Vikan - 24.10.1940, Blaðsíða 4

4
VIKAN, nr. 43, 1940
Skráð af Gi8s Guðmundssyni:
Bruninn á Reynistað 1758.
Arið 1758 bjó frú Þóra Bjarnadóttir að
Reynistað í Skagafirði, hinu forna
klaustri og höfðingjasetri. Þóra var ekkja
Halldórs biskups Brynjólfssonar á Hólum,
sem andazt hafði erlendis árið 1752. Á
Reynistað með Þóru var margt manna eða
um 40 í heimili. Þar á meðal var uppeldis-
dóttir hennar, Guðrún, dóttir Þorkels
prests á Fagranesi, ung stúlka og efnileg.
Þótti hún einhver hinn bezti kvenkostur
þar um slóðir. Hennar bað Þorvaldur Sör-
ensen, skólasveinn frá Hólum, og var hún
honum heitin. Skyldi brúðkaup þeirra fara
fram að Reynistað vorið 1758, en þá hafði
Þorvaldur lokið prófi og var nývígður sem
kapellán til sér Halldórs Hallssonar á
Breiðabólsstað. Þóra biskupsekkja var í
góðum efnum og hafði stórt bú á Reyni-
stað. Hún var rausnarkona mikil og vildi
ekkert til þess spara að brúðkaup fóstur-
dóttur sinnar gætí farið fram með sem
mestri sæmd og skörungsskap. Var nú haf-
ist handa um alla aðdrætti til veizlunnar
og ekkert skorið við neglur sér. Brúðkaup-
ið skyldi fara fram á þriðjudegi og hafði
fjölda fólks verið boðið. Á mánudaginn
næstan fyrir veizluna var sem vænta mátti
í mörgu að snúast á Reynistað, við að und-
irbúa allt fyrir morgundaginn. Varð hver
og einn að láta hendur standa fram úr
ermum og höfðu allir nóg að gera, þótt
margt væri í heimili.
Eldur hafði verið borinn í smiðju þenn-
an dag, til að smíða eitthvað sem með
þurfti. Smiðjan stóð nokkuð frá öðrum
bæjarhúsum, en næst henni var skemma
ein, sem í voru geymdir ýmsir hlutir, með-
al annars tjörukaggar og fleira eldfimt.
Vindur var hægur um kvöldið, en lá þó
þannig, að reykinn frá smiðjunni lagði í
átt til skemmunnar. Ekkert skeði þó mark-
vert og lauk fólk störfum sínum eins og
venjulega, án þess að gengið væri til
skemmunnar. Fóru síðan flestir að hátta,
þreyttir eftir erfiðan og erilsaman dag. —
Konur tvær vöktu við kjötsoðningu um
nóttina. Vissu þær ekki fyrri til, en að eld-
húsið fylltist af reyk miklum. Fóru þær
þá að svipast um og sáu heldur óskemmti-
lega sjón. Stóð skemma sú, sem fyrr var
nefnd, í björtu báli og teygðu eldtung-
urnar sig langt í loft upp, því hvassviðri
var skollið á. Hafði eldurinn læst sig í
bæjarhúsin, sem öll voru samfelld, og voru
þau mjög tekin að loga. Konurnar þutu
nú til og vöktu fólk í bænum. Tókst held-
ur seint að ná til allra, því bæjarhúsin voru
stór, en flestir þreyttir og nýsofnaðir.
Greip mikill ótti um sig meðal fólksins,
sem vonlegt var, og þutu margir út á nær-
klæðunum einum. Sumir gripu með sér
rúmföt sín og einhvern klæðnað og hlupu
með það út á tún. Þeir einu sem fóru sér
rólega að öllu, voru Páll, sonur Halldórs
biskups og félagi hans, Þóroddur að nafni.
Þeir fleygðu dóti sínu út um glugga og
björguðu því öllu, en engir aðrir náðu
neinu, svo að teljandi væri.
Þegar fólk var út komið, var farið að
kanna, hvort nokkurn mann vantaði, og
kom þá í ljós, að ungbarn, sem Þóra bisk-
upsekkja hafði nýlega tekið í fóstur, var
eftir inni í eldinum. Lá það í rúmi hennar
og hafði gleymzt í ósköpunum, þegar fólk
var að ryðjast út úr bænum. Vinnukona
nokkur, Guðrún að nafni, heyrði að barnið
var eftir inni, snaraði sér inn í eldinn og
þaut til herbergis biskupsekkju. Fann hún
þar barnið, vafði utan um það rúmfötum
og hljóp út úr brennandi bænum með
strangann í höndunum. Bar hún allt sam-
an suður í kirkjugarð og lagði að fótum
Þóru. Húsfreyja rakti sundur strangann
og fann barnið óskaddað með öllu. Varð
hún því fegnari en frá megi skýra, enda
þótti henni mjög vænt um barnið. Launaði
hún Guðrúnu höfðinglega fyrir hetjuskap
sinn og bað henni allra góðra bæna.
Meðan á brunanum stóð, gekk Þorvald-
ur kapellán, hinn væntanlegi brúðgumi, um
gólf á hlaðinu fyrir framan bæjarhúsin og
var órór mjög. Bauðst hann til að gefa
hverjum þeim manni 30 ríkisdali, sem
bjargað gæti kistu einni, sem stóð uppi á
portslofti. Brynjólfur sonur Halldórs bisk-
ups kvaðst vilja freista þeirrar farar og
hljóp inn í bæinn, sem nú var mjög brunn-
inn. Náði hann taki á kistunni og ætlaði
að þrífa hana fyrir framan sig, en í því
seig niður loftið sem hann stóð á og þilið
féll fram á hlaðið. En svo var snarræði
Brynjólfs mikið, að hann hljóp út af loft-
inu um leið og það féll, og kom standandi
niður. Hafði hann ekkert sakað og þótti
þetta rösklega gert, þó að ekki næðist kist-
an. I henni voru feiknin öll af silfurborð-
búnaði og öðrum dýrum hlutum, sem ýms-
ir heldri menn höfðu lánað til veizlunnar.
Funduzt í rústunum 12 silfurskeiðar, en
allur annar málmur hafði runnið saman af
hitanum.
Ekkert var hægt að gera til að afstýra
brunanum ogr brann allur staðurinn til
ösku, nema kirkjan. Hún stóð ein: sér,
nokkuð í burtu og bjargaðist því frá eyði-
leggingu. Varð fólkið að hafast við í henni
fyrst um sinn. Bárust því brátt ýmsar vist-
ir víðsvegar að, bæði föt og matur. Urðu
margir til að gefa Þóru húsfreyju rausn-
arlegar gjafir, enda var hún mjög vel.
kynnt og þótti valkvendi. Elkki vildi heim-
ilisfólk hennar fyrir nokkra muni frá henni
fara, og hélt hún þvi öllu eftir sem áður.
Af giftingunni er það að segja, að hún
fór fram, eins og ekkert hefði í skorizt,
þó á öðrum bæ væri, en minna varð úr
veizlunni en til hafði verið stofnað„
(Til hægri).
Illa fór það ....
Amman:
„Heyrðu, góða!
Næst þegar þú
sniður buxur á
hann Óla litla,
þá ættirðu ekki
að hafa rúmtepp-
ið mitt undir.“
(Til vinstri).
I'arfur
hljóðnemi!
Hún getur nú
heyrt allt, sem
fram fer hjá ná-
grönnunum.