesturgata þessi kemst inn fyrir Brandenborgarhliðið,
heitir hún „Unter den Linden“. 1 suður liggur þá Wilhelmstrasse,
Downing Street Berlínar, en nokkru austar keisarahöllin og dóm-
kirkjan beint á móti. Þar á milli er háskólinn, sem eftir nokkra
mánuði mun verða fluttur út úr borginni, vestur á bóginn, í
skemmtilegt skóga- og vatnahverfi, skammt frá Olympíuleik-
vanginum.
Fyrir austan keisarahöllina liggur austur-öxullinn um einn hinna
allra elztu borgarhluta, með þröngum, dimmum götum, gömlum
kirkjum og brjóstviðaveikum húsum. En nú hefir bæjarstjórnin
keypt þar hvert einasta hús og hverja einustu
lóð til þess að veita austur-öxlinum svigrúm, loft
og birtu.
Skammt þar frá er „Alexander-Platz“, torg
það í Berlín, sem í 20 ár hefir verið „í viðgerð“,
imz því verki var lokið nú fyrir skemmstu. Þar
liggja nú tvær neðanjarðarbrautir, hver yfir ann-
arri. Þá kemur gatan og yfir henni liggur járn-
brautin og við hliðina á henni rennur áin Spree,
svo sízt er þar skortur flutningaleiða.
Hinir daglegu fólksflutningar í Berlín eru
miklir. Daglega flytja hin opinberu flutninga-
tæki, járnbrautir, ofan og neðan jarðar, strætis-
Vagnar og sporvagnar, fjórar milljónir farþega.
Auðvitað ber ekki að skilja tölu þessa þannig,
að hver einasti Berlínarbúi — en þeir eru um
4i/2 milljón — noti daglega eitt af þessum
flutningatækjum. En straumurinn frá bústaða-
hverfunum að skrifstofu-, verzlanna- og verk-
smiðjuhverfunum, er svo mikill, að meðaltalið
verður eins og að ofan greinir.
Einu atriði má ekki gleyma, þegar talað er
um samgöngumar í Berlín og endurbætur þeirra
í austur og vestur, norður og suður. Það er ferðafýsni Berlínar-
búanna á laugardögum, sunnudögum og öðrum helgidögum. Þá
er farið á íþróttavelli, skeiðvelli, siglingastaði á vötnum,
skemmtistaði í skógarbeltinu, sem er kring um Berlín, og síðast
en ekki sízt til „Laubengárten“, en svo nefnast þeir hundrað-
þúsundir smágarða, sem liggja í kring um Berlín eins og kinda-
spörð um kvíaból. Aki maður með jámbraut eða í bíl til Berlín-
ar, liggur leiðin um 20—30 km. langan veg, gegnum þessa garða,
sem tengja hverja útborg við aðra og þær allar við aðalborg-
ina, en Gross-Berlín er samansett af á annað hundrað útborg-
um og aðalborginni.
Eigendur þessara garða em verkamenn, skrifstofu- og
búðarmenn, sem eiga heima í sjálfri borginni. Um hverja helgi
aka þeir með konu og börn út að sínum „Laubengarten" og
koma heim með fangið fullt af blómum, ávöxtum og grænmeti.
Þetta er þeim ómetanleg búbót, auk ánægjunnar; sem fólk get-
ur haft af slíkri jarðarspildu og timburkofa. Vilji einhver að-
komumaður koma sér vel við ósvikinn Berlínarbúa, einkum af
eldri kynslóðinni, mun ávallt vera heppilegt að tala við hann
um ,,skrúðgarðinn“ hans, því að annaðhvort á hann skrúð-
garð eða hann hefir alltaf langað til að eignast hann.
Hér var snortinn fyrsti strengurinn í hjarta Berlínarbúa:
hann er ötull, framsýnn, iðinn, sparsamur, elskar náttúruna
og útilífið. Og svo þetta: hann er óvenjulega mikið gefinn fyrir
aga, og hefir sá eigirileiki, eins og blómaástin, gengið í erfðir
frá munka- og kjörfurstatímabilinu. Nú á dögum þarf um-
ferðarráð bæjarins varla að tilkynna einhverja umferðarreglu
oftar en einu sinni. Samdægurs fer hver einasti bæjarbúi eftir
henni, og sérstaklega þeir yngstu. Þeir skilja þetta undir eins
og benda eldra fólkinu á brot gegn þessum reglum.
1 öðru lagi er sérhver Berlínarbúi fagmaður í einhverju.
Auðvitað eru allir vinnandi menn sérstaklega vel að sér í sinni
grein, annars myndu þeir ekki þola samkeppni lífsbaráttunnar,
sem er þar harðari en víða annarsstaðar. En svo hafa flestir
eitthvert auka-eftirlætisfag. Hjá unga fólkinu er það einkum
vélaþekking eða íþróttakunnátta. Það er varla til sú tegund
bifreiða, sem ósvikinn Berlínarstrákur þekkir ekki út í æsar.
Einu sinni var bifreiðaeigandi einn að breiða hlífðarteppi yfir
vatnskassann á bílnum sínum, og tveir unglingar horfðu á hann
og sögðu: „Þó að þú breiðir nú yfir merkið, sjáum við að þetta
er Opel 1926!“
Eins er með íþróttirnar og sérstaklega leikreglurnar. Eng-
inn dómari getur verið svo fljótur að flauta við eitthvert brot
gegn reglunum, að unglingarnir í ódýrustu sætunum hefðu ekki
flautað áður eða hrópað.
Svo er eftir þriðja aðaleinkenni Berlínarbúans: Hann er
Framh. á bls. 18.