Vikan - 18.04.1940, Page 17

VIKAN, nr. 16, 1940
17
Móg-ilshöfðar. Helliskvísl. Sáta. Sauðleysur, séð frá Hellisfjalli.
baðaði sig tárhrein í sólargeislunum allan
þann tíma, sem við sáum til hennar.
Við fórum nú að ríða hart, því reiðvegur
er prýðilegur norðvestur að Sauðleysum.
Vestan undan þeim er farið yfir Hellis-
kvísl, sem þar er á leið norður í Tungnaá,
og svo með fram henni að vestanverðu á
móts við Hrafnabjörg, sem er bratt fell
keilumyndað. Leiðin beygist nú meira til
vesturs, og yfir hraunið, sem rann í gos-
inu 1913.. Eru eldvörpin stutt frá vegin-
um, nokkuð hærri en hraunið, og mjög
rauð á lit. Þegar yfir
nýja hraunið er komið,
liggur vegurinn yfir eldri
hraun og sanda að Vala-
hnjúkum — sem standa
stakir eins og „klettar úr
hafinu“ (hraunhafinu) —
og fram með þeim, og þá
á ný yfir gróðurlausa
sanda og hraun niður í
Sölvahraun. Þar er mik-
ið graslendi og fagurt um
að litast. Er venjulega áð
hjá miklum f járbyrgjum,
sem þar eru, og notuð
eru til að geyma í safn-
ið af Landmannaafrétt
nóttina áður en það er
rekið niður í Réttanes,
þar sem hinar landskunnu
Landréttir eru, en leitarmennirnir hafast
við þessa nótt í tjöldum í Áfangagili svo
nefndu, sem er vestarlega í fögru fjalli,
algrónu, sem heitir Valafell. Er það á
hægri hönd við veginn. Fjárbyrgin eru
einhlaðin úr hraungrjóti. Haustið 1896,
eftir jarðskjálftana miklu, var ekki við
öðru búist en að byrgin hefðu hrunið til
grunna, því niður á Landi var jarðhrist-
ingurinn svo ógurlegur, að heilar torfur
féllu úr Skarðsfjalli, en vegalengdin milli
Sölvahrauns og Skarðsfjalls er ekki nema
rúmir 30 km. Þegar í leitir var farið þetta
haust, var farið með aukamenn, sem áttu
að hlaða upp byrgin. En þegar að þeim
var komið, brá svo undarlega við, að úr
þeim hafði ekki fallið nema steinn og
steinn alveg eins og venjulega. Þótti öll-
um þetta undrum sæta. — Frá byrgjunum
niður í Rangárbotna (ytri Rangár) er stutt
leið og greiðfær, enda var sprett úr spori.
Hestunum og okkur var mál á að komast
í Rangárbotna til að svala þorstanum, því
enginn dropi af vatni er til á leiðinni þang-
að, alla leið austan frá Helliskvísl. I Rang-
árbotnum er alveg sams konar vatn og
það, sem við notum hér daglega úr Gvend-
arbrunnum, tárhreint og ískalt. Fróðlr
menn ætla, að jökulinn á Heklu leggi það
til — og jafnvel Þjórsá að einhverju leyti,
— en það hreinsist svona og kólni á leið
sinni í gegnum jarðlögin, sem að mestu
leyti eru hraun. Manni finnst það dásam-
legt af forsjóninni, að hafa hagað því svo
til, að jökulvatnið frá Heklu skuli spretta
upp tært og hreint á þessari eyðimörk úr
svalandi lindum, til að svala sárum þorsta
hundruðum manna, og þúsundum dýra
(sauðfjár, hesta og hunda), er þarna fara
um árlega, um aldaraðir.
IJr Rangárbotnum liggur leiðin niður á
Rjúpnavelli. Þar er graslendi dálítið, og
mörgum þykir þar hlýlegt, og þá ekki síð-
ur nokkru neðar með Rangá, á Merkihvoli.
Flestir gera þann krók á leiðina milli Rang-
árbotna og Rjúpnavalla, að skreppa að
Tröllkonuhlaupi í Þjórsá (sem áður er
getið), og gerðum við það einnig.
Á Merkihvoli var bær fram á nítjándu
öld. Þar hefir verið þá mikill skógur, og
í nágrenninu, eins og víðar með Rangá, þó
eigi sízt fyrir sunnan hana, en hefir orðið
að lúta í lægra haldi fyrir uppblæstri eins
og víðar. Þó eru þar dálitlar skógarleifar
enn, sem nauðsyn er að girða af og friða
— og það sem fyrst. Á Merkihvoli áðum
við í síðasta sinn milli byggða. Nú voru
eftir aðeins 6 km. að Galtalæk, efsta bæ
á Landi. Þó að við hefðum svalað þorsta
okkar í tví eða þrígang úr Rangá, vorum
við yfirkomnir af þorsta, er við ltomum
að Galtalæk, því þurrkurinn var mikill, og
rykið frá lausu hestunum, er við rákum,
settist í kverkarnar. Það fyrsta, sem við
beiddum Finnboga bónda á Galtalæk um,
eftir að við vorum sestir inn í stofu hjá
lionum, var sýrudrykkur. Hanii fór strax
að ná í hann, en við Högni sátum eftir.
Allt í einu hriktir og'brakar í öllu, og allt
lauslegt fór á stað. Jarðskjálfti, varð okkur
báðum að orði. Ég fann, að ég fölnaði upp,
því ekkert finnst mér eins voðalegt og það
ógurlega náttúruafl síðan í jarðskjálftun-
um miklu 1896, en þá var það hulinn
verndarkraftur, sem forðaði mér frá því
að verða undir bæjardyragöngunum í
Marteinstungu í Holtum. Þau féllu öll á
hælum mér, og það svo, að sums staðar
voru stórir undirstöðusteinar ofan á þak-
inu. — Ég fór út og jafnaði mig,, og þegar
ég kom inn í stofuna aftur, var Finnbogi
kominn með sýrublönduna. Við fórum nú
að ræða um, hvort gos mundi vera í nánd,
og hvar það mundi vera, en eftir örfáar
mínútur kemur annar jarðskjálftakippur,
og engu vægari en sá fyrri. Fór okkur nú
ekki að lítast á blikuna, og fórum allir út,
og varð fyrst litið til Heklu. En þar var
ekkert að sjá óvenjulegt. Hét ég nú enn
á Strandarkirkju, að hún skyldi fá nokkrar
krónur í viðbót, ef ég yrði ekki var við
fleiri kippi. Og enn varð hún við áheitinu.
Bráðlega fórum við inn aftur, og drukk-
um kaffi, en hálfgerður geigur var í öll-
um, og um ekkert var talað nema jarð-
skjálftana, og hvort þeir hefðu ekki ein-
hversstaðar gert skaða. Ferð okkar var
Framh. á bls. 19.
Landmannahellir. Lifrafjöll. Helliskvisl.